Federal izm -jest kłopotliwą teorią integracji, jest bardziej mchem społecznym, podejściem niż teorią. Nawiązuje do przemówienia Winstona Churchilla (Zurich 1946r.) o potrzebie stworzenia państw na wzór Stanów Zjednoczonych w Europie. Cel: stworzenie zintegrowanego politycznie, ponadnarodowego państwa związkowego, w którym pojedyncze państwa wyrzekną się swojej suwerenności na rzecz ponadnarodowych instytucji europejskich. Powinien powstać silny rząd politycznie odpowiedzialny przed parlamentem europejskim, składający się z delegatów parlamentów narodowych. Członkowie parlamentu europejskiego, wyłonionego na drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów, mieliby zachować niezależność od swoich krajowych przedstawicielstw i reprezentować interesy europejskie. Federacja miała się opierać na współdziałaniu i uzupełnianiu władz lokalnych, regionalnych i krajowych. Z tej koncepcji wyłonili się późniejsi konstytucjonaliści i funkcjonaliści. W modelu tym państwa tracą na znaczeniu i przestają być podmiotami w stosunkach międzynarodowych. Zachowują one dość duży zakres autonomii i w wielu kwestiach mogą same decydować. Władza federalna (w tym przypadku unijna) pełni nad nimi zwierzchnictwo i sama wyznacza zakres przypadających im kompetencji. Przejawem takiego podejścia wewnątrz UE jest chociażby odchodzenie od zasady jednomyślności na rzecz większości przy podejmowaniu decyzji wiążących wszystkich członków. Ważniejsze od tego wydaje się jednak akcentowanie dużej roli regionów w procesie integracji europejskiej.
Z koncepcją federacji związana jest wizja Europy regionów, w której granice narodowe tracą znaczeiue, wzrasta natomiast rola regionów. Zwolennicy: Konrad Adenauer, Paul-Henri Spaak, Walter Hallstein. Federaliści przyrównują Unię do państwa związkowego, takiego jakim są np. Niemcy czy USA.
Wyróżnia się dwa typy federalistów:
•Umiarkowanyfnp. Monet)-stawia na stopniową kumulatywną budowę federacji, następuje jakościowa zmiana systemu. Jest nazywana metoda Moneta lub małych kroczków.
•Radykalny (np. Spinelli)-Nazywana podejściem wielkiego wybuchu. Natychmiastowe ustanowienie instytucji o charakterze federacyjnym. Spinelli przewidywał skokowy rozwój integracji europejskiej, w którym rolę głównej siły napędowej odgrywały społeczeństwa. Istnienie autonomicznego mchu społecznego na rzecz federacji jest, w jego mniemaniu, całkowicie niezbędne, gdyż tylko ten ruch, może skłonić rządy do wyrażenia zgody na rozwiązania federalne.