49098

Z punktu widzenia patogenezy zaburzeń psychicznych najistotniejsze znaczenie mają nieprawidłowości regulacji tzw. osi stresu (układ limbiczny-podwzgórze-przysadka-nadnercza). W warunkach stresu pobudzenie tej osi z jednoczesną stymulacją układu noradrenergicznego następuje przez wzmożenie wydzielania neurohormonu kortykoliberyny. Stresory psychiczne, np. istotne wydarzenie życiowe, są jednymi z naj ważniej szyć Ii czynników uruchamiających oś stresową. Konsekwencje biologiczne reakcji stresowej polegają na zmianie w zakresie przekaźników mózgowych, układu hormonalnego, a także odpornościowego.

Globalna reakcja o.un. na różnorodne czynniki i procesy etiopatogenetyczne wyraża się w postaci zespołów psychopatologicznych, z których najważniejsze to zespół jakościowycli zaburzeń świadomości, zespół otępienny, zespół psychotyczny, zespół katatoniczny, zespół depresyjny, zespół maniakalny oraz zespoły lękowe (nerwicowe).

1 Czynniki genetyczne w eliopaiogenezie zaburzeń psychicznych

Zainteresowanie genetyczną predyspozycją do wystąpienia chorób i zaburzeń psychicznych tradycyjnie dotyczyło cłiorób afektywnych oraz schizofrenii. Do lat 80 naszego stulecia większość dowodów dotyczących genetycznej predyspozycji do tych chorób uzyskano na podstawie badań klinicznych. Są to:

a)    Badania rodzin- porównujące częstość występowania danej cłioroby w rodzinach osób chorych i rodzinach osób zdrowych;

b)    Badania bliźniąt- porównujące zgodność zachorowania na daną chorobę między bliźniętami jedno- lub dwujajowymi;

c)    Badania adopcyjne- porównujące iyzyko zachorowania na daną chorobę u dzieci adoptowanych i wychowywanych przez rodziców niebiologicznych oraz dzieci rodziców biologicznych (rozróżnienie czynników biologicznych i środowiskowych).

W przypadku udziału czynników genetycznych w określonej chorobie ryzyko zachorowania dla danej osoby jest tym większe, im bliżej jest ona spokrewniona z osobą chorą. Jedyne zjawisko, jakie wykazano za pomocą metody klinicznego badania sprzężeń genetycznych, to stwierdzenie w niektórych rodzinach sprzężenia dziedziczenia cłioroby afektywnej dwubiegunowej z dziedziczeniem ślepoty na barwy, związanym z cliromosomem X.

Wprowadzenie metod biologii molekularnej w latach 80 do badania dziedziczenia zaburzeń psychicznych daje możliwości określenia bliższego związku między zachorowaniem a zmianą w obrębie genotypu, a w konsekwencji do identyfikacji genów odpowiedzialnych za predyspozycję do cłioroby.

Genetyka molekularna stosuje w tym zakresie 2 metody:

a)    Przeszukiwanie całego genomu, mając do dyspozycji markery DNA odcinków poszczególnych cliromosomów. Identyfikacja genu może być jednak trudna, ponieważ dany odcinek zawiera zwykle kilkaset różnych genów.

b)    Zaproponowanie określonego genu i znanej lokalizacji i badanie związku między zmianą w zakresie tego genu a występowaniem danej choroby. Wstępne wyniki tych badań wskazują, że do zachorowania wymagana jest interakcja wielu genów, zarówno między sobą, jak i czynnikami środowiskowymi.

W chorobach afektywnych udział czynników genetycznych jest znaczny, a w niektórych badaniach zgodność zachorowania na chorobę afektywną dwubiegunową wśród bliźniąt jednojajowych sięga 80%. W końcu badań 80 wyniki badań metodą sprzężeń DNA, prowadzonych na populacji Amiszów w stanie Pensylwania, wykazały związek między występowaniem choroby afektywnej dwubiegunowej a odcinkiem krótkiego ramienia chromosomu 11. Późniejsze badania prowadzone na innych populacjach zjawiska tego jednak nie potwierdziły. Ostatnie badania genetyki molekularnej potwierdzają możliwość związku podatności zachorowania na chorobę afektywną z cliromosomem X, co stanowi potwierdzenie wspomnianych już badań klinicznych. Wykazano, że mają również znaczenie chromosomy 4,

18, 21, 6, 13 i 15. W badaniach typu „candidate gene" stwierdzono związek między

2