CCI00061

Analizując stosunki społeczno-polityczne Włoch, partia komunistyczna wysuwała „program alternatywy demokratycznej”, oznaczającej zasadę współpracy politycznej wszystkich sił ludowych, ugrupowań lewicy z organizacjami o inspiracji katolickiej, ze wszystkimi siłami nastawionymi demokratycznie. Stąd też wyrastała jej gotowość podjęcia współpracy także z chadecją.

Włoska Partia Komunistyczna silnie przeżywała wszystkie wstrząsy, jakie stały się udziałem europejskich komunistów. Była zawsze nastawiona najbardziej demokratycznie, narodowo i niezależnie od światowego centrum komunizmu w Moskwie ze wszystkich europejskich partii komunistycznych. Mimo to na skutek zaistnienia wielu przyczyn nie zdołano przełamać we Włoszech sytuacji utrwalonej jeszcze w okresie zimnej wojny, a charakteryzującej się izolacją polityczną tej partii, zarówno ze strony chadecji, jak i innych ugrupowań politycznych, w tym i socjalistów. Komuniści włoscy opowiadali się za pluralizmem politycznym, za zachowaniem zasad ustrojowych zachodnioeuropejskich demokracji, a także akceptowali włoskie zaangażowanie w ramach NATO i EWG.¹²

Włoscy socjaliści. Ruch socjalistyczny posiada we Włoszech głębokie korzenie. Włoska Partia Socjalistyczna powstała w r. 1892, miała więc bogate tradycje. Legitymuje się ona także znaczącym wkładem w walce z faszyzmem i w budowę demokratycznego ustroju. Jednocześnie dodać należy, że na przestrzeni swej historii ulegała licznym przemianom, w tym i rozłamom. Jeden z nich, w r. 1921, oznaczał powstanie partii komunistycznej - w r. 1947 wydzieliła się grupa, która utworzyła Włoską Partię Socjaldemokratyczną, natomiast w r. 1964 uformowała się, dziś już nieistniejąca, Włoska Partia Socjalistyczna Jedności Proletariackiej. Mieliśmy zatem do czynienia z socjalistami różnych odcieni, przy braku jednolitej partii. Tezę tę ilustrują fakty, które dowodzą, że partia socjalistyczna przeżyła od daty swego powstania jedenaście rozłamów i cztery zjednoczenia.¹³

W latach czterdziestych partia ta działała w sojuszu z komunistami, wystawiając w latach 1948-1952 jedną koalicję wyborczą. Interwencja radziecka na Węgrzech w r. 1956 spowodowała zerwanie sojuszu tej partii z komunistami. Przeżywane walki wewnętrzne, rozłamy, podejmowane próby jednoczenia nie pozwalały socjalistom na odgrywanie większej roli, chociaż partia wielokrotnie wchodziła w skład większości rządzącej. Z omawianych dotąd trzech ugrupowań politycznych (chadecja, komuniści i socjaliści) socjaliści stanowią partię najsłabszą, mają niezbyt silną pozycję w parlamencie. Nigdy też nie uzyskali już tak wysokiego sukcesu w wyborach parlamentarnych jak w r. 1948, kiedy to 31% wyborców oddało swe głosy na ich listy.

Czwartą co do wielkości partią powojennych Włoch był tradycyjnie Włoski Ruch Społeczny. Mimo konstytucyjnego zakazu tworzenia organizacji faszystowskich od r. 1948 istniał Włoski Ruch Społeczny (MSI), grupujący byłych działaczy faszystowskich i zwolenników skrajnej prawicy. Ruch ten występował

¹²    Ibid., s.329.

13

Dane te podaje J. Zakrzewska, Włochy..., s. 66.

66