50489

PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, partia komunistyczna utworzona na Kongresie Zjednoczeniowym w grudniu 1948 w Warszawie, w wyniku odgórnego, wymuszonego połączenia Polskiej Partii Socjalistycznej z Polską Partią Robotniczą.

- funkcje organizatorskie, przykładem partii państwowej której podporządkowane były organy władzy (Sejm, Rada Państwa, rząd), do lat 70. sprawowała władzę prawie totalną (istnienie prywatnej własności w rolnictwie, drobny handel, rzemiosło). Nie zdołała również zmusić do uległości Kościoła katolickiego.

PZPR wiatach 1948-1956

-1948-1956 PZPR uruchomiła charakteiystyczne dla klasycznego stalinizmu mechanizmy władzy (system wodzowski, nieformalne układy personalne, wzajemna nieufność wśród członków, niejawność działań poprzedzających ważne uchwały). Czołowi działacze tego okresu to min.: Bierut, Berman, Mazur

-Śmierć w marcu 1953 J.W. Stalina umożliwiła częściową decentralizację oraz pojawienie się krytyki kierownictwa PZPR. W kierownictwie partii doszło do wyraźnego podziału na zwolenników orientacji stalinowskiej (zwanej natolińską) oraz "liberałów" (zwanych puławianaini) i ostrej walki o władzę.

-marzec 1956, po śmierci B. Bieruta, I sekretarzem został E. Ochab. W czerwcu 1956 miały miejsce tzw. wypadki poznańskie (poznański czerwiec), krwawo stłumione przez wojsko. Początkowo uznano je za "spisek wrogich sił", a później za słuszny protest robotniczy.

PZPR w latach 1956-1970

Na skutek sojuszu "liberałów" z grupą W. Gomułki został on wybrany w październiku 1956 na I sekretarza (VIII Plenum KC). Zdołał jako jedyny przywódca PZPR zdobyć (przejściowo) zaufanie społeczne, przy jednoczesnym poparcie ZSRR. Zapowiadał liberalizację panującego w kraju systemu i demokratyzację stosunków wewnątrzpartyjnych.

Jednakże już od połowy 1957 W. Gomułka odszedł wyraźnie od "idei październikowych" (min. zamknął tygodnik "Po prostu"), główną uwagę kierując na umocnienie swojej pozycji. Stopniowo coraz większy wpływ w kierownictwie partii zaczęła mieć grupa tzw. partyzantów, skupiona wokół ówczesnego ministra spraw wewnętrznych M. Moczara, stanowiąca swoisty konglomerat idei patriotycznych, narodowych i komunistycznych. Szczyt ich aktywności przypada na okres tzw. wydarzeń marcowych 1968.

W grudniu 1970, w wyniku krwawych wydarzeń na Wybrzeżu, W. Gomułka musiał ustąpić, zastąpił go E. Gierek.

PZPR w latach siedemdziesiątych

Nowe, wybrane w grudniu 1970 kierownictwo partii zapowiedziało m.in.: odbudowę więzi między partią a społeczeństwem, przywrócenie "leninowskich zasad kierownictwa partyjnego" oraz zapoczątkowanie dynamicznego rozwoju gospodarczego Polski. Ekipa E. Gierka podporządkowała się doktrynie ZSRR, głoszącej ograniczoną suwerenność państw bloku radzieckiego.

W 1976 narzuciła zmiany w Konstytucji PRL, deklarujące, iż PRL jest państwem socjalistycznym, a PZPR przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu, oraz uznające "przyjaźń i współpracę z ZSRR i państwami bloku radzieckiego" za główną zasadę polityki. Od połowy lat 70. pogarszała się sytuacja gospodarcza i społeczno-polityczna kraju (wypadki w czerwcu 1976 w Radomiu i Ursusie). Od 1976 pojawiła się zorganizowana opozycja demokratyczna (Komitet Obrony Robotników).