121778

W Górnośląskim Zagłębiu Węglowym wysokość zawału bywa przeważnie równa dwu-do czterokrotnej grubości pokładu. Na tej wysokości wyższe warstwy już nie ulegają zawaleniu, lecz tylko spękaniu. Jest to strefa spękań; wysokość jej jest równa wysokości strefy zawała Ponad strefą spękań znajduje się strefa ugięcia, która sięga do powierzchni terenu.

Rys. 5.1. Powstawanie zawału i jego wpływ na powierzclmie

Rozkład stref nad wyeksploatowaną z zawałem częścią pokładu według teorii sklepienia ciśnień przedstawiono na rys. 5.1. Wszystkie trzy strefy występują wokół wyrobisk położonych na dostatecznej głębokości. Przy mniejszej głębokości strefa spękań sięgać będzie do powierzchni, natomiast przy płytkiej eksploatacji tworzą się na powierzchni zawaliska. W Górnośląskim Zagłębiu Węglowym zawaliska na powierzchni nie występują przy górotworze łupkowym, gdy pokład znajduje się na głębokości większej niż 50 m; przy piaskowcach natomiast krytyczna głębokość jest większa i wynosi 100 m.

Po eksploatacji w strefach zaburzeń tektonicznych, w górotworze zawierającym płynne piaski, kawerny lub stare zroby, zawaliska na powierzchni mogą występować przy znacznie większej głębokości wybierania, sięgającej nawet powyżej 300 m. Oprócz deformacji górotworu i powierzchni ziemi wywołanej robotami górniczymi następuje również zmiana stosunków wodnych w górotworze wskutek spływu wód do kopalni, naruszenia warstw kurzawkowych itp.

Zarówno deformacje górotworu, jak i powierzchni ziemi oraz zjawiska towarzyszące mogą być przyczyną uszkodzenia lub zniszczenia obiektów podziemnych, a także znajdujących się na powierzchni ziemi. Uszkodzenie lub zniszczenie takich obiektów nazywa się s/kodami górniczymi.

Obecnie powszechnie stosowane są zdobycze nauki górniczej w zakresie przewidywania wielkości i rodzaju deformacji górotworu oraz zastosowanie w przypadkach koniecznych odpowiedniej profilaktyki górniczej mającej na celu ograniczenie tych zjawisk do mniejszych rozmiarów. Wszystko to ma na celu możliwie jak najzupełniejsze wyeksploatowanie udostępnionych złóż kopalin użytecznych przy niewielkich stratach ponoszonych z tytułu usuwania szkód górniczych.