28469

5.Dualizm władzy w monarchii stanowej.

Monarchia stanowa w Polsce ( 1370-1454). gdzie państwo Polskie zaczęto określać jako Korona Królestwa Polskiego ( Corona Regni Poloniae). Wyrażała ona zasadę suwerenności państw, niepodzielności i niepozbywaJnośd jego terytorium oraz oddzielenia państwa od osoby monarchy. Taka konstrukcja sprawiała, że w braku osoby króia reprezentacją korony jest ogół szlachty. Prowadziło to do formalnego zagwarantowania udziału stany szlacheckiego we \Macłzy. Dokonało się to faktycznie przez rozwój sejmów i sejmików. Społeczeństwo podzieliło się na stany: duchowny, szlachecki i miejski. Spośród nich najszerszy dostęp do władzy zagwarantował sobie stan szlachecki. Faktyczną władzę w państwie sprawował król. Począwszy od Władysława III wstępujący na tron król wydawał ogólne potwierdzenie praw stanów. Król był jednak skrępowany przywilejami na rzecz szlachty. Władzę królewską ograniczały również statuty. Król miał duże kompetencje w dziedzinie zarządu państwem, był zwierzchnikiem całej administracji. Swoboda w nominacji urzędników pozwalała mu na dobór zaufanych sobie ludzi. Jednak Jagiełło uznał zasadę, że nominacja królewska na urzędy ziemskie była uzależniona od zgody rady tej ziemi. Dożywotność urzędów osłabiła władzę królewską. Król był źródłem sprawiedliwości i najwyższym sędzią Król mógł wywołać każdą sprawę i sądzić ją. Utracił jednak swobodę nominacji sędziów ziemskich. Król był naczelnym dowódcą wojska, kierował polityką zagraniczną choć przy zawieraniu traktatów międzynarodowych towarzyszyli mu przedstawiciele stanów. Polityką państwa kierowała razem z królem rada królewska Nie posiadała unormowanych funkcji, ale miała wpływ w ważniejszych dla państwa sprawach ( polityka zagraniczna, wojna i pokój, obsada urzędów, bicie monety). Członkowie rady stanowili skład sądu królewskiego. W czasie monarchii stanowej nastąpił rozwój zgromadzeń stanowych. Wiązało się to z tym. że każdy nadzwyczajny podatek wymagał zgody stanów, a to wiązało się ze zwołaniem uprawionych lub ich pełnomocników. Przesłanki narodzin szlacheckiego parlamentaryzmu tkwiły w ograniczeniu władzy monarszej przez stany. Monarcha zasięgał rady i zgody ich przedstawicieli w ważniejszych sprawach. Sejm mógł obradować i uchwalać projekty także w nieobecności króla, który zatwierdzał je wówczas ex post. Od końca XIV w formowały się także sejmiki ziemskie które składały się z rady panów ziemi i ogółu szlachty. Szlachta widziała w nim bezpośrednie przedstawicielstwo swych interesów i dążyła do rozszerzenia ich działania. Sejmiki uchwalały lauda. lokalne podatki na potrzeby ziemi, przedstawiały kandydatów na urzędy.

1468- Kazimierz Jagiellończyk wydał .Sudiebnik"- zbiór praw, 24 art.- z prawa karnego i sądów -kazuistyka-różna odpowiedź zależnie od statusu pokrzywdzonego i sprawcy

1501-Aleksander Jagiellończyk- statut ziemi wołyńskiej. Był dla jednej ziemi, ałe król zobowiązał się, że wyda i dla innych.

1514- sejm w Grodnie- stany litewskie zwracają się by Zygmunt Stary dotrzymał obietnicy 1522-przedstawiono projekt- Jerzy Tajlak ?, Wacław Czerka ?

1529- wydanie I statutu- 282-13 rozdz.

1538-poprawa statutu

1551- Z. August powołuje komisje do poprawy ?

1566- II statut litewski- w j. Staroruskim 1566 i 1568- zmiany

1569- prace nad II statutem

1588- Zygmunt III waza- III statut litewski w j. staroruskim 1614- przekład naj. polski