103066

HISTORIA FIOZOFIIŚREDNIOWIECZNEJ

2.    Czym są Boże opatrzności?

•    Żeby wyjaśnić, czym są dla Pseudo-Dionizego Boskie imiona, należy włożyć, czym są dla niego opatrzności. Proklos uważał, że opatrzność jest jakby iranscendentną formą inteligencji, którą można znaleźć pomiędzy bogami. Opatrzność to sposób, w jaki Jednia opiekuje się i udziela wiedzy temu, co jest niższe od niej, a więc dla Proklosajest to po prostu emanacja wiedzy.

•    Podobnie jest u Pseudo-Dionizego, choć opatrzności mają u niego do spełnienia znacznie większą rolę. Trójca Święta, która jest ponad dobrem, nie tylko oświeca wiedzą ludzkie umysły, ale i stwarza, udzielając wszystkim bytom istnienia. Bóg jest tak transcendentny i oddalony od świata, że jego kontakt ze stworzeniem zawsze odbywa się przez opatrzności (moce, energie, wzorce).

3.    Hierarchia czy hierarchie?

•    Cały świat Pseudo-Dionizego jest światem hierarchicznym. Wszystko tu ma swoje właściwe miejsce, zależne od doskonałości właściwej danemu elementowi hierarchii. Także opatrzności są ułożone w sposób hierarchiczny. Najwyżej stoi niepoznawalny i niepojęty Bóg. Pod nim: dobro, które wyraża całość Jego udzielania się, jednia i doskonałość. Dalej kolejne opatrzności: byt, życie, mądrość er caetera. Są one uporządkowane, poczynając od tego, co ogólne, ku temu, co szczegółowe i od tego, co jest jednością, ku temu, co jest wielością. Taki układ jest typowo neoplatoński - za wyjątkiem stojącego na szczycie Boga. Dobro jest doskonałością i jednym, kolejne trzy opatrzności odpowiadają neoplatoriskiej triadzie z poziomu Intelektu.

•    U Pseudo-Dionizego jest także hierarchia aniołów i hierarchia kościelna. Czy hierarchie są tym samym, czy może opatrzności odpowiadają jedynie aniołom? Pseudo-Dionizy nigdzie wprost o tym nie mówi. Wydaje się, jednak, że hierarchia Bożych energii istnieje obok hierarchii wszystkich innych bytów i dlatego Bóg może poprzez swoje opatrzności działać i być obecnym w świecie duchowym i materialnym

4.    Czy niebyt może istnieć?

•    Niebyt u Pseudo-Dionizego dąży do dobra i stara się w nim istnieć, dzięki dobru otrzymuje istnienie. Zło nie jest niebytem, gdyż nie istnieje, a niebyt, jak widać, może istnieć.

•    Prawdziwymi bytami są u Pseudo-Dionizego opatrzności - wzorce, spełniające funkcje platońskich idei. Natomiast, za neoplatonikami, twierdzi on, że Jednia nie może być na raz jednym i bytem, gdyż jest najdoskonalszy, prosty. Jest więc ona ponad bytem, ale jednocześnie jest pełnią istnienia (najwyższym byciem), gdyż darzy istnieniem wszystkie byty. Skoro Jednia i Dobro są ponad bytem, to nie mieszczą się w granicach bytu - trzeba o nich raczej mówić, że są niebytem.

•    Według neoplatoników niebyt istniał na poziomie bytu i za jego pomocą można odróżnić od siebie różne stworzenia. Poszczególne byty różnią się od siebie różnorodnym zmieszaniem bytu i niebytu.