115321

władzami. Ustrój ten był rezultatem kompromisu między zwolennikami monarchii parlamentarnej a republikanami. Monarchiści zgodzili się na republikę, a republikanie na jej parlamentarny charakter nawiązujący w sposób widoczny do monarchii lipcowej z pierwszej połowy wieku XIX. Francja stała się pierwszą republiką parlamentarną.

Konstytucja roku 1875 obejmowała dwa podstawowe elementy: 1) władzę ustawodawczą, dwuczłonową, złożoną z Izby Deputowanych i Senatu -stanowiących parlament, 2) również dwuczłonową władzę wykonawczą, złożoną z prezydenta republiki i ministrów. Obydwie izby parlamentu pochodziły z wyborów cenzusowych, a więc ograniczonych, z tym że prawo wyborcze do Senatu było mniej demokratyczne i bardzo ograniczone, bowiem w założeniach miała to być Izba zachowawcza, spełniająca rolę hamulca wobec zbyt radykalnych tendencji Izby Deputowanych. Senat wybierany był na 9 lat, odnawiał się w jednej trzeciej co trzy lata, a Izba Deputowanych miała 4 - letnią kadencję.

Prezydenta wybierały obydwie izby parlamentu na wspólnym posiedzeniu, a jego kadencja wynosiła 7 lat. Był on politycznie nieodpowiedzialny, a za jego akty odpowiedzialność przed parlamentem ponosili ministrowie. Istniał wymóg kontrasygnaty aktów głowy państwa przez odpowiedniego członka rządu. Zakres kompetencji prezydenta był wzorowany na uprawnieniach monarchy parlamentarnego. Miał on zagwarantowany udział w utrzymywaniu stosunków międzynarodowych (mianował i odwoływał przedstawicieli dyplomatycznych, przyjmował listy uwierzytelniające), dysponował prawem inicjatywy ustawodawczej, a także prawem weta zawieszającego wobec ustaw, mianował na określone stanowiska w aparacie państwowym.

Administracja państwową kierowała Rada Ministrów powołana przez prezydenta. Był on w tym względzie ograniczony układem sił politycznych w parlamencie, mógł bowiem powoływać ministrów spośród ugrupowań politycznych stanowiących większość parlamentu. Nie była znana instytucja premiera, ministrowie stanowili ciało kolegialne kierowane przez prezydenta Republiki. Instytucja premiera wykształciła się w drodze zwyczaju i dopiero w wieku XX została zalegalizowana.

Granice historyczne i ogólna charakterystyka IV Republiki

Wyniki referendum przeprowadzonego w październiku 1945 roku wskazują dobitnie, że obóz zwolenników III Republiki był słaby - tylko 3,6% wyborców głosowało za utrzymaniem Konstytucji z roku 1875. Z partii politycznych najbardziej zadeklarowanymi jej obrońcami okazali się radykałowie.

Obóz sił rządzących zdecydował się działać na rzecz utworzenia nowego ustroju, a więc opowiadał się za IV Republiką. W tej grupie znalazły się najsilniejsze partie: komunistyczna (FPK), socjalistyczna (SFIO) i chrześcijańska demokracja (MRP). W konsekwencji za odrzuceniem Konstytucji z roku 1875 opowiedziało się 96,4%