100656

*    Źródłami poznania prawa (fontes iuris cognoscendi) - pomniki przeszłości, materiały prawne umożliwiające zapoznanie się z prawem.

-    Zwyczaj ma dwie cechy:

*    walor długotrwałego stosowania (longa consuetudo)

*    walor powszechnej akceptacji społecznej oraz poczucie potrzeby ich przestrzegania (opinio necessitatis).

-    Wraz z umacnianiem władzy państwowej prawo zwyczajowe było uzupełniane i zastępowane prawem stanowionym, czyli aktami wydawanymi przez władcę.

-    Prawa starożytności dzielimy na prawa despotii wschodnich i na prawa państw śródziemnomorskich.

-    Prawa starożytnego Bliskiego Wschodu (Egipt, Mezopotamia)

*    warunki rozległej terytorialnie gospodarki rolniczej i handlu lądowego

*    prawo przepojone elementami sakralnymi i wyobrażeniami religijnymi

*    teokratyczny charakter władzy monarszej

*    jednostka podporządkowana państwu.

*    kazuistyka

-* też prawo hebrajskie, choć miało odmienny ustrój, to poprzez chrześcijaństwo miało doniosłe znaczenie dla europejskiej kultury prawnej.

-    Prawa państw śródziemnomorskich -» warunki małych organizmów państwowych typu miejskiego, gospodarczo związanych z handlem morskim

*    Grecja i na jej podstawie wyrosłe prawa hellenistyczne:

—    brakjednowładztwa

—    prawa obywateli do pewnego stopnia uznawane i zagwarantowane

—    kazuistyka

—    rozwinięta jedynie myśl polityczna (o państwie), myśl filozoficzna (sprawiedliwość, słuszność, rządy prawa), a także retoryka i gramatyka.

*    Rzym

—    rozwój od norm regulujących istnienie państewka-miasta do potężnego imperium

—    ewolucja od prawa typu archaicznego do systemu o charakterze uniwersalnym

PRAWA STAROŻYTNEGO BLISKIEGO WSCHODU

Pomniki prawne Egiptu i Mezopotamii,

-    Eaipi - pierwsze zwarte państwo, choć o prawie niewiele wiemy (nie licząc tzw. ustaw karnych faraona Horemheba i jego następcy Ramzesa II; zbiór praw faraona Boccharisa).

*    Nowy etap rozwoju prawa to epoka Ptolemeuszy -» wzajemne oddziaływanie różnych systemów prawnych: egipskiego, grecko-hellenistycznego i rzymskiego -» dzięki odkryciu papirusów egipskich można zrekonstruować ten swoisty konglomerat prawny (papirologia prawnicza).

-    Mezopotamia - najdawniejsze źródła prawa (III i II tysiąclecia p.n.e.) - zwane „kodeksami" -* króla Urukaginy, władcy Lagaszu, władcy Ur-Nammu, kodeks Lipit-lsztara.

-    Kodeks Hammurabiego (ok. 1728-1686 r. p.n.e.) -» uznany za najważniejsze źródło poznania prawa.

*    Prolog, w którym wywodzi się prawo z pewnego wiecznego i niezmiennego porządku ustanowionego przez bogów, a sam król powołany do przywrócenia sprawiedliwego i słusznego prawa.

*    Epilog - wzywający do błogosławieństwa bogów dla posłusznych i przekleństwa dla nieposłusznych.

*    Część normatywna - wyrywkowo ujęte normy (brak systematyki), kazuistyka, zasada talionu, zróżnicowanie ze względu na status społeczny, kary odzwierciedlające.

Prawo hebrajskie. Przepisy prawne Starego Testamentu.