2705150446

Czy kobieta jest artystką? 43

templację. Fontana włącza w te obrazy motywy rodzinne i domowe, i tak „Narodziny Marii” bliższe są rodzajowej scenie z życia bolońskiej rodziny, niż opowieści biblijnej. Artystka ta szybko osiąga stawę, przede wszystkim jako portrecistka. Późne portrety charakteryzuje dokładne opracowanie detalu, izolacja portretowanego przez przestrzeń, co staje się jej manierą. Jej sława w'ciąż rosła. Wzrosły też ceny jej portretów, kiedy została wybrana do Akademii Rzymskiej. W 1611 r. została uhonorowana przez władze Bolonii medalem. Umarła ok. 1611/1612.

Także w' Bolonii swe życie spędziła Elisabetta Sirani (1638-1665). Jej pełne siły malarstwo zainspirowane jest sztuką Caravaggia i Guida Reni. Jej wczesna śmierć nie dopuściła do pełnej ewolucji świetnie zapowiadającej się sztuki. Ojciec artystki - malarz Giovani Andrea Sirani zagarnął po jej śmierci wszystkie jej prace jako swoje. Eliza-betta Sirani była znana głównie jako malarka sentymentalnych Madonn. Ale subtelności jej sposobu malowania, umiejętne operowanie pędzlem ujawniają jej znaczenie i przewagę nad współczesnymi jej bolońskimi malarzami. Jedną z kobiecych bohaterek przedstawionych przez Sirani jest Porcja w obrazie „Porcja raniąca swe udo”. Artystka eksponuje tu relację między sferą publiczną, polityczną a prywatną. Wybrała ona moment, kiedy Porcja chce sprawdzić swą siłę charakteru i umiejętność milczenia przed rozmową z Brutusem. Do obrazu został wprowadzony seksualny aspekt przez lubieżne, zmysłowe roznegliżowanie bohaterki, ale są też inne znaczenia, które odsyłają nas do pytania: jak konstruowana jest w obrazie różnica seksualna. Według słów' Plutarcha, Porcja mówi: „kobieta nie jest w stanie dochować sekretu, ale Brutus może poprawić ten defekt natury. 1 dla siebie chcę być ponad tym, ponieważ jestem córką Kato i żoną Brutusa.” Kompozycyjnie Porcja odseparowana jest od grupy plotkujących kobiet w drugim pokoju. Prezentując kobietę jako defekt natury, chrześcijańska doktryna często używa wyobrażenia swad kobiet jako metafory ich niekontrolowanych pragnień. Przeniesiona z prywatnego świata kobiet do publicznego świata mężczyzn, Porcja musi w'ięc wykazać swą kontrolę nad mową, nim otrzyma wyższy status. Pokazuje w końcu, że jedynie kobieta, która wykaże się indywidualnym aktem odwagi może zostać rozpoznana jako mężczyzna. Warto zwrócić tu uwagę na analogię do osiągnięć samej Sirani. Bogactwo i wirtuozeria jej twórczości sprawiły że uznano ją jako kobietę artystkę za fenomen.

Kariera i dzieła Artemisii Gentileschi (1593-1652) zostały udokumentowane stosunkowo niedawno. W 1989 r. powstała monografia dotycząca tej artystki, autorstwa Mary Garrard: Artemisia Gentileschi, The Image of the Female Hero in Italian Baroąue Art⁴. Garrard tak rozpoczyna swą książkę: „Było wielu caravaggionistów, ale tylko jedna ca-ravaggionistka” - artystka, która wykorzystując dramatyzm Caravaggia tworzyła zupełnie inaczej od współczesnych jej twórców, dając nowe, oryginalne interpretacje tradycyjnych tematów'. Garrard wysuwa tezę, że Artemisia została zignorowana przez badaczy, ponieważ była kobietą. Jak większość kobiet - artystek traktowano ją jako egzotyczną figurę w świecie sztuki, a nie jak prawdziwego artystę, który zasługuje na rzetelne odnotowanie. Autorka przytacza przykłady z rozmaitych opracowań, w któ-

M. Garrard, Artemisia Gentileschi, The Image of Female Hero in Italian Baroąue Art, Princeton, New Jersey 1989.