104484

•    żadni z monarchów me może cofać przywileju a ograniczać może tylko za zgodą uprawnionego

•    król decyduje o liczbie posłów i wysokości ich diety oraz o dhigości zjazdu

-    kompetencje Zgromadzenia Stanowego ulegały rozszerzeniu, bo król chciał się nimi podzielić, a przedstawiciele stanów „szantażowali" monarchę

-    przywilej nieszawski ograniczył kompetencje ZS - szlachta wybierała swoich przedstawicieli którzy na sejmikach szlacheckich decydowasli o sprawach wszystkich mieszkańców

ADMINISTRACJA OGÓLNA:

król - pebia władza ustawodawcza, elekcji dokonywała po śmierci Jagiełły Rada Królewska za opinią Zgromadzenia Stanowego, do Z. Augusta wybierano tylko członków rodziny królewskiej, jego władza ograniczona była przywilejami stanowymi, jako sędzia najwyższy jst wiązany prawem stanowionym przez siebie i poprzedników, rezygnuje z dowolności procesu, musi opierać się na prawie stanowionym, nie może sam wykonywać władzy

Rada Królewska - organ doradczy króla, brak samodziebiych uprawnień (oprócz prawa zmiany wartości monety), w wypadku małoletnośd króla i bezkrólewia przejmuje pehiię władzy (za Warneńczyka rządziła 10 lat. bo najpierw był małoletni a potem wyjechał), potem przekształciła się w senat

skład Rady Królewskiej: wybiera Król. wyróżniano 3 gntpy dygnitarzy: urzędników ziemskich - wojewodowie, kasztelanowie; biskupi i abp rzym-kat; oraz muiistrowie, czyli najwyższi urzędnicy królewscy (marszałkowie, podskarbiowie i kanclerze

marszałkowie pefaiili władzę ruchomą - tza tam. gdzie król się znajduje, ich władza działała w promieniu S mil od dwom królewskiego, stali na czele sądu marszałkowskiego, byli szefami protokohi dyplomatycznego, zajmowali się sprawami policji i porządku publicznego, symbolem ich władzy była LASKA, było ich dwóch w państwie

kanclerze - było ich dwóch, zastępowali się, byli ministrami sprawiedliwości i spraw zagranicznych, stali na czele adm. ogólnej, najbliżsi współpracownicy króla, zastępują króla w pełnieniu władzy sądowniczej, stali na straży prawa (coś w rodzaju TK). kierują niższymi urzędnikami kancelarii królewskiej: referendarzami, sekretarzami i pisarzami, symbolem władzy była pieczęć

podskarbiowie - zarządzali majątkiem korony - nieruchomościami ziemskimi i przedsiębiorstwami państwowymi, nadzór nad meimicą państwową dbają o jakość monety, ściągają podatki, symbolem władzy były klucze od skarbca koronnego na Wawelu

ministrowie - pefaiili władzę dożywotnio, powoływał i odwoływał ich król. stawali się więc dygnitarzami nie można było też piastować 2 stanowisk ministerialnych naraz ADMINISTRACJA TERYTORIALNA:

podział terytorialny - na województwa z wojewodą na czele i na ziemie (bez wojewody), obie te jednostki miały sąd ziemski i sejmik ziemski

sejmik ziemski - zebranie ogóhi członków stanu szlacheckiego z danej jednostki terytoriabiej sąd ziemski - najważniejszy według szlachty sąd dla stanu

okręgi grodowe - wprowadzone za Jagiełły, na czele starostowie grodowi, pokrywały się terenowo z jednostkami podlegającymi sądom ziemskim

województwa - dawne księstwa dzielnicowe, pozostawiono wojewodów jako urzędników królewskich w terenie, nowodołączane tereny stawały się automatycznie województwami

prowincje - duży region w kraju mający pewne odrębności prawne, zarządzany przez starostów generabiycłi - zastępowali

oni monarchę, ale nie mieli prawa nadawania przywilejów i decyzji w polityce zagranicznej

URZĘDNICY:

•    dzielono ich na dwie gtupy starostów i urzędników ziemskich

starości - związani z królem, król mógł ich swobodnie powoływać i odwoływać oraz przenosić z miejsca na miejsce, musieli być Polakami, zarządzali administracją skarbową wojskową i policyjną

urzędnicy ziemscy • musieli pochodzić z terytorium, którym zarządzali, i mieć tam majątek, funkcja ta była dożywotnia, do urzędników ziemskich zaliczano: wojewodów, podkomorzych, sędziów ziemskich i kasztelanów

wojewodowie - stali na czele pospolitego ruszenia, sprawowali sądownictwo zwierzchnie nad Żydami regulowali niektóre ceny w miastach swojego okręgu

kasztelanowie - za czasów monarchii partym on ialnej byli podstawowymi urzędnikami w terenie, od teraz mieli tylko tytuł i mogli zasiadać w Radzie Królewskiej

podkomorzowie i sędziowie ziemscy - sprawowali wymiar sprawiedliwości

GRUPA NIŻSZA URZĘDNIKÓW: pisarz, chorążowie i wojski - opiekun żon i córek rycerzy podczas pospol. msz. GRUPA NAJNIŻSZA: cześnik, koniuszy, miecznik (tylko tytuły)

SĄDOWNICTWO:

-    występowała odrębność sądowa stanów - każdy miał własne prawo szlachta prawo polskie (ziemskie), duchowni prawo kanoniczne, mieszczanie prawo niemieckie: (ubeckie, chełmińskie, magdeburskie, chłopi prawo ziemskie potem wiejskie sądy szlacheckie - sąd ziemski, sąd podkomorski. sąd grodzki (system przetrwał aż do reform sejmu 41etniego)

SĄD ZIEMSKI:

-    uznawany przez szlachtę za najważniejszy dla swojego stanu

-    orzekał w większości spraw karnych i cywilnych szlachty•posesjonatów.

•    do ich ksiąg wpisywano cały obrót prawny nieruchomościami szlacheckimi, księgi te były ustawą niezmienialną i miały charakter wieczysty;

-    o obsadzie sądu decydowała szlachta - król wybierał sędziów spośród kandydatów przedstawionych przez szlachtę na sejmikach.

-    jest jeden taki sąd w każdym województwie i ma charakter objazdowy (brak stałej siedziby).

-    w każdym z powiatów sądowych sąd zbierał się raz na kwartał i przyjmował pozwy.