49281

Źródło: „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”; red. M. Żebrowska; PWN, Warszawa 1986.; str. 334.

Jednak dla prawidłowego rozwoju społecznego dziecka w wieku niemowlęcym szczególnie ważne są kontakty z dorosłymi, dostatecznie częste i bliskie. Właśnie w toku nawiązywania kontaktów interpersonalnych z dorosłymi dziecko uczy się różnych czynności o charakterze społecznym i przejmuje wzorce zachowania się w konkretnych sytuacjach, uogólniając je potem na sytuacje podobne. Niemowlę asymiluje rozmaite elementy społeczno - kulturowe swojego środowiska, od którego początkowo jest całkowicie uzależnione. Dopiero w dalszych okresacli rozwojowych istota ludzka staje się zdolna do selekcjonowania sytuacji i kontaktów społecznych oraz do aktywnego tworzenia swojego środowiska.

W rozwoju dziecka nie tylko ważne są związki interpersonalne między dzieckiem a innymi osobami, ważne są także związki jakie zachodzą w rodzinie także poza dzieckiem. Jeżeli interakcje między członkami rodziny przebiegają w dobrym klimacie emocjonalnym, to wzbogacają one doświadczenia i osobowość dziecka. Jeśli natomiast atmosfera emocjonalna, w jakiej przebiegają interakcje jest cliłodna, nieprzyjemna, pełna napięcia, wroga, wówczas działają one na dziecko destruktywnie a nawet stają się czynnikiem uszkadzającym.

Rozwój kontaktów u dzieci przebiega w ścisłym powiązaniu z rozwojem jego życia uczuciowego. Kontakty małego dziecka z otoczeniem są niezbędnym warunkiem rozwoju jego uczuć, a rozwój życia uczuciowego stwarza potrzebę szukania dalszych kontaktów i umacniania istniejących już więzi.

Nawiązywanie związków interpersonalnych w wieku poniemowlęcym przybiera inną formę. W miarę rozwijającej się sprawności lokomocyjnej dziecko zdobywa coraz większą swobodę w pokonywaniu przestrzeni, a utrwalone jeszcze w okresie niemowlęctwa więzi emocjonalno - uczuciowe z dorosłymi, a szczególnie matką, skłania je do poszukiwania towarzystwa najbliższych, podchodzenia, uśmiechania się do nich a w późniejszych miesiącach nawet zagadywania.

Pozytywny kontakt z otoczeniem jest niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju mowy dziecka. Zależność ta jest w tym wypadku dwukierunkowa. Mowa kształtuje się w trakcie społecznych kontaktów dziecka z otoczeniem, a jednocześnie pogłębia te kontakty, poszerza i wzbogaca. Dziecko, które potrafi już porozumieć się ze swoim otoczeniem za pomocą słów, ma nieporównanie większe możliwości utrwalania więzi społecznej, niż takie, które mówić nie potrafi. Kontakt słowno - społeczny jest jednak z reguły poprzedzony przez kontakt o charakterze działania przedmiotowego. Nie rozumiejąc jeszcze słów dziecko uczy się współdziałać z dorosłym zarówno w zabawie jak i w czynnościach dnia codziennego. Owo współdziałanie polega, z jednej strony na zestrojeniu własnych ruchów z mchami dorosłego (np. przy karmieniu łyżeczką), z drugiej zaś - na naśladowaniu mchów wykonywanych przez osobę dorosłą (np. zabawa „kosi - kosi łapci”). Na podstawie tego rodzaju związków rozwijają się wkrótce powiązania słowno - społeczne dziecka z otoczeniem.

W ciągu drugiego roku życia wyraźnie potęguje się u dziecka pragnienie przebywania z dorosłymi, szczególnie zaś z tymi osobami, które wzbudzają w dziecku uczucia pozytywne. Już pod koniec drugiego roku życia dziecko chętnie współdziała z matką lub opiekunką w zakresie czynności dnia codziennego. Dwu i trzylatek nie tylko naśladuje czynności dorosłych, równie łatwo naśladuje indywidualne cechy ludzi, z którymi najczęściej przebywa, ich mimikę, charakterystyczne gesty, sposób poruszania się. W okresie tym dziecko przejmuje również różne „maniery” spotykane w swym środowiska W drugim i trzecim roku życia dzieci najbardziej upodabniają się do swoich rodziców, nie tylko dzięki zmieniającym się wyrazom twarzy, ale również dzięki przejmowaniu właściwych zachowań rodziców.

W wieku tym zaczynają także szukać kontaktu z rówieśnikami, ma on charakter orientacyjno - badawczy i jest typowy dla tego okresu rozwoju. Dziecko chce poznać swojego rówieśnika,