113905

Stosunek pracy i jego właściwości

Stosunek pracy - art.22 k.p.,- więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudniania pracownika przy umówionej pracy i wypłacania mu wynagrodzenia za pracę.

Właściwości stosunku pracy

1)    przedmiotem zobowiązania pracownika jest osobiste świadczenie pracy żywej („pracowanie"), a nie określony rezultat pracy; różni to w szczególności umowę o pracę, jako umowę starannego działania, od umowy o dzieło^ będącą umową rezultatu;

2)    pracownik jest podporządkowany podmiotow i zatrudniającemu co do zadań, które ma wykonać w ramach umówionego rodzaju pracy oraz miejsca, czasu i sposobu jej wykonywania; formą realizacji podporządkowania jest głównie polecenie przełożonego, a sankcją — kara porządkowa. Zarówno podporządkowanie, jak i kara mają źródło w umowie stron i nie są przejawem zależności administracyjnoprawnej pracownika od podmiotu zatrudniającego;

3)    pracownik wykonuje pracę przy użyciu narzędzi i materiałów należących do podmiotu zatrudniającego, będącego organizatorem pracy;

4)    rezultat pracy zawłaszcza podmiot zatrudniający;

5)    pracodawca ponosi gospodarcze oraz produkcyjne (techniczne i osobowe) ryzyko pracy. Ryzyko gospodarcze wyraża się głównie w tym, że pracownik, jeśli wykonywał starannie swoje obowiązki (tzn. starannie pracował), ma prawo do wynagrodzenia, chociażby rezultat pracy był nieudany (nie przyniósł korzyści pracodawcy, a nawet naraził go na straty), albo z innego powodu (np. braku popytu na określony towar lub usługę), pracodawca nie osiągnął celu, dla którego zatrudniał pracownika.

Ryzyko techniczne polega na tym, że ekonomiczne skutki wszelkich zakłóceń o charakterze techniczno-organizacyjnym (przestojów, wypadków przy pracy) obciążają pracodawcę.

Ponoszenie przez pracodawcę ryzyka osobowego oznacza, że pracodawca ponosi majątkowe skutki niezawinionego, wadliwego działania pracownika (skutki „błędu ręki lub oka");

6)    wbrew zasadzie prostej ekwiwalentności świadczeń pracodawca w wielu przypadkach ma obowiązek świadczyć pracownikowi wynagrodzenie, mimo braku wzajemnego świadczenia pracy z przyczyn leżących po strome pracownika (tzw. ryzyko socjalne); odpowiednio pracownik ma obowiązek dbania o interes zakładu {racy, w tym obowiązek świadczenia — na uzasadnione żądanie pracodawcy — pracy ponad ustaloną miarę (w godzinach nadliczbowych);

7)    stosunek pracy jest zobowiązaniem trwałym, koniecznie odpłatnym, o ściśle osobistym charakterze świadczenia pracownika;

8)    pracownik, w związku z pozostawaniem w stosunku pracy, staje się podmiotem lub destynatariuszem wielu innych stosunków prawnych, które, wzajemnie na siebie oddziałując, stanowią o statusie pracownika.