9282

sposób spójną teorię ekonomiczną, której fundamentem byt problem bogactwa. Stała się ona podstawą systemu poglądów ekonomicznych zwanych klasyczną szkołą angielską, której współtwórcą był także D. Ricardo. Do głównych osiągnięć tej szkoły zaliczyć należy rozwinięcie teorii rynku, teorii wartości opartej na pracy, sformułowanie praw rządzących podziałem produktu społecznego, gruntowną analizę istoty renty gruntowej.

Kierunki w ekonomii końca XIX I XX w.

Krytyka bądź kontynuacja osiągnięć ekonomii klasycznej doprowadziły w końcu XIX w. do powstania nowych kierunków: historycznego, subiektywistycznego i marksistowskiego.

Historyczny

Przedstawiciele kierunku historycznego krytykowali ekonomię klasyczną za ahistoryczne pojmowanie praw ekonomicznych. Doprowadziło ich to do negacji istnienia praw ekonomicznych i ograniczenia zainteresowań do badań historyczno-gospodarczych. Kierunek historyczny dał początek historii gospodarczej.

Subiektywistyczny

Kierunek subiektywistyczny, obejmujący trzy szkoły metodologiczne (psychologiczną szkołę austriacką, anglo-amerykańską szkołę neoklasyczną i matematyczną szkołę lozańską) dał początek współczesnej ekonomii rynkowej. Przedstawiciele tego kierunku rozwinęli badania popytu, które w połączeniu z klasyczną teorią podaży doprowadziły ich do sformułowania istoty i warunków równowagi gospodarczej i zasad działania mechanizmu rynkowego. Ich zasługą jest także rozwinięcie subiektywnej (zdeterminowanej przez czynniki psychologiczne) teorii wartości oraz zastosowanie matematyki w badaniach ekonomicznych.

Marksistowski

Kierunek marksistowski, na bazie klasycznej teorii wartości opartej na pracy i teorii podziału produktu społecznego sformułował teorię wartości dodatkow/ej wskazującą, Ze źródłem tej wartości jest nie opłacona praca robotników (wyzysk). Konsekwencją tego był pogląd o nieuchronności przejścia od kapitalizmu do socjalizmu, a później komunizmu - sprawiedliwego ustroju gospodarczego, opartego o społeczną własność środków produkcji, centralne planowanie, równość obywateli i podział produktu społecznego najpierw wg pracy, a później wg potrzeb. Miał to być system, w którym nie będzie wymiany ani pieniądza. Marksiści nie negowali istnienia praw ekonomicznych. Uważali jednak, że sposób ich działania zmienia się pod wpływem warunków historycznych.

Kierunek subiektywistyczny, nazwany później ekonomią neoklasyczną rozwijał się w krajach o gospodarce rynkow/ej, koncentrując się jednak prawie do końca lat dwudziestych XX w. głównie na badaniu zachowań producentów i konsumentów (mikroekonomia).

2