104703

3)    obowiązek dotrzymania przyrzeczeń

4)    naprawienie szkody wyrządzonej z własnej winy i uznanie zasady, że pomiędzy ludźmi pewne czyny zasługują na karę

-    Jak dowieść treści praw natury:

1)    A priori: gdy wykaże się zgodność lub niezgodność jakiejś rzeczy z rozumna i społeczną nanirą człowieka -— a więc normy prawa zawarte są w rozumie człowiekowi

-    Bóg: prawo natury jest na tyle niezmiernie że Bóg sam go nie może zmienić

-    nakaz rozumu są najwyższą instancją do uwiarygodnienia której nie potrzeba wiary (można powiedzieć -popełniając oczywiście grzech - że Bóg nie istnieje)

2)    A posteriori: na podstawie badania tekstów wielu filozofów stwierdził iż „to co wielu ludzi w różnych czasach i miejscach uważa za bezsporne, należy odnieść do przyczyny powszechnej"

-    prawo natury obowiązuje wszędzie tam gdzie jest „poczucie społeczne”

-    podporządkowanie się prawu sprowadza spokój sumienia, gdyż jest ono sprawiedliwe — dlatego nie potrzeba sankcjonować go siłą

•    prawo ma shiżyć pożytkowi

-    prawo pozytywne powstaje poprzez konkretyzację praw natury

-    Grocjusz jest zwolennikiem republiki (wieź prawna, autonomia rozumu, wspólny pożytek, sprawiedliwość) — dał temu wyraz w pracy De Antiquitate Reipublicae Batavicae: ustalając rodowód Niderlandczyków pisał o tym że nigdy nie uznawały one rządów jednoosobowych, tylko władzę starszyzny.

•    Thomas Hobbes: Lewiatan (1651); Elemeuts of law. natural and poiitic (1640), DeCive(1642)

lewiatan jest niczym innym jak sztucznym człowiekiem „choć większych wymiarów i większej siły niż

człowiek naturalny, którego obronie i opiece ma służyć”

powstanie państwa jest aktem autokracji - powtórzenie kreacji boskiej

samookreślenie przejawia się w zapanowaniu nad chaosem namry

interesuje go tylko człowiek rzeczywisty (ad Macliiavelli): na człowieka składają się głównie instynkty — myśli mają panować nad żądzami tak by wskazywać właściwe sposoby postępowania najsilniejszym i podstawowym instynktem człowieka jest chęć zachowania życia — u Hobbesa śmierć

stanowi telos---ludzie dlatego próbują zapewnić sobie bezpieczeństwo dlatego dążą do uzyskania jak

największej mocy (czyli: „wszelka cecha człowieka, która sprawia że wielu ludzi go mihije albo się boi; mocą też jest sława posiadania takiej cechy”)

Stan natury: gdy ludzie kierowali się wyłącznie swymi wrodzonymi skłonnościami (stan natury jest jedynie pewnym konstmktem myślowym nie wpisującym się w żadną perspektywę lustoryczną) — w ten sposób stara się wyjaśnić „jaki byłby sposób życia ludzi, gdyby nie było jednej mocy. której by się bali"

Alternatywę wobec stanu natury podsuwa rozum — podsuwa ludziom reguły (prawa natury) których przestrzeganie umożliwi im życie w pokoju.

W stanie natury wszelkie decyzje ludzi są arbitralne a wdrażane są w drodze walki — by to zmienić należy przyjąć poniższe reguły które daje nam rozum:

1)    „każdy człowiek powinien dążyć do pokoju, jak dalece tylko ma nadzieję go osiągnąć, a gdy go osiągnąć nie może. wolno mu szukać wszelkich środków i rzeczy dlań korzystnych w wojnie i ich używać"

2)    człowiek powinien się zadowolić wolnością w takim zakresie w jakim udziela jej iiuiym ludziom (równość)

•    sama wiedza o tym co dobre nie powoduje że ludzie będą zachowywać się zgodnie z tą wiedzą — namiętnością można jedynie przeciwstawić moc — oto dlaczego musi powstać „sztuczny człowiek"— jeden człowiek lub zgromadzenie ludzi którym przekazywana jest niemalże cała moc poszczególnych ludzi im podlegających w zamian za zapewnienie pokoju zarówno wewnętrznego jak i zewnętrznego

-    państwo powstaje dzięki umowie — każdy członek społeczności deklaruje się swe uprawnieiua, jeżeli inni uczynią tak samo. przekazać suwerenowi — umowa ta jest lueodwołalna

-    władza suwerena nie podlega kontroli gdyż „każdy poddany jest mocodawcą działali suwerena. to karałby za działania których sam dokonał”

-    władzę suwerena ogranicza cel: władza która nie jest w stanie zapewnić pokoju traci swą legitymizację — i tak władza istnieje ze względu na potrzebę realizacji interesów poddanych a nie swoich własnych (stąd nie ma ona char aktem absolutnego)

•    jedność wspólnoty nie jest celem samym w sobie — w centrum jest nadal jednostka której pokojowe istnienie wymaga połączenia się we wspólnocie.

-    wolność oznacza „brak przeciwstawienia" —- a więc nasza wolność może być ograniczona przez nieograniczoną wolność innych łudzi

-    wolność jest tam gdzie obowiązuje prawo — przestrzegane i egzekwowane