115539

aktem były działania Einsatzgruppen SS na terenie ZSRR po inwazji 22 czerwca 1941 roku. Oddziały te, działające wkrótce po wkraczających wojskach niemieckich dokonały zabójstw ponad pół miliona Żydów, a także Cyganów, jeńców wojennych oraz członków partii komunistycznej.

Podczas Konferencji w Wannsee, 20 stycznia 1942 podjęto decyzję o tzw. "ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej". Pierwszym systematycznym programem eksterminacji Żydów była Einsatz Reinhard, która objęła 2 miliony Żydów zamieszkujących Generalną Gubernię. W ramach tej operacji utworzono obozy zagłady: Bełżec koło Bełżca, Sobibor koło wsi Sobibór i Treblinka koło Poniatowa. Poza tymi trzema utworzono także obozy zagłady: Auschwitz II (Birkenau) na terenie wsi Brzezinka koło Oświęcimia, Kulmhof nieopodal Chełmna nad Nerem i Majdanek na obrzeżach Lublina. Skutkiem prowadzonej przez Niemców polityki eksterminacji Żydów była śmierć 5-6 milionów osób i prawie doszczętna likwidacja wielu społeczności żydowskich, w szczególności zamieszkujących wschodnią Polskę, Galicję, Węgry, Ukrainę. Z tego regionu zniknęła cała kultura sztedi, wszystkie skupiska chasydów, w zaniku pozostał język jidysz. Zginęło wówczas 80-90% Żydów zamieszkałych przed wojną Europę Środkową.

Powstanie w getcie warszawskim to zbrojne wystąpienie żydowskich formacji militarnych, jakie miało miejsce na terenie warszawskiego getta pod koniec jego likwidacji przez Niemców. Wybuchło pod wodzą Mordechaja Anielewicza w wigilię żydowskiego święta Paschy 19 kwietnia 1943, ostatnie walki ustały do połowy maja. Było to pierwsze miejskie wystąpienie powstańcze w okupowanej przez Niemców Europie.

Powstanie wybuchło na wezwanie Żydowskiego Komitetu Narodowego w momencie, gdy w wyludnionym już getcie znajdowało się tylko 70 tysięcy ludzi (wobec niemal pół miliona w szczytowym okresie jego zaludnienia). Miało miejsce podczas zarządzonej przez Heinricha Himmlera akcji ostatecznej likwidacji getta.

Podczas powstania całe getto zostało spalone, a po jego zakończeniu ruiny zostały wysadzone w powietrze.

Powstanie warszawskie (1 sierpnia - 2 października 1944) - wystąpienie zbrojne w okupowanej przez wojska niemieckie Warszawie zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza", połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Od strony militarnej powstanie było wymierzone przeciwko Niemcom, jednak jego głównym celem była próba ratowania powojennej suwerenności, a być może także niepodległości Polski, poprzez odtworzenie w stolicy Polski legalnych władz państwowych będących naturalną kontynuacją władz przedwojennych co miało uniemożliwić narzucenie Polsce marionetkowych władz (PKWN w Lublinie) uzależnionych od Związku Radzieckiego, którego wojska właśnie zbliżały się do Warszawy. Inną przyczyną był nakaz Niemców o stawieniu się 100 tys. Mężczyzn do prac fortyfikacyjnych.

Walki trwały 63 dni. Straty po stronie polskiej to 18 tys. zabitych i ok. 25 tys. rannych żołnierzy, oraz ok. 120-200 tys. ofiar spośród ludności cywilnej. Wśród zabitych było dużo młodzieży w tym ogromna większość warszawskiej inteligencji. Po stronie niemieckiej było 17 tysięcy zabitych i 9 tysięcy rannych.

W czasie walk zburzonych zostało ok. 25% zabudowy miasta, a po ich zakończeniu dalsze 35%. Wobec zburzenia ok. 10% podczas walk we wrześniu 1939 i 15% w wyniku