5341

Historia ustroju państwa

1 PAŃSTWO ANTYCZNE

I    GENEZA 1 FUNKCJE PAŃSTWA :

•    IV tysiąclecie pne - zastąpienie organizacji rodowo • plemiennej państwową -duża rola starszyzny rodowo-plemiennej

-    celem : bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne (wymiar sprawiedliwości, porządek), przymus państwowy

II    PODZIAŁY SPOŁECZNE:

-    wolni i niewolnicy ( do IV tysiąclecia pne równość rodowcówj-wojna . zadhiżenie u bogatych . ostre kary

-    kryterium majątkowe : (4-5 klas). zależały od nich większe lub mniejsze obowiązki obywatelskie. np proletarii. plebejusze.patrycjusze

III    ŹRÓDŁA WŁADZY :

•    państwo jako wspólnota obywateli - (greckie polis . rzymskie cisitas) - ewolucja doskonalenia ustroju wolna od mitologu -reżimy monarchis tyczne - sięgały po sakralizację . charakter teokratyczny . źródło władzy poza rzeczywistością ziemską:

a ) monarchia uniwersalna : (Rzym . Aleksander Macedoński. Egipt) - król uważany za boga b ) Babilonia . Izrael - król wybrańcem bożym c ) posiadanie przez władcę godności najwyższego kapłana

-    chrzececijcmstwo - uznanie króla za wybrańca bodego i opiekuna Kooecioć. oddzielenie sacrum od profan urn

IV    FORMY PAŃSTWA ANTYCZNEGO :

Forma państwa okreoelana jest przez : strukturę rz^łdu , budowę terytoriabi¹ , barwę spoćczn* ustroju I. orąaniiacja w'ad/ :

-    monarchia - w^Jadzć sprawuje jednostka maj'ca zdecydowali¹ przewagę nad innymi organami (ces. rzymskie.Egipt.mon helleiustyczne)

-    republika - władze dziel¹ miedzy siebie kompetencje państwowe . nie pozostawiaj¹ miejsca dla jednow’adcy (polis . civitas)

2    budowa terytorialna:

-    federacje • cecis’e ( Ateński Zwi'zek Morski. feodus w Rzymie )

-    konfederacje - ludniejsze ( Zwi'zek Peloponeski. ZwPzek Beocki )

3    barwa spo’eczna ustroju :

-    ustrój arystokratyczny - rz'dz’ najlepiej urodzeni. aristoi - arystokracja

-    ustrój oligarchiczny -rz‘dzi grupa wydzielona najczeoeciej majUkowo ze społeczeństwa

-    ustrój demokratyczny - rz'dzi lud

V    ROZPRZESTRZENIENIE TERYTORIALNE:

•    przyuczanie siⁿ słabszych organizacji politycznych

-    synojki/m - pokojowe przyuczanie okolicznych osad do organizacji państwowej przy nierównym ujadzie zapewniaj‘cyin hegemonie

•    kolonizacja na obcych brzegach - np. greckie polis

VI    USTROJE PAŃSTW ANTYCZNYCH :

1    Despotie hschodme • Egipt (Dolina Nilu) i Międzyrzecze (dorzecze Eufratu i Tygrysu)-na czele państwa król (faraon, luąai). tron dożywotni .dziedziczny ; samów’adztwo bez kontToli. król uwalany za boga b‘dY wybrańca bodego. rz'dy centralistyczzne . do monarchy nalegały wszelkie grunty (charakter patrymonialny); w obrębię w’adzy sprawy wewnętrzne ( sprawiedliwość zarząd robotami irygacyjnymi i wielkimi budowlami . administracja domeny i oewiadczeń ludnooeci ) i zewnętrzne ( agresja . obrona . wojna . pokój). pomocnikami króla . Egipt - wezyrowie . Mezopotamia - nuhandowie ; pisarze

2    Passtwa - MIASTA :

A) polis GRECKA - niewielki rozmiar wspólnot rodowo-plemteiuiych determinowany ukształtowaniem powierzchni, polis obejmowała miasto i najbliższ¹ okolice . ewolucja od monarchii arystokratycznej do republiki oligarctucznej (demokratycznej - VI w pne reformy Solona i Klejstenesa). demokracja ateńska tylko dla obywateli, prawa obywatelskie wykonywali tylko me^czyYiu. w obliczu zagrożenia wewnętrznego b’d? zewnętrznego dochodzić do jednoczenie polis (zwi'zki). ich cech¹ : przelotnoceae. okreoelony cel. hegemonia jednej z polis . rozprzestrzenianie terytorialne na zasadzie kolonizacji. aparat państwowy :

-    zgromadzenia ludowe (ekklezja) - zebrania kilka razy w miesi¹ cu. uczestniczyć móg⁵ każdy obywatel. prace w obecnoaeci najmniej 6 tyce. obywateli. sprawowali w®adze ustawodawcz¹ (wnioski,dyskusje.głosowania). porz’dek dzienny okre«p|a’a bule. wybierało i kontrolowało urzędników . przyjmować pos^Jów. decydowało o wojnie i pokoju . s‘d skorupkowy ( ostracyzm) wydalenie z państwa obywatela mebezpiecznego dla ustroju

-    Wielka Rada ( bule ) - (rada w czasie monarchii - aeropaą) - od Klejstenesa 500 członków (50 z każdej fylii terytorialnej). gćwa państwa w czasie gdy ekklezje nie obradowały, dzielić sie na 10 zespołów. tzw. prytanów (1/10 roku w gmachu rz'du ). nadzór nad urzędnikami. sprawy nie cierpiće zwłoki

-    urzędnicy - wykonywali uchwały ekklezji i bule . oecioele okreoelone kompetencje . bezpłatni. wybieralni i odpowiedzialni przed zgromadzeniem . funkcjonowali kolegialnie . roczna kadencja - następnie dożywotni cz’onkowie aeropagu

-    s'd ludowy (heliaia)-najwyższa instancja we wszelkich najważniejszych sprawach , 6 tyce. sędziów podzielonych na 10 zespo*ów w/g rozpatrywanych spraw. wybierani na zgromadzeniu ludowym

b)civitas RZYMSKA -2 okresy : monarchia i republika. na czele terytorium obejmuj'cego miasto i okolice sta* król (obok mego senat i zgromadzenie ludowe ). ekspansja terytorialna w formie militarnej b'd? nierównych federacji z hegemoni¹ Rzymu. ustrój oparty na cenzusie maj‘tkowym zawsze oligarchiczny; aparat państwowy :

•zgromadzenia ludowe z^one z obywateli. zbierały sie w/g : kurii. centurii . tribus ( porz¹ dek rodowo-plemieiuiy. oddzia⁵)¹ wojskowe, miejsce zamieszkania ) ostatecznie zgromadzenia patrycjuszowskie . plebejskie i mieszane ; uchwalanie ustaw (leges). wybieranie urzędników . wojna. odwołania od wyroków cemierci;

-    senat - od czasów królewskich dać doradcze . zasiadali dożywotnio byli wyżsi urzędnicy (konsulowie . pretorzy), liczba senatorów

od 300 do 900 (Cezar). kompetencje senatu : zatwierdzanie ustaw . prawo auspicjów. zarz‘d skarbem państwa . reprezentacja państwa na zewn'trz . zawarcie pokoju . polityka zagraniczna . wyznaczanie dyktatora w razie zagrożenia    J

-    urzędy (magistratus) -w/g zasad ateńskich . wybierani przez zgromadzenie ( dyktatorzy przez sanat) i przed nim odpowiedziabii. kadencja 1 rok . kolegialni , honorowy charakter urzędu (nakćdy na staranie sie jak i wykonywanie urzędu). rekompensat¹ póYniejsze zarzćzanie prowincj¹. podzia⁵ urzędników na wyższych i niższych w/g zakresu w’adzy. kompetencje : prawo wydawania edyktów. nakładanie kar (wyżsi - wsadza wojskowa . s'dowa . wnioski ustawodawcze . zwoływanie zgromadzeń ). urzędnicy najwyżsi to : konsul, pretor, cenzor . edyl, kwestor , trybiai ludowy ( wybierany przez plebejuszy)

3    MONARCHIE UELLESISTYCZNE I CESARSTWO RZYMSKIE :

A) mosarchie HELLENISTYCZNE po irmierci Aleksandra Macedońskiego (323 r pne) upadek jego imperium . po walkach miedzy dowódcami garnizonów grecko-macedońskich ( zwycięzcy og’osili sie władcami) stabilizowały sie tzw, monarchie hellenistyczne: