109506

Biokoncentracja przemieszczanie się trucizn ze środowiska do organizmów, wyrażana wskaźnikiem biokoncentracji BCF (bioconcentration factor):

BCF = stężenie w organizmie / stężenie w otaczającym środowisku.

Biomagnifikacja - przemieszczanie się trucizn dalej wzdłuż łańcuchów troficznych, wyrażana wskaźnikiem bioakumulacji BAF (bioaccunnilation factor):

BAF = stężenie w organizmie / stężenie w pokarmie lub wypitej wodzie.

Trucizna = toksyna = ksenobiotyk.

Ksenobiotyk substancja chemiczna nie będąca namrabiym składnikiem żywego organizmu, ani też nie wykorzystywana przez organizm do podtrzymywania funkcji życiowych, często są to substancje o budowie nie występującej u naturalnych produktów, a otrzymywane przez człowieka na drodze chemicznej syntezy. Trucizna - substancje, która wprowadzona do organizmu w małych ilościach wywołuje zaburzenia jego funkcjonowania, maiufestuje się różnymi objawami chorobowymi, może spowodować śmierć.

Jad - toksyczna wydzielina bakterii lub zwierząt.

Toksyna - naturalna silna trucizna zwierzęca (zootoksyna) lub roślinna (fitotoksyna).

Substancja toksyczna - trucizna naturalna lub syntetyczna zdefiniowana pod względem chemicznym.

Dawka - ilość podanej substancji wyrażona w jednostce wagowej (mg) lub jako masa substancji w przeliczeniu na jednostkę masy całego organizmu testowego (mg/kg).

Dawka - odpowiedź - odpowiedź zależności pomiędzy dawką a częścią populacji wykazującej określony skutek.

Dawka skutek - zależność pomiędzy dawką a wielkością określonego skutku biologicznego (efekni) u osobnika lub populacji.

Dawka progowa (graniczna) - ilość substancji, która wywołuje pierwsze spostrzegalne skutki biologiczne. Dawka śmiertelna bezw zględna (LDioo) - minimalna ilość substancji powodująca śmierć 100% testowanych organizmów. Wyrażona jest stosunkiem masy badanej substancji do jednostki masy organizmów doświadczalnych.

Dawka śmiertelna medialna (LDa) - statystycznie obliczona dawka powodująca śmierć 50% testowanych organizmów, wyrażona jest skutkiem masy badanej substancji.

Stężenie krytyczne - stężenie substancji chemicznej, przy którym zachodzą zmiany nieodwracalne, szkodliwe lub niepożądane w narządzie.

Narząd krytyczny - narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej, np. metalu, w określonych warunkach narażenia danej populacji. W narządzie tym najwcześniej występują efekty działania toksycznego.

NOEC - największe stężenie, przy którym nie występuje istotny wzrost częstości lub nasilenie skutków działania danej substancji u badanych organizmów w stosunku do grupy kontrolnej

LOEC - poziom najniższego stężenia, przy którym występuje istotny wzrost częstości lub nasilenie skutków działania danej substancji i badanych organizmów do grupy kontrolnej.

Stężenie substancji w powietrzu nie jest wielkością jednoznaczną, zgon może spowodować niskie stężenie toksyny w powietrzu. Określa to Prawo Herberta:

Eo = c • t Eo - efekt letalny c - stężenie substancji t - czas ekspozycji

Klasyfikacja trudzn:

•    klasa I - wyjątkowo silnie toksyczne < 5 mg/kg (szczypta, kilka kropel)

•    klasa O - bardzo silnie toksyczne 5-50 m&kg

•    klasa III - silnie toksyczne 50 - 500 mg/kg (mniej niż jedna łyżeczka)

•    klasa IV - umiarkowanie toksyczne 500 - 5000 mg/kg

•    klasa V - słabo toksyczne 5000 - 15000 mg/kg

•    klasa VI - prawie nie toksyczne > 15000 mg/kg Czynniki warunkujące toksyczność substancji:

1 czynniki biologicznę (tzw_; zęwnątrzijstrojowę),:

-    wiek i rozwój osobniczy

-    płeć- regulacja hormonalna

-    czynniki genetyczne

• stan zdrowotny organizmu

2. właściwości fizykochemiczne trucizn (tzw. wewnątrzustrojowe):

-    rozpuszczalność

-    zdolność dysocjacji

2