101777

Kroniki średniowieczne

1. W X III $tuleęiu powstały między innymi;

a)    k. Galla zw. Anonimem 1112-1116

b)    k. Wincentego Kadłubka 1190-1208

c)    k. Mierzwy (Dzierzwy) zw. Inaczej k. Franciszkańską XIV w. ("Cronica Polonomm")

d)    Vita S. Adalberti Brunona z Kwerfurtu X-XI wiek (za Chrobrego) c) Vita S. Stanislai Wincentego z Kielc XIII wiek

Dziejopisarstwo średniowieczne - Inne kroniki:

•    Pierwszy ze znanych roczników byl prowadzony od ok. 970 r. w otoczeniu biskupa misyjnego Jordana. Rocznik Jordana, uzupełniany od ok. 1000 r., przypuszczalnie przez Radzima - Gaudentego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, padł łupem Czechów w 1038 r.

•    Drugi rocznik przywiozła w 1013 r. na dwór Mieszka II jego nowo poślubiona żona, Rycheza; hi obok zapisków przejętych z poprzedniego annału Gaudentego aż do jej powrotu do Niemiec upamiętniono głównie wydarzenia z życia dynastii, zaś w 1038 lub 1039 r. jako dokument wagi państwowej znalazł się ponownie w Polsce wraz z synem Rychezy - Kazimierzem Odnowicielem.

•    Długo kontynuowany (ten z pkt 2), posłużył do sporządzenia najstarszej części "Rocznika kapitulnego krakowskiego (dawnego)", której prawdopodobnym twórcą był Suła -Lambert, późniejszy biskup krakowski, pierwszy znany z imienia annalista Polak.

•    Trzecim cennym zabytkiem z tego okresu jest tzw. "Rocznik świętokrzyski dawny", układany przypuszczalnie w Krakowie. Zamieszczał on notatki wciąż (jak to miało miejsce w poprzednich rocznikach) w postaci suchych stwierdzeń, nawet przy zdarzeniach burzliwych i tragicznych. Ten typ redakcji ulegnie zmianom dopiero w znacznie bogatszej annalistyce polskiej XIII-wiecznej pod wpływem kronikarskiej metody narracyjnej.

•    U kresu rozbicia dzielnicowego pojawiła się "Kronika Wielkopolska". Pisanie jej podjęto zapewne z inspiracji Przemysła II. Autor zamyślił kontynuowanie dzieła Kadłubka przede wszystkim po to, by uświetnić dynastię wielkopolską Kronikarzem prawdopodobnie był duchowny z Poznania.

•    Kronika Janka z Czarnkowa przedstawia wydarzenia z okresu panowania Kazimierza Wielkiego i rządów andegaweńskich (1370 - 84). Przy dużej wartości histoiycznej kronika ta zawiera wiele sądów subiektywnych zwłaszcza w atakach na przeciwników politycznych; jest wyrazem światopoglądu rycerstwa wielkopolskiego, a dodatkowo obrazuje obyczaje dworskie i duchowieństwa.

•    Współcześnie z kroniką Janka z Czarnkowa, bo między rokiem 1382 a 1386, powstawała "Cronica principium Poloniae". Opisuje ona przede wszystkim losy Śląska do 1370 r., dokładniej zaś omawia piastowskie dynastie tej ziemi. Kompozycyjna oprawa treści regionalnych ma jednak zakres ogólnopolski, co wynikało z tradycji związków dynastów śląskich z monarchią polską. Zakres dziejów zawartych w kronice obejmuje stare podania aż do kresu panowania Krzywoustego; zakończenie to akapit szkicujący lata panowania Kazimierza Wielkiego i jego węgierskich następców do momentu przybycia Jadwigi Andegaweńskiej.

•    Ukoronowaniem dziejopisarstwa średniowiecznego jest "Historia Polski" Jana Długosza. Długosz tworzył je od 1455 r. praktycznie do ostatnich dni życia (1480 r.).