5391

Odpowiedzialność Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych

> Trzeci - odpowiedzialność na zasadach słuszności, w wypadku gdy szkoda na osobie powstała w związku z wykonywaniem władzy publicznej zgodnie z prawem/

♦    Podobnie jak poprzednia regulacja kodeksowa odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, obecna formuła stanowi samodzielną podstawę odpowiedzialności — co oznacza, że wyklucza ona co do szkód wyrządzonych przy wykonywaniu władzy publicznej stosowanie innych wchodzących w grę podstaw odpowiedzialności ex deliclo. zawartych w szczególności w art. 416, 427, 429 i 430 k.c.

♦    Zakres podmiotowy odpowiedzialności według aktualnej konstriiccji art. 417 lec. - Adresatem odpowiedzialności jest Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną z mocy prawa (§ 1) oraz solidarnie ze Skarbem Państwa bądź jednostką samorządu terytorialnego osoba, której zlecono na podstawie porozumienia wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej (§ 2).

♦    Takie ujęcie wskazuje więc na to, że o przynależności określonego zdarzenia do sfery objętej hipotezą art. 417 decyduje nie tyle formalne kryterium państwowego (komunalnego) charakteru danej jednostki, ale typ aktywności (wykonywanie władzy publicznej).

♦    Samodzielnym podmiotem odpowiedzialnym według formuły § I art. 417 k.c. może być więc

alternatywnie:    Skarb Państwa (w zakresie działalności państwowych jednostek

organizacyjnych niemających osobowości prawnej), jednostka samorządu terytorialnego, państwowa lub komunalna osoba prawna, a także niepaństwowa i niekomunalna osoba prawna — realizująca określone kompetencje władzy publicznej z mocy prawa.

♦    Adresatem roszczenia odszkodowawczego po myśli art. 417 § 2 k.c. może być również podmiot (jednostka samorządu terytorialnego, inna osoba prawna) wykonujący tzw. zlecone funkcje władzy publicznej na podstawie porozumienia.

♦    Istnienie „porozumienia", a więc wyraźnego uzgodnienia pomiędzy podmiotem, któremu przysługują z mocy prawa kompetencje związane z wykonywaniem władzy publicznej, a inną osobą prawną, jest niezbędne przede wszystkim dla precyzyjnego określenia zakresu prerogatyw władzy publicznej, a tym samym identyfikacji tych funkcji, których wykonywanie stanowi in casu przyczynę sprawczą szkody. Tego też wymaga postulat przejrzystości w kształtowaniu relacji pomiędzy instytucjami wykonującymi władzę publiczną.

♦ Zlecenie określonych funkcji władzy publicznej innej osobie nie prowadzi natomiast do przeniesienia odpowiedzialności wyłącznie na ich bezpośredniego wykonawcę (w tym wypadku sprawcę szkody), ale nadal według formuły § 2 art. 417 k.c. angażować będzie solidarną odpowiedzialność Skarbu Państwa albo zlecającej jednostki samorządu terytorialnego. Odpowiedzialność podmiotów zlecających wykonywanie władzy publicznej Skarbu Państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego opiera się w tym wypadku na zasadzie ryzyka. Podmioty te odpowiadają tak jak za własne działanie i zaniechanie i nie mogą się uwolnić od odpowiedzialności przez wykazanie należytej staranności w zlecaniu wykonywania określonych funkcji.

1. Przesłanki Odpowiedzialności

•    Przesłanki odpowiedzialności za szkody wyrządzone wykonywaniem władzy publicznej są następujące:

>    niezgodne z prawem działanie (zaniechanie) przy wykonywaniu władzy publicznej,

>    szkoda oraz

>    adekwatny związek przyczynowy pomiędzy tak określoną przyczyną sprawczą a szkodą.

♦    Novum w stosunku do poprzedniej formuły odpowiedzialności z art. 417 polega przede wszystkim na:

a) istotnie odmiennym określeniu zakresu przedmiotowego odpowiedzialności;

b)    oderwaniu się od konstrukcji sprawstwa wiązanego dotychczas z zachowaniem konkretnego funkcjonariusza władzy publicznej;

c)    uznaniu za podstawową przesłankę niezgodności z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej.

Ad a) Zakres przedmiotowy odpowiedzialności Skarbu Państwa (jednostki samorządu terytorialnego, innej osoby prawnej) obejmuje szkody powstałe przy wykonywaniu władzy

Strona 2 z 7