Po zerwaniu rozmów z AK komuniści założyli organizację Związek Walki Młodych ( od nazwy pisma „Walka Młodych” wydawanego w latach 1942/43).
W listopadzie 1943 Finder został aresztowany przez gestapo i zakatowany na alei Szucha. Po zamordowaniu Findera na czele partii stanęło nowe kierownictwo. Pierwszym sekretarzem PPR został Gomułka, do biura politycznego wchodzili także Jóźwiak, Bierut (* był agentem NKWD).
Władysław Gomułka w listopadzie 1943 wydał drugą deklarację programową - Deklaracja Duża = druga deklaracja programowa „O co walczymy?”. Stanowiła ona powtórzenie Deklaracji Małej. Pewne rzeczy zostały jednak rozwinięte. Nadal postulowano, że Polska prolondyńska nie ma prawa dojść do władzy po odzyskaniu niepodległości. Władzę miał bowiem objąć Rząd Tymczasowy, a następnie przeprowadzone miały zostać demokratyczne wybory. Polska po II wojnie powinna odnotować przyrost terytorialny ( ziemie piastowskie). Precyzowano także wizję reform społecznych:
- miała nastąpić nacjonalizacja przemysłu - co było jedynie wybiegiem propagandowym, (chodziło bowiem o upaństwowienie przemysłu przez komunistów); "‘potwierdził to jakby Gomułka w 1946 mówiąc: „Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy'’
- precyzowano na czym miały polegać reformy rolne - chodziło o parcelację ziemi obszamiczej między małorolnych i bezrolnych chłopów; miało to na celu głównie zdobycie wśród nich sympatyków nowego ustroją
YV noc sylwestrową 1943/44 utworzono Krajową Radę Narodową podziemny parlament polityczny. Pierwszą jej decyzją było przemianowanie Gwardii Ludowej w Armię Ludową (= Gwardia Ludowa + niektóre oddziały Batalionów Chłopskich, milicja robotnicza). Robotnicza Partia Polskich Socjalistów (RPPS) stanowiła najmniejszą formację w podziemiu.