124303

2.    Formalnym, zgodnie z obowiązującymi w systemie przepisami

3.    Nieformalnym, zmierzające do realizowania zadań bez względu na przeszkody natury formalnej, które mogą nieć nieraz charakter intymno - osobisty.

W polskiej literaturze socjologicznej koncepcje systemu społecznego przedstawili między innymi: S. Kowalewska; A. Matejko; J. Sztumski^{1 2}.

Systemy społeczne są złożonymi dynamicznymi grupami społecznymi, o względnie stabilnym charakterze, składającymi się z elementów materialnych 91udzie, podgrupy, wartości ekonomiczne) oraz niematerialnych, będących wytworami świadomości zbiorowej tych struktur społecznych (idee, wyobrażenia, poglądy). Systemy społeczna mają swoją specyfikę i nie mogą być sprowadzane nawet do podobnych systemów, jakimi są żywe organizmy i ich zbiory. W nich, bowiem przejawia się świadome działanie człowieka jako istoty rozumnej i uczuciowej - podstawowego elementu systemu społecznego. Tym świadomym działaniem jest praca ludzi, przekształcająca za pomocą odpowiednich środków przyrodę w konkretne dobra w celu zaspokojenia ich różnych potrzeb. W systemach tych praca wyznacza pozycje i funkcje społeczne osób, ich prestiż i autorytet, tworzy podstawy współpracy i konfliktów między nimi. Zmienia ludzi oraz zorganizowane przez nich systemy społeczne.

Do wspólnych właściwości wszelkich systemów społecznych należą:

Morfologia, czyli budowa wewnętrzna systemu, obrazująca w ujęciu statystycznym liczbę występujących elementów

Struktura, współtworząca przez jego części składowe organizację regulującą odniesienia między elementami a całością systemu

Swoisty układ funkcji i pozycji realizowanych przez poszczególne części składowe, tj. obowiązków i uprawnień

- Właściwa danemu systemowi hierarchia zależności, nadrzędności, równorzędności ludzi i grup Układ wartości dotyczących celów systemu, oceny jego własnych elementów i innych systemów -układ ten jest podstawą moralną systemu

Zdolność adaptacji, przystosowania się do zmiennych warunków przyrodniczego i społecznego otoczenia.³

Każdy system społeczny pełni swoiste własne funkcje, które jednak nie mogą przeszkadzać w pełnieniu funkcji przez poszczególne jego elementy. Można wyróżnić, co najmniej trzy zasadnicze funkcje systemów społecznych:

1.    Funkcja integracyjne wyraża się w akceptacji określonych wartości w systemie, które zbliżają ludzi do siebie, tworzą podsystemy powstawania instytucji, organizacji różnych zbiorowości społecznych

2.    Funkcja inspiracyjna podkreśla, że uznane przez ludzi wartości powodują skłonności do określonych sposobów myślenia, postaw i zachowań⁴

3.    Funkcja zabezpieczająca wiąże się z zapewnieniem istnienia i działania systemu społecznego, oclironą funkcjonujących w nim wartości.

Jednym z przykładów systemu społecznego, w którym wykonywane są różne działania łudzi jest zakład rozumiany jako wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie.⁵

Zakład pracy, szczególnie zakład przemysłowy, może być rozpatrywany jako system techniczno -produkcyjny, ekonomiczne i społeczny.

System tecliniczno - produkcyjny obejmuje racjonalny układ urządzeń i narzędzi pracy, które stanowią wyposażenie działów produkcyjnych i organizacyjnych zakładu. Istotne znaczenie ma jakość i rodzaje

2

1

S. Kowalewska. Psychospołeczne waninki pracy w przedsiębiorstwie przemysłowym. Wrocław 1962 A. Matejko. Socjologia pracy. System społeczny zakładu pracy. Warszawa 1968

2

J. Sztumski. Metodologiczne problemy systemowej analizy społeczeństwa. Katowice 1987

3

^JJ. Sztumski

4

¹J. Jaclier. Zagadnienia integracji systemu społecznego. Wrocław 1976

5

J. Sikora. Zakład pracy jako system społeczny, w: Funkcja społeczna przedsiębiorstwa Poznali 1984