5799

townych zalicza się: chorobę niedokrwienną serca, niewydolność serca, POChP, zaburzenia psychiczne, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze oraz astmę [5-7].

Założenia opieki nad chorym przewlekle

Trzy największe zmartwienia w związku z chorobą przewlekłą u pacjentów powyżej 50. roku życia to utrata niezależności, bycie ciężarem dla rodziny lub przyjaciół i niemożność skorzystania z niezbędnej opieki medycznej [13]. Ma im sprostać nowoczesny model opieki nad chorymi przewlekle.

Określono, że wzrastająca liczba lekarzy opieki podstawowej skutkuje (przy wzroście wskaźnika o 1/10 tys. pacjentów, czyli o 20% w skali Wielkiej Brylanii) 5-pro-centową redukcją śmiertelności w populacji ogólnej (40 zgonów mniej na 100 tys.), 2,5-procentową redukcją śmiertelności noworodków, 3,2-procentowym zmniejszeniem odsetka noworodków z małą masą urodzeniową, 1,5-procentową redukcją śmiertelności w konsekwencji udaru mózgu w ciągu roku od jego wystąpienia i 3,6-pro-centową w kolejnych 3 latach. Wzrost o jednego lekarza ze specjalizacją z medycyny rodzinnej w zespole świadczącym opiekę nad populacją 10 tys. pacjentów (wzrost o 33% w skali Wielkiej Brytanii) ma skutkować zmniejszeniem śmiertelności o 9% w populacji ogólnej (70 zgonów mniej na 100 tys.). Oszacowano dodatkowo, że 8-procentowy wzrost liczby specjalistów innych dziedzin spowoduje 2-procentowy wzrost śmiertelności w populacji ogólnej [14, 15]. Zakłada się więc, że najbardziej efektywna klinicznie i ekonomicznie jest opieka dla chorych przewlekle realizowana przez lekarza rodzinnego.

Realia europejskie

W ramach lokalnych programów opieki nad przewlekle chorymi w Wielkiej Brytanii odchodzi się od opieki instytucjonalnej na rzecz opieki w środowisku pacjentów [16]. Rozpoczyna się od identyfikacji wszystkich patentów z chorobą przewlekłą. Wskazuje się zasady promocji zdrowia poprzez organizowanie spotkań edukacyjnych. Dopiero kolejny etap kompleksowego postępowania w przypadku przewlekle chorych to terapia i regularna kontrola przebiegu choroby. Trzecim poziomem opieki jest zorganizowanie pomocy społecznej. W Wielkiej Brytanii działa 5,7 min opiekunów domowych. Jedno na sześć gospodarstw domowych (ok. 17%) ma stały kontakt z takim opiekunem. W zakresie stacjonarnej opieki długoterminowej funkcjonują zakłady pielęgnacyjne i domy dla pacjentów w wieku podeszłym. Oceny oczekiwań w zakresie opieki długoterminowej dokonuje wydział opieki społecznej. Pracownicy socjalni dobierają odpowiedni do potrzeb pacjenta pakiet opieki stacjonarnej bądź domowej [17].

National Health Serwet (NHS) uwzględnił wzrastające wymagania stawiane przez zmieniającą się demografię brytyjską oraz potrzebę podnoszenia kwalifikacji personelu medycznego, tak aby spełniał on oczekiwania pacjentów przewlekle chorych. Opracowano programy edukacyjne szkolące w zakresie chorób układu sercowo-naczyniowego, niewydolności serca, astmy, POChP, cukrzycy oraz uzależnienia od nikotyny [18].

W Finlandii szpitale przy ośrodkach zdrowia zapewniają opiekę pacjentom przewlekle chorym, natomiast opieka długoterminowa realizowana jest w warunkach stacjonarnych na oddziałach przy ośrodkach zdrowia i w domach opieki dla osób w wieku podeszłym. Konsultacje medyczne w domu opieki odbywają się 1-2 razy w tygodniu i są realizowane przez lekarzy ośrodka zdrowia, którymi zwykle są lekarze rodzinni. Gminy zapewniają także opiekę długoterminową poprzez organizację domowej opieki pielęgniarskiej (całodziennej lub przez część dnia), szpitali dziennych i innych ośrodków opieki dziennej [16].

Niemcy przodują w opiece nad chorymi przewlekle, kładąc duży nacisk na programy prewencyjne [19]. Programy dla pacjentów przewlekle chorych (thsease manage-ment program me - DMP) są opracowywane przez niemieckie kasy chorych (AOK). Muszą one spełniać jednolite wymogi, lecz ich konkretny kształt zależy od umowy zawartej przez kasę chorych ze świadczeniodawcami. Kluczową rolę w opracowaniu tych programów odgrywa Wspólny Komitet Związkowy, w skład którego wchodzą lekarze, stomatolodzy szpitale i przedstawiciele kas chorych. Obecnie realizowane są programy dla chorych na cukrzycę typu 1 i 2, raka piersi, osób z chorobą wieńcową, astmą oskrzelową i POChP Lekarz rodzinny koordynuje terapię pacjenta w ramach programu, kontaktując się w razie potrzeby ze specjalistami i szpitalami. Uzupełnieniem tych programów są szkolenia dla pacjentów [18].

Wyzwania i płaszczyzny opieki nad chorymi przewlekle

Ocenia się, że w Stanach Zjednoczonych mniej niż połowa pacjentów z nadciśnieniem, zaburzeniami depresyjnymi, cukrzycą i astmą otrzymuje odpowiednią opiekę medyczną [20]. W ft>lsce wśród pacjentów powyżej 85. roku życia przewlekle korzystających z pomocy lekarskiej, ale właściwie leczonych, jest zaledwie 20%. Z powodu ubocznego działania leków do szpitala trafia 12% pacjentów powyżej 70. roku życia. Dla osób po 80. roku życia wskaźnik ten może przekroczyć 20%. Rozpoznawalność zaburzeń otępiennych w opiece podstawowej nie przekracza 10% [21].

Obserwacje w Australii, Kanadzie, Niemczech, Holandii, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych wykazały, że podstawą systemu opieki nad chorym przewlekle powinien być system infrastruktury informacyjnej [22]. Wskazuje się także, że systemfeefor serviee nie sprzyja opiece nad chorymi przewlekle [23].

Analiza problemu koordynacji opieki nad chorymi przewlekle w ramach opieki podstawowej, a także między kolejnymi poziomami opieki zdrowotnej (co ma być podstawą opieki nad chorym przewlekle) wykazała, że największe znaczenia ma prawidłowa komunikacja i wsparcie usługodawców oraz pacjentów. W konsekwencji ich zastosowania obserwowano poprawę opieki zdrowotnej i satysfakcji pacjentów sięgające 50% [24].

pcnMxMM>a 209