104826

Pojęcie konfomizmu definiowane jest na wiele różnych sposobów. Na ogół jednak pod tym terminem rozumie się dwa blisko ze sobą związane zjawiska. Pierwsze z nich oznacza zgodność, zbieżność istniejącą między członkami, grupami, dotyczącą norm, postaw i zachowali Taki stan prowadzi do podobieństwa zachowań i wygłaszanych opinii. Spowodowany jest on przez normy, których oddziaływanie na członków grupy polega na tym, że przestrzegając tych norm zachowują się tak jak inni. W tym ujęciu więc konformizm to nic innego jak uni formizm.

Liczne ekspeiymenty dowiodły, iż obraz zachowań związanych z przestrzeganiem jakiejś normy przybiera kształt krzywej w postaci litery "J".

F.HAłlport przytacza na dowód tej tezy wyniki dwócłi prostycli ale interesujących badań. W pierwszym z nich obserwatorzy umieszczeni na skrzyżowaniu ulic obserwowali ilu kierowców zatrzymuje się na widok czerwonego światła (na skrzyżowaniu nie było policjanta). Znaczna większość kierowców - 94,1% zatrzymała się, 2,9% znacznie zwalniało szybkość, 2% nieznacznie zwalniało, a tylko 1% przejeżdżało skrzyżowanie z taką szybkością, z jaką do niego dojeżdżało.

W drugim badaniu obserwatorzy notowali liczbę osób spóźniających się na mszę. Najwięcej osób, bo 46,9% przychodziło na mszę bez spóźnienia, 18,4% ze spóźnieniem do 4 minut, 6,1% ze spóźnieniem od 8 do 12 minut itd. Na przykładzie tego drugiego badania mogliśmy jednocześnie obserwować realizację normy grupowej (punktualność na mszy), która jest zdecydowanie bardziej elastyczna jeśli chodzi o zakres obowiązujących zachowań niż norma nakazująca kierowcom zatrzymywanie się na czerwonym świetle. Na marginesie warto wspomnieć, iż złamanie tej ostatniej normy sankcjonowane jest głównie poprzez przepisy prawne. Wyniki zreferowanych tutaj badań skłoniły Allporta do stwierdzenia, iż w danej grupie najmniej jest osób, które zachowuj ą się niezgodnie z jakąś jej określoną normą. Nieco więcej jest takich osób, które w niewielkim stopniu wykraczaj ą poza zakres obowiązujących norm, natomiast zdecydowana większość osób zachowuje się zgodnie z obowiązującą normą grupową; stąd też obraz zachowań związany z przestrzeganiem normy przybiera postać litery "J".

Nieco inne, aczkolwiek niesprzeczne ujmowanie konformizmu polega na definiowaniu go jako poddawaniu się naciskom grupy. Chodzi tutaj o te wszystkie sytuacje, w których członek danej grupy początkowo miał inne poglądy czy też zachowywał się inaczej niż grupa, później zaś, pod wpływem nacisków wywieranych przez grupę zmienił je w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy. W efekcie tak pojęty konformizm prowadzi do zgodności i zbieżności czyli do konformizmu w pierwszym rozumieniu. Większość eksperymentów prowadzona jest jednak w ramach tej drugiej konwencji, kiedy to możemy obserwować proces konformizowania jednostki przez grupę do której należy. Zatem patrząc na konformizm jako na określony proces powiedzieć możemy, iż konformizm to zmiana zachowania lub poglądów (opinii) danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób. Przykładem klasycznych już serii eksperymentów, dotyczących tak zdefiniowanego konformizmu, były eksperymenty przeprowadzone przez Solomona Ascha (pierwszy w 195 k). Autor badań wprowadzał właściwą osobę badaną do grupy osób, które byty jego współpracownikami i polecał im oceniać i porównywać długości odcinków. Założenie eksperymentu było takie, iż osoba badana oceniała i porównywała narysowane odcinki jako ostatnia lub przedostatnia w kolejności zaś współpracownicy eksperymentatora wygłaszali opinie o tych odcinkach niezgodne z rzeczywistością. Warto jeszcze podkreślić, iż w eksperymencie tym nie było przewidzianych (jak to zazwyczaj w życiu społecznym bywa) żadnych wyraźnych nagród za zajęcie postawy konformistycznej ani żadnych wyraźnych kar za postawę nonkonformistyczną. Eksperymentator pokazywał wszystkim narysowany odcinek linii prostej (odcinek X). Jednocześnie pokazywał w celu dokonania porównania trzy inne odcinki -A, B i C. Długość tych odcinków przedstawi iła się następująca (odcinek X był równy odcinkowi B):