39365

pozbywania się akcji, by następnie gromadzić je w swoich rękach. Odbywa się to głównie przez świadomie zbyt niskie oszacowanie składników majątkowych lub zbyt wysokie oszacowanie składników kapitałowych. Podobny rezultat można też osiągnąć przez nadmiernie wysoką amortyzację składników majątkowych, księgowanie inwestycji na rachunkach kosztów, zaniechanie rozliczeń międzyokresowych czynnych, księgowanie rzeczywiście osiągniętych zysków na sfingowanych kontach osobowych (wierzycieli) zamiast na koncie zysków, tworzenie rezerw na rzekomo wątpliwych dłużników, gdy w rzeczywistości nie istnieją.

Fałszowanie bilansów in plus ma na celu przedstawienie sytuacji jednostki w korzystniejszym świetle niż stan rzeczywisty w razie zamierzonej jej sprzedaży, ukrycia stanu niewypłacalności bądź popełnionych nadużyć lub poniesionych strat, aby wpłynąć na wzrost kursu akcji i sprzedać je po wysokich cenach, bądź dla uzyskania przez kierownictwo wysokich premii czy utajenia istnienia stanu upadłości firmy. Dzieje się to przez sfałszowanie stanu ilościowego remanentów surowców, towarów i innych zapasów, zwłaszcza takich, których stan trudno jest skontrolować z powodu nadmiernego wyceniania (oszacowania) remanentów, wykazanie towarów oddanych w komis jako już sprzedanych, zbyt niską amortyzację majątku trwałego, zaniechanie rozliczeń międzyokresowych biernych, księgowanie rzeczywiście poniesionych strat na sfingowanych kontach osobowych zamiast na koncie strat.

Neutralne zafałszowanie bilansu jest podobne do jego zaciemnienia. Jest to bilans poprawnie wykazujący stan majątku i ogólny wynik jednostki, ale nieprawidłowo podaje istotę poszczególnych składników majątkowych i wyników. Będzie to świadome, a więc podyktowane złą wolą, przedstawienie stanu jednostki w świetle korzystniejszym lub gorszym, lecz bez naruszenia końcowego wynika Odbywa się to głównie przez kompensację (potrącenie) składników majątkowych (aktywów) i kapitałowych (pasywów) pomiędzy sobą, np. zamiast wykazać w bilansie w aktywach wartość majątku trwałego, a w pasywach długi hipoteczne - w aktywach wykazuje się tylko różnicę, przez co fakt zadłużenia zostaje ukryty. Zamiast prawidłowego wykazania w aktywach wszystkich należności, a w pasywach wszystkich zobowiązań, spółka wykazuje tylko per saldo, przy czym jeżeli suma pasywów jest większa, to czytający odnosi wrażenie, że nie ma żadnych należności do zainkasowania i że zobowiązania spółki są niewielkie.

Fałszowanie bilansu in minus lub in plus w podanych przykładach może spowodować automatycznie sfałszowanie wynika Ponadto mogą być różne inne sposoby fałszowania wyników przez podatników. Na przykład księgowanie nieprawnie podjętych sum lub towarów na koncie kosztów handlowych albo na sfingowanych kontach osobowych (dłużników), aby następnie odpisać je jako nieściągalne na straty, księgowanie w momencie podwyżki cen fikcyjnej sprzedaży towarów na kredyt na sfingowanych kontach odbiorców, aby następnie sprzedać towary po wyższej cenie, na własny rachunek i w ten sposób zysk zagarnąć dla siebie. Znane są też wypadki „fryzowania” bilansów, polegające na przeprowadzeniu fikcyjnych operacji gospodarczych sporządzonych wyłącznie w celu wykazania poprawy lub pogorszenia sytuacji gospodarczej w zestawionym później bilansie.

Sztuka odpowiedniego wykazywania danych w sprawozdaniach finansowych, określona jako tak zwana rachunkowość twórcza (creative accounting), rozwinęła się w krajach gospodarki rynkowej, gdzie przepisy prawne dają różne możliwości wyboru przyjętych w tym zakresie zasad. Nie oznacza to jednak, że w Polsce wcześniej nie dostrzeżono tego rodzaju negatywnych praktyk, ponieważ już w okresie międzywojennym zostały opisane przez W. Górę niektóre sposoby „fryzowania-upiększania ” bilansów.