112806

Każdy decydent ma swoje własne funkcje użyteczności, które mogą się między sobą różnić, w zależności od problemu decyzyjnego. Ich kształt będzie określał, czy dany podmiot gospodarujący (decydent) charakteryzuje się niechęcią do ryzyka (funkcja użyteczności wklęsła), skłonnością do ryzyka (funkcja użyteczności wypukła) lub jest neutralny w stosunku do ryzyka (funkcja użyteczności liniowaJ.Większość ludzi przejawia niechęć do ryzyka: jedynie w sytuacjach, w których możliwa strata jest relatywnie mała, a możliwy zysk bardzo duży, choć występuje z bardzo małym prawdopodobieństwem, podmioty wykazują chęć do ryzyka. Przykładem dobrze ilustrującym tę postawę jest liczba grających w totalizatora sportowego i inne gry losowe.

Sytuacja niepewności jest znacznie bardziej skomplikowana z punktu widzenia podejmowania decyzji. Charakteryzuje się ona znajomością własnych decyzji, możliwych do wystąpienia stanów otoczenia, oraz brakiem wiedzy o prawdopodobieństwach wystąpienia tych stanów. W takiej sytuacji decydent może podjąć decyzję kierując się jednym z czterech kryteriów:

-    pesymizmu (max - min - Walda); kryterium to odzwierciedla ostrożną postawę decydenta, która zakłada realizację wariantów inwestycyjnych w najmniej sprzyjających warunkach,

-    optymizmu (max - max - Hurwicza); kryterium to łączy w sobie dwa skrajne przypadki( pesymistyczny i optymistyczny) związane z postawa decydenta,

-    rozczarowania (min - max - Savage'a); kryterium pozwala ocenić skutki podjętej decyzji w określonych warunkach,

-jednakowego prawdopodobieństwa (Laplace'a); w kryterium tym zakłada się neutralną postawę decydenta wobec przewidywanych stanów natury, co oznacza, Ze wszystkie możliwe stany natury, tj. od skrajnie pesymistycznego do skrajnie optymistycznego, mogą występować z równym prawdopodobieństwem.

Wybór kryterium zależy od cech charakteru decydenta i skłonności do podejmowania wyzwań (ryzyka). Kierując się kryterium pesymizmu decydent zakłada, że otoczenie generuje przy każdej decyzji te stany, które minimalizują jego efekt (wypłatę). Wybiera zatem takie postępowanie, aby przy najgorszym dla niego stanie otoczenia maksymalizować użyteczność wyniku. Kierując się kryterium optymizmu, postępuje odwrotnie, zakładając najbardziej sprzyjające warunki i maksymalizując swoją użyteczność. Dla kryterium rozczarowania, za S. Forliczem, „proponuje się jako miarę zawodu różnicę między użytecznością rzeczywiście uzyskanej wypłaty, a użytecznością wypłaty, którą można by uzyskać, gdyby stan natury, który wystąpił, był znany z góry". Dopiero wówczas stosujemy kryterium max-min. Czwarte dostępne kryterium sprowadza sytuację niepewności do sytuacji ryzyka, zakładając, że skoro nie znamy rzeczywistego prawdopodobieństwa, z jakim poszczególne stany otoczenia mogą wystąpić, to prawdopodobieństwo to jest równe dla wszystkich stanów. Przy takim założeniu stosujemy procedurę postępowania identyczną jak dla sytuacji ryzykownych. Dodatkowymi czynnikami, mogącymi wpływać na decydenta (i jednocześnie zmieniającymi sytuację), są impulsy pochodzące z zewnątrz, jak i od wewnątrz podmiotu decydującego. Trudno przewidzieć, czy są to jednocześnie inne sytuacje decyzyjne, jednak mogą one dość znacząco wpłynąć na zachowanie podmiotu, a w wyniku tego na samą decyzję. W sytuacjach niepewności ludzie unikają ryzyka, są neutralni wobec