Wśród obozów gdzie trzymano polskich oficerów NKWD szukało ludzi skłonnych do współpracy. Wyselekcjonowano około 400 osób, które to umieszczono w specjalnym ośrodku w Puszkinopod Moskwą. Część z nich przystąpiła do współpracy z ZSRR zaś część wykorzystało sytuacje i przyłączyło się do armii Andersa.
Pierwszą grupę inicjatywną, PPR, Gwardia Ludowa
27 XII 1941 r. Nowotka. Finder. Mołojec (członkowie KPP. uniknęli pogromu) zostali przerzuceni na teren okupowanej Polski. „Gnipa inicjatywna” nawiązała kontakty z kilkoma konspiracyjnymi grupami komunistycznymi i po ich scaleniu powołała, po zatwierdzeniu przez Moskwę Polską Partię Robotniczą a wkrótce potem także jej formację zbrojną - Gwardię Ludową (w swoim szczycie miała ona około 30tys. hidzi). Nowotko został pierwszym 1 sekretarzem (styczeń 1942), natomiast dowódcą GL został Bolesław Mołojec. Nazwa Gwardia Ludowa został zaczerpnięta od PPS-u. który to tak określił swoją organizację partyzancką, która to została włączona do AK. Była to próba zwiększenia chaosu w wykonaniu PPR. W 1942 r. Finder i Nowotka giną. Wykorzystuje to Gomułka - sam mianował się I Sekretarzem. W marcu 1943 r. PPR wydało deklarację „O co walczymy?' - była to deklaracja programowa.
Związek Patriotów Polskich
1 marca 1943 roku powstaje w Moskwie Komitet Orgaiuzacyjny Związku Patriotów Polskich (ZPP); przewodnicząca Wanda Wasilewska.
Program ogłoszony w tygodniku Wolna Polska:
• Zachodnia Białoruś i Zachodnia Ukraina są częścią ZSRR
• przesunięcie granic Polski po Odrę i szeroki dostęp do Bałtyku
• sojusz z ZSRR
• reformy społeczne
Czerwiec 1943 r. -1 Zjazd ZPP; w podjętej na zjeździe uchwale ideowej stwierdzono, że celem tej organizacji jest walka o Polskę w której interesy narodu nie będą podporządkowane interesom uprzywilejowanych. Wielu działaczy ZPP opowiadało się za przekształceniem wyzwolonej spod okupacji hitlerowskiej Polski w republikę sowiecką
Krajowa Rada Narodowa
1 stycznia 1944 roku powstała Krajowa Rada Narodowa jako podziemny parlament reprezentujący środowisko polskiej skrajnej lewicy. W skład KRN weszli przedstawiciele PPR. Robotniczej Partii Polskich Socjalistów (był to skrajnie lewicowy odłam PPS; przywódcą tej grupy Edward Osóbka-Morawski) oraz Stronnictwa Ludowego 'Woła Ludu" (skrajny odłam SL). Na stanowisko przewodniczącego KRN powołano komunistę Bolesława Bieruta, cieszącego się pełnym poparciem Stalina. Program Krajowej Rady Narodowej:
• zapowiedź nacjonalizacji przemysłu i reformy rolnej
• przyjaźń i współpraca z ZSRR
• odmowa współdziałania z rządem londyńskim
Gwardia Ludowa została przekształcona w Armię Ludową, na której czele stanął gen. Michał Rola-Żymierski. Natychmiast po wkroczeniu Armii Czerwonej komuniści rozpoczęli tworzenie struktur administracyjnych.
Centralne Biuro Koimuiistów Polskich
Centralne Biuro Komunistów Polskich powstało 10 styczniu 1944 r.. po wielu naradach KC partii bolszewickiej. Przewodniczącym był Aleksander Zawadzki Ale najważniejszą rolę odgrywał Hilary Minc oraz Berman. W sierpniu 1944 r. na miejsce Biura powołano KC PPR w Moskwie.
PPR wysłała swoich przedstawicieli do Moskwy (Edward Osóbka-Morawski) by poinformowali Stalina o działaniu polskich komunistów. Stalin odbył wiele rozmów z przedstawicielami PPR i CBKP dotyczących stworzenia jednolitej władzy. Rozwiązał ten spór na korzyść Bieruta. Finałem tych rozmów było powołanie PKWN
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego
Decyzja o utworzeniu i składzie PKWN zapadła w Moskwie 20 lipca 1944 roku. Jego siedzibą był najpierw Chełm, a następnie Lublin. Przewodniczącym Edward Osóbka-Morawski zastępcami Wanda Wasilewska i Andrzej Witos (SL "Wola Ludu").
zgoda na linię Curzoną sojusz ze Związkiem Radzieckim