124370

1. OPOZYCJA PSL.:

PRZEDNIA SAMOGŁOSKA: TYLNA SAMOGŁOSKA

Samogłoski (dalej w, W) miały moc palatalizowania spółgłosek (dalej cc, CC) znajdujących się przed tymi W Tak więc w rezultacie:

—    po C miękkiej występuje tylko V przednia: *n'es't'i (tu gr. jednorodnie palatalna), 1. os.: *n’esoJ; *pov'ódat'i, *pov'£d^,ót'i; *p'ęt'b ('pięć'), *p‘ętbjb; *b'il-b ('bił')²;

—    po C twardej tylko V tylna: ♦dom-fc, *stol-t>, *syn-‘b, *byl-'b ('byt');

’) to [n'j różne od [ń], pojawia się np. na granicy wyrazów, np. pan i pies [pan' Q i p'jes]

²) powstają warianty CC półpalatalnych — to warianty pozycyjne, miały f. dystynktywną;

MORFOLOGICZNE KONSEKWENCJE OPOZYCJI twarda:miękka.

—    W miękkie tworzyły paradygmat miękki, W twarde — paradygmat twardy, np. polj-e, polj-emb, -j-b, -j-ego, -j-emu; let-o, let-omb, -t-"b, -t-ogo, -t-omu;

—    na gruncie poi. następuje neutralizacja opozycji przednia : tylna, czyli inaczej tzw. defonologizacja, przegłos, np. nieść : niosę, w „nieść" „e” jest pochodzenia psł., tak jak w słowie „mieście”; w formie „niosę” fonologiczne prawo psł. (po miękkiej spółgłosce zawsze przednia samogłoska) zostaje zachwiane; podobnie w mieście: miasto, pięć : piąty;

2. OPOZYCJA PSŁ.: SAMOGŁOSKA DŁUGA: KRÓTKA To opozycja iloczasowa, istnieje jeszcze w staropołszczyźnie.

To następujące opozycje: a:a, ó:ó, e:e, f:T. Poza systemem iloczasowym znajdują się jery, ponieważ były krótsze niż v.

Iloczas pełni f. dystynktywną w j. psł., np. skóra : skóra (w tekstach: skoora : skora), dzisiaj po zaniku iloczasu: skóra, skora. Podobnie: stp. męka : męka (grafia: mooka : moka), dziś: mąka, męka.

Dokąd trwa iloczas? Do okr. między 2 datami:

1440 — traktat Jakuba Parkoszowica, gdzie każe on rozróżniać vv od w;

1513 — traktat Zaborowskiego, gdzie pisze on o dawnych Polakach, którzy rozróżniali v i v.