page0655

647

Rzeźbiarstwo

w utw orach Michała Anioła Buonarotti. Mistrz ten był wzorem dla większej części spółczesnych młodych artystów; między innymi wymienimy tu słynnego Benvenutc Cellini. W końcu XVI wieku naśladowanie to kierunku Michała Anioła stało się tak niewolniczem i jednostronnem, że się wkrótce zamieniło w manierowaną rutynę. Lorenzo Bernini, Alessandro Algardi i ich liczm następcy aż do XVIII wieku, nie zdołali przyswoić sobie wyższego pojęcia piękna •i natchnąć się świeżem sztuki poczuciem. Nowsza sztuka rzeźbiarski* zewnątrz Włoch od XVI wieku wstępowała w usiłowaniach i dążnościach swych po większej części w ślady artystów włoskićh. We Francyi jednakże w XVI wieku wystąpiło kilka znakomitości w dziedzinie sztuki plastycznej, jako to Jan Goujon, Pilon i inni; za Ludwika XIV kwitnęli Pujet, Girardon i inni, w^r ostatnich już przebija francuzka maniera teatralna, która później w^r XVIII wieku zamieniła się w płaską, bezmyślną wytworność. W szkole niderlandzkiej odznaczył się Franc. de Quesnoy, zwany il Fiammingo i uczeń jego Artur Quelli-nus. Do nich zbliżony jest rzeźbiarz niemiecki Andrzej Schliiłer, którego pomiędzy innemi utworami wspomnimy statuę wielkiego elektora w^r Berlinie. W ostatnich czasach XVIII stulecia, sztuka plastyczna zbudziła się do nowego życia w wyższym, wnioślejszym kierunku. Poczucie doniosłości i godności sztuki spowodowało, iż się gorliwie i starannie zaczęto przejmować wzorami podanemi przez przyrodę, że badano z zapałem tajemnice uroku zawartego w pomnikach starożytnej sztuki greckiej. Jan Winckelmann, pierwszy przeniknął arcydzieła klassycznej starożytności, zgłębił t objaśnił ich znaczenie i uto-Tował drogę do nowych dążności. Poszukiwania pierwotnych źródeł w samej Grecyi, odkrycia nowych zabytków' i przewiezienie do zbiorów' i muzeów wielkich miast na widok wykształconej publiczności, rozpowszechnienie ich przez liczne odlewy gipsowa, popierały skutecznie chwalebne te usiłowania. Sergel z Szwocyi i Canova we Włoszech pierwsze zajmują miejsce między mistrzami, którzy najprzód przedsięwzięli przekształcić nowoczesną rzeźbę, według zasad klassycznej starożytności; mianowicie Canova licznemi znakomitemi dziełami uwiecznił swe imię. Obok tych mistrzów wystąpiła w t>m samym kierunku znaczna liczba innych mianowicie Francuzów, z których przytaczamy Pradier’a, Chaudefa; w Hiszpanii: Don Jose Alvarez; w^r Niemczech: Trippel’a i Dannecker’a. Wszystkich jednakże przew yższył genijalny Bertel Thorwaldsen, rodem Duńczyk. Z młodszych artystów' przedstawicielem tej grecko-klassycznej dążności jest Schwanthaler. Mniej zbliżony do starożytności, zajmujący się raczej obecnością, rozwinął się w północnych Niemczech, mianowicie w Berlinie, nowy rodzaj rzeźbiarstwa historyczno-pomnikowego Założycielem tej szkoły jest J. G. Sehadow, po nim startą! na jej czele znakomity mistrz, słynny Rauch. Między uczniami Raucłća odznaczają się Rietschel i Dracke. W podobnym rodzaju, lecz z rażącą nieco rzeczywistością występują niektórzy młodsi rzeźbiarze francuzcy, z których pierwrsze miejsce zajmuje J. P. David. W Polsce słynął w XVI stuleciu Wit Stwosz, mianowicie w^r rzeźbach z drzewa, znakomity; Niemcy zaprzeczają mu poiskiej narodowości i zaliczają go do swych mistrzów, z powodu iź umarł w Norymbergii; niezaprzeczonym jest jednakże faktem, że się urodził w Krakowie, gdzie większą część życia przepędził, tamże najwięcej działalności rozwinął i wykonał znaczną ilość pełnych zalet utworów. W późniejszym czasie sztuka ta w Polsce mało była uprawianą. W początkach dopiero bieżącego stulecia wystąpili najprzód Tatarkiewicz i Hegel, później (Reszczyński i Sosnowski, którzy obecnie pierwsze zajmują miejsce w^r sztuce rzeźbiarskiej w Polsce. Z młodszych utalentowanych artystów, zaszczytnie znani