50613

•    Przy UJ działały ponadto trzy ważne zakłady między wydziałowe: Biblioteka Jagiellońska, kierowana do 1947 przez E. Knntzego, a następnie A. Birkenmajera,, Archiwum uniwersyteckie prowadzone przez H. Barycza oraz Muzeum, nadzorowane przez A. Bochnaka.

2. Rekrutacja studentów UJ w latach 1945 1949

•    Dnia 21 lutego 1945 rozpoczęto wpisy na wszystkie wydziały uniwersyteckie; równocześnie uruchomiono sprzedaż obowiązujących formularzy. Poszczególne wydziały przygotowały informacje odnośnie warunków wpisów. 23 lutego, w kolejnym ogłoszeniu, zwracano uwagę kandydatom na koiueczność dokładnego wypełnienia tej części kwestionariusza, która dotyczyła przeżyć wojennych petenta. Warunki wpisów były prawie takie same na większości wydziałów i studiów, obowiązywały w tym zakresie przepisy przedwojenne. Zniesiono jednak opłatę za naukę. Studenci zgłaszający się na pierwszy rok studiów musieli legitymować się posiadaniem świadectwa dojrzałości liceum ogólnokształcącego typu humanistycznego z łaciną, co umożliwiało wstęp na wszystkie kierunki. Matura typu matematyczno - przyrodniczego dawała możliwość wpisu na takie kieninki jak fizyka, matematyka, chemia, biologia, medycyna czy rolnictwo. Dopuszczano również do studiów, na pełnych prawach, absolwentów seminariów nauczycielskich i liceów pedagogicznych. Wpis na studia absolwentów szkół prywatnych zależał od tego. czy świadectwo danej szkoły zostało uznane przez władze ministerialne za odpowiadające dokumentom szkół państwowych. Jeszcze przed ogłoszeniem wpisów Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego (KOSK) zwróciło się do uniwersytetu z prośbą o warunkowe przyjmowanie młodzieży na podstawie tymczasowych zaświadczeń o zdaniu egzaminu dojrzałości w tajnych kompletach. Uniwersytet przyjmował również w charakterze studentów wolnych kandydatów, którzy ukończyli wykształcenie na poziomie średnim w trybie eksternistycznym.

•    Na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Oświaty z 25 maja 1945 przy KOSK utworzono Komisję Weryfikacyjno -Kwalifikacyjną. Poza kontrolą i uprawomocnieniem świadectw dojrzałości, komisja ta miała się zajmować doborem kandydatów na studia, którzy mili wykształcenie na poziomie średnim, ale nie posiadali świadectwa dojrzałości. Komisje na postawie przedłożonych przez kandydatów dokumentów lub po złożeniu przez nich egzaminów z języka polskiego i matematyki wy dawały zaświadczenia, które uprawniały ich posiadaczy do wpisu na I rok studiów. Do wstępu na uczelnie bez matury mogli się zgłaszać kandydaci ze środowisk robotniczo-chłopskie!), uczestnicy walki z okupantem, więźniowie polityczni. Osoby zgłaszające się na wyższe lata zobowiązane były do przedłożenia odpowiednich dokumentów wykazujących stan zaawansowania wcześniejszych studiów czy też złożonych egzaminów i kolokwiów.

•    Rekrutacja ua pierwszy rok - wykształcenie średnie - w wypełnianych przez kandydatów na studentów kwestionariuszach znajdowała się nibryka o typie ukończonej szkoły średniej i dacie matury. Do podania tych informacji zobowiązani byli zarówno studenci pierwszego roku. studenci wpisujący się na lata wyższe, jak również osoby, które legitymowały się już dyplomem ukończenia studiów wyższych i rozpoczynali naukę na drugim kieninku czy też drugiej uczelni Wśród kandydatów była liczna grupa młodzieży często już dojrzalszej, której warunki materiabie. rodzinne, powołanie do wojska uniemożliwiło terminowe podjęcie studiów tuż po maturze i która mogła się wpisać na uniwersytet dopiero po 1945.

-    społeczeństwo polskie nie pogodziło się jednak nigdy z okupacyjnym ograniczeniem w kształceniu dzieci i młodzieży.

Już od pierwszych tygodni rządów hitlerowskich tworzą się spontaniczne grupy uczniów i nauczycieli prowadzące konspiracyjną naukę. Po utworzeniu podziemnego rządu sprawy te przeszły na jesieni 1940 pod zarząd Departamentu Oświaty i Kultury. Tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej prowadzono albo w postaci kilkuosobowych kompletów spotykających się w prywatnych mieszkaniach uczniów i nauczycieli, albo w oparciu o oficjalne szkoły zawodowe.

Spośród funkcjonujących oficjalnie szkół zawodowych największą popularnością wśród młodzieży cieszyły się szkoły handlowe. Spośród osób. które kształciły się na UJ w latach 1945 - 1949 w okresie wojennym oraz w roku 1945 maturę uzyskało prawie 6000 przyszłych studentów, większość z nich odbyła naukę w wamnkach konspiracyjnych.

-    wielu Polaków, wywiezionych przez władze sowieckie ze wschodnich ziem polskich w głąb Rosji, zostało osadzonych w łagrach i zmuszonych do ciężkiej pracy w fabrykach czy gospodarstwach rolnych. Spośród dzieci i młodzieży nielicznym umożliwiono naukę w szkołach średnich. Nieliczna grupa studentów polskich, zamieszkała we wschodnich województwach II RP. miała możliwość uczęszczania do utworzonych na tych terenach szkół sowieckich, tzw. dziesięciolatek.

• agresja hitlerowska spowodowała ucieczkę tysięcy Polaków na wschód i południe W wyniku wojennej młaczki wiele rodzin polskich znalazło się w Rumunii i na Węgrzech. Polscy działacze w ramach zorganizowanej samopomocy wspartej przez życzliwych Rumunów i Węgrów zorganizowali również tam ośrodki kształcenia młodzieży polskiej. Szczególnie przyjazny klimat do rozwoju oświaty i kultury znaleźli polscy uchodźcy na Węgrzech. W latach okupacji młodzież polska mogła się tam kształcić zarówno na poziomie podstawowym, średnim jak też, chociaż w bardziej ograniczonym zakresie, na wyższym. Najbardziej znana polska szkoła średnia - Polskie Gimnazjum i Liceum w Balatonboglar. kształciło blisko 500 uczniów i uczennic W Rumunii z kolei naukę w zakresie szkoły średniej odbywało kilkanaście osób z grona przyszłych smdentów UJ. Nieliczni przedstawiciele młodzieży polskiej dostali się do Europy Zachodniej i tam zdobyli wykształcenie.

-    nauka na tajnych kompletach. w szkołach sowieckich czy też ośrodkach uchodźczych polskich za granicą, obejmowała tylko część młodzieży. Wielu młodych Polaków w latach okupacji pozbawionych było możliwości dalszego kształcenia się.

•    Kursy wstępne i przygotowawcze - niż po zakończeniu działali wojennych i zorganizowaniu administracji nowe władze starały się ułatwić młodzieży możliwości korzystania z nauki, przyspieszone uzyskiwanie świadectw dojrzałości. Organizowano w tym celu różnego typu kursy gimnazjalne i licealne dla dorosłych, umożliwiano zdawanie matury w trybie eksternistycznym. Realizowano specjabie zadania propagandowe mające na celu zwiększenie na uczelniach

2