3418916597

196 Rozdział III. Nazwy gatunkowe owadów

oznaczająca specjalne miejsce w ogrodzie lub sadzie, gdzie trzyma się ule z pszczołami, dziś nazywane powszechnie pasieką (dawniej mówiono o nim też pszczelnik⁵⁰). Sporo tu także derywatów przymiotnikowych, jak: pszczeli, pszczoli, pszczelny, pszczolny, pszczól-ny odnoszących się do obiektów związanych z pszczołami, na przykład wytwarzanych przez nie produktów, por. miód, wosk pszczeli, albo w jakiś sposób do nich podobnych, por. pszczołowaty. Nie można nie wspomnieć również o rzeczownikach złożonych wskazujących na osoby lub zwierzęta w jakiś sposób zagrażające pszczołom: pszczo-łojad, pszczołokrad, pszczoło}upca (też łupipszczol) - na podstawie tych ostatnich można wnosić, że pszczoły często były obiektem kradzieży, co potwierdzają również liczne teksty staro- i średniopolskie. Tak rozbudowane gniazdo słowotwórcze, zawierające derywaty określonego typu dowodzi, jak wielką rolę odgrywały pszczoły w życiu i gospodarce człowieka.

3.2. Truteń

Entomonimem o podstawie dźwiękonaśladowczej jest również tru-teń - ‘samiec pszczół miodowych, który nie produkuje miodu, nie uczestniczy też w budowie gniazda’ [PSWP-43: 243]. Wyraz ten pochodzi od prasłowiańskiej dialcktalncj formy *trętbńb, utworzonej na bazie psł. *trętb ‘samiec pszczół, truteń’ za pomocą złożonego przyrostka słowotwórczego *-bn-jb^5]. Ten prastary derywat spotykamy we wszystkich językach wschodniosłowiańskich, por.: rosyjskie

⁵⁰    Wyraz pszczelnik, jak można dowiedzieć się choćby z poświęconego mu w SWil artykułu hasłowego, miał dawniej kilka znaczeń, takich jak: 1) ‘miejsce gdzie ule stoją, ulownica, pasieka', 2) ‘ten, który opatruje pszczoły', 3) ‘dzieło o pszczołach', 4) ‘roślina z rodziny wargowych* [SWil-II: 1324-1325]. W SW jest jeszcze jeden sens, w SWil nieodnotowany: ‘sok, który pszczoły zbierają z kwiatów* [SW-V: 419].

⁵¹    Sufiks ten powstał z nawarstwienia się strukturalnego -jb na podstawowe -b/ib i służył głównie do tworzenia rzeczowników odczasownikowych. Derywaty odrzeczowni-kowe utworzone za pomocą tego przyrostka to rzadkość w zasobie leksykalnym prasło-wiańszczyzny [SP-I: 138]. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku rozpatrywanej formacji formant ten pełnił funkcję jedynie strukturalną, wszak znaczenie podstawy i de-