8938

takich zaufanych, z którymi mógłby się podzielić myślami i usłyszeć ich poglądy. Takimi zaufanymi króla muszą być ludzie pewni i umiejący milczeć.

5.    O sekretarzach poszczególnych ziem. Są oni potrzebni, gdyż jeśli ktoś sam zajmuje się wszystkimi sprawami, nie jest wstanie szybko i dobrze załatwić wszystkich spraw. Gdy każdy pilnuje tego, co mu przydzielono, załatwia to lepiej i szybciej.

6.    Obowiązkiem króla jest bycie obecnym na naradach senatorów. Król wysłuchując ich sądów lepiej pozna ich zdolności i zdecyduje do czego każdy z nich się nadaje.

7.    Senat ostatecznie decyduje o wydaniu praw. sprawuje sądy. prowadzi wojny. Ma występować „jako stróż, opiekun i obrońca Rzeczpospolitej”. Urząd ten powinny sprawować osoby najzdolniejsze i najmądrzejsze.

Rozdział XI

W tym rozdziale Modrzewski pisze o tym, czego trzeba senatowi, i wszystkim doradcom, aby;

1.    Wszystko brali pod rozwagę, gdy sąd swój wypowiadają.

Już Homer uważał za niegodne człowieka, w którego ręku władza, aby spał całą noc, skoro pod jego opieką są ludy i na jego głowie są największe sprawy. Ponadto czas, który pospólstwo poświęca na biesiady i zabawy, oni powinni poświęcić po części na spoczynek, a po części na szukanie sposobów, jak rządzić dobrze państwem.

2.    Unikali dorywczości.

Należy unikać dorywczości mówiąc o sprawach wielkiej wagi. Nie jest wymagana szybkość mówienia, lecz przemyślane i mądre dobieranie zdań.

3.    Nie poddawali się namiętnościom.

Człowiek którym rządzi gniew, nienawiść lub inna namiętność nie może kierować się rozumem, ani sprzyjać prawdzie. Ludzie stojący na czele państwa powinni poskromić uczucia.

4.    Baczyli zawsze naprzód na uczciwość

Wiele rzeczy wskazuje uczciwość: rozum, potem obowiązki i powinności wynikające z cnót. wreszcie same ustawy, ludzkie i boskie. Problem należy z każdej strony roztrcąsnąć, a potem to wszystko ocenić i dopiero wtedy oddać swój głos, który dotyczy Rzeczpospolitej.

5.    Bezstronnie godzili się na słuszne zdanie innych.

Dobry doradca powinien zgodzić się z uczciwym zdaniem innych. Nie może z niechęci do nich odrzucać tego. co oni powiedzieli, gdy mają racje.

6.    Mieli odwagę mówić to, co uważają za słuszne.

Konieczna jest odwaga przy wypowiadaniu własnego zdania.

7.    Chcieli raczej ważyć losy niż liczyć.

Przy uchwałach senatu najlepiej gdyby głosy nie były liczone, lecz ważone. Czasem głos jednostki może się okazać najlepszy, pomimo, że większość głosuje inaczej.