125352

Polska architektura od Jana HI Sobieskiego do Stanisława

Augusta

/Architektura po wojnach połowy XVII wieku zaczęła się ponownie odradzać w okresie panowania Jana Sobieskiego. Od lat 1670. wprowadzano formy dojrzałe go baroku, których doskonałym przykładem jest króle v/ska rezydencja w Wilanowie. Rozbucłowanyprzez spobnizowdanego Włocha Augustyna Locciego (1650-1730) ze skromnego dworu pałac wraz z założeniem ogrodowym był typowy rezydencją barokową, czerpiącą swoje formy ze wzoru pałacu wersalskiego. Jego przestrzenne zabżenie, rozczbnkowana bryła, bogata dekoracja sztuka teryjna i malarska były charakterystyczne dla realizacji architektonicznych dojrzałego baroku. Program ikonografieznyi wyposażenie wnętrz było wyrazem sannatyzmu reprezentowanego przez Sobieskiego. Jego mecenat, na wiązujący do antyku, gbryfikował ideały rycersko-ziemiańskie. Popularyzował typ woejskiej siedziby, jaką był Wilanów, pełnej dzieł sztuki i bogatego rzembsła artystycznego, często o motywach i wypływach wschodnich. Ta próba łączenia w sztuce elementów wschodnich i zachodnich, znana pod mianem sarmatyzmu, rozejdzie się szeroko po kraju i będzie żywa na prowoncji prawie do końca XVIII wieku. Jej najlepszym wyrazem w architekturze będzie najczyściej drewniany dwór szlachecki z portykiem lub gankiem kolumnowym.

Obok mecenatu królewskiego niezwykle silną pozycję posiadał mecenat kościelny. Po ostatecznym zwycięstwie kontrreformacji oraz po wojnach, które wzmocniły ducha katolickiego w/ narodzie, powstawab dziesiątki nowych świątyń o bogatym programie dojrzałego baroku. Jedną z ciekawszych realizacji drugiej połowy XVII woekubył woleński kościół św. Pbtru i Pawła na Anto kołu. Zbudowany jako wotum za szczęśliwe ocalenie podczas wojen z Moskwą przez Michała Kazimierza Paca, posiada mabw/niczo rozwiązaną fasadę, znakomite stiuki Pertiego oraz iluzjonistyczne malowodła Palloniego. W podobnym, dość dynamicznym stylu dojrzałego baroku zrealizowano kościół akademicki św. Anny w Krakowde. Jego twórcą był najwybitniejszy architekt drugiej pofowyXVII waeku wPolsce, Tylman z Gamę ren (1632-1706). T en hole nderski z poc hodzerda budowniczy woaz z włoskim sztukatorem Baltazarem Fontaną (1658-1738) stworzył jeden z najciekawszych obiektów sakralnych dobybaroku. Wzorowany na rzymskim kościele San Andrea della Valle budynek posiada dw/uw/ieżow/ą fasadę o wypukłych gzymsach dynamizujących formę oraz znakomite wnętrze, które ozdobiły sztukaterie i “mała architektura” ołtarzy stworzonych przez Fontanę.

Kościół św. Annybył wtwórczości Tyl mana wyjątkowy. Bowiem jego projektant należał do architektów/ nurtu klasycyzującego, operującego formami monumentalnymi, z wielkimi porządkami kolumnowymi lub palastrowymi, ale bez nadmiernej dekoracji zewnętrznej. Takie były kościoły, pałace, dwory i nagrobki, które wykonywał dla króla i oświeconej elity np. rodziny Lubomirskich czy Krasińskich. Królewskim zabżeniem urbanistycznym był warszawski Marywil(Mane-Ville), wielkomiejskie zabżenie mieszkalno-handlowe, zajmujące zachodnią część dzisiejszego placu Teatralnego. Wśród pałaców Tyłmana repie zentacyjnością i szlachetnym w/yrazem wyróżnia się pałac Krasińskich w Warszawie. Jego elew/acje odznaczają się niezwykłą harmonią, umiarkowaniem oraz klasycznymi proporcjami, zaś antyczne tympanony z rzeźbami wybitnego artysty, gdańszczanina Andre asa Schltera (1660-1714), akcentujące ośbudynku, idealnie harmonizują z całością. Budowla ta jest doskonałym przykładem indywidualnego styłu Tydmana, łączącego pomysły i wzory sztuki włoskiej, francuskiej i holenderskiej, uderzającego harmonijnością i dystyngowaną równowagą. Innymi przykładami tego stylu były pałace w Puławach, Nieborowie, Starym Otwocku oraz koścbłyjego projektu w Warszawoe: Sakramentek na rynku Nowego Mas ta i