2705150448

Czy kobieta jest artystką? 45

od współczesnych trendów. Czerpie inspiracje z Caravaggia, Michała Anioła, Rubensa, nie naśladuje ich jednak, tworząc swój własny, nowatorski styl. Można tu zaobserwować złożoną interakcję sztuki Artemisii z męską artystyczną- tradycją, z której czerpie inspiracje. Modele, które wybiera artystka do swych kreacji artystycznych ujawniają podobieństwo z modelami Michała Anioła i Caravaggia: są pełne siły fizycznej, jednocześnie przeczące tradycyjnemu podziałowi płci. Artystka dokonuje transformacji formalnych prototypów, łącząc w jedno męskie i kobiece cechy. Kreuje ona swe bohaterki jakby na wzór ideału Androgyne. Np. jej Judyta cechuje się wigorem i heroiczną stanowczością, a są to cechy charakterystyczne dla męskich bohaterów (według stereotypowego podziału płci). Bohaterki Artemisii przedstawione są nie tyle jako „kobiety” z przypisanymi im tradycyjnymi znaczeniami, ale przede wszystkim jako zindywidualizowane osoby. Jej odwracająca rodzaj wersja Androgyne, pokazuje możliwości identyfikacji lub doświadczania świata z punktu widzenia przeciwnej płci.

Z najwcześniejszych prac Artemisii Gentileschi dokładniej warto przyjrzeć się obrazowi „Zuzanna i starcy”. Apokryficzna historia podaje, jak próbowano uwieść żonę Joachima - Zuzannę. Temat ten był niezwykle popularny we Włoszech już w 2 poł. XVI wieku. Uwiedzenie i gwałt były całkowicie powiązane ze sobą w oczach renesansowego widza. W przedstawieniach tego tematu dramat rozgrywa się poprzez kontrolę nad spojrzeniem i różne relacje mężczyzn i kobiety do wizualnego pola. Męskie zawładnięcie kobiecym ciałem jest zainicjowane przez spojrzenie, które zaskakuje niczego nie podejrzewającą i bezbronną Zuzannę podczas jej kąpieli. Zatrzymuje ją w przedłużonym momencie woyerystycznej i pełnej przyjemności kontemplacji. Atrakcyjność seksualna przedstawionego aktu zostaje wzmocniona w tych przedstawieniach przez prezentację dwóch lubieżnych starców, która implikuje ikonograficzne usprawiedliwienie i zarazem pornograficzny efekt. Na przykład w wersji Tintoretta z 1555-56 podstawą prezentacji jest dominacja nad bezsilnością kobiety, której zmysłowość jest afirmowana. Wersja Artemisii Gentileschi odbiega od tego sposobu przedstawiania. Oddalając Zuzannę od ogrodu, tradycyjnej metafory dla obfitej kobiecości jako natury, artystka izoluje ją tutaj na tle architektonicznego fryzu, który zawiera ciało w płytkiej i ograniczonej przestrzeni. Figura kobiety jest całkowicie naga, wykazuje odstępstwa od konwencji ukazywania ciała pełnego gracji, zmysłowego. Artystka pokazuje Zuzannę jako strapioną młodą kobietę, akcentując jej niezabezpieczenie przed atakiem przez niezgrabne skręcenie ciała. Figura Zuzanny jest utkwiona, jak przybity szpilką motyl, pomiędzy tymi obserwatorami, dwoma - wewnątrz obrazu i trzecim - poza nim, ale włączonym w⁷ jego kompozycję. Zaniechając bardziej tradycyjnej kompozycji, w której spojrzenie widza może swobodnie kontemplować urodę kobiecego ciała, Gentileschi umieszcza figurę Zuzanny w centrum kompozycji, a naprzeciw' niej ustawia widza, którego wzrok nie może już znaleźć ucieczki.

„Zuzanna i starcy” ukazuje ewidentnie zdolność artystki do przekształcania siedemnastowiecznych konwencji malarskich, wzbogacając je o nowe znaczenia. Podczas pobytu we Florencji powitały takie prace Artemisii jak: „Judyta ze sw'ą służącą” i „Judyta obcinająca głowę Holofernesowi”.

„Judyta ze swą służącą” to jedna z sześciu znanych wersji, podjętych przez artystkę, na temat pochodzący ze starotestamentow^ych Apokryfów, relacjonujących historię za-