50639

Ze względu na zasięg i kierunek działalności stowarzyszeń i organizacji społecznych można wyodrębnić:

-    funkcje dośrodkowe „wewnętrzne" - związane z zaspokajaniem potrzeb, zainteresowań i aspiracji stowarzyszonych:

-    funkcje odśrodkowe, „zewnętrzne" - związane z realizacją potrzeb pierwotnych i wtórnych (społeczno-kulturalnych) całej społeczności lokalnej lub określonej jej części.

W naszej analizie skoncentrujemy uwagę na założonych funkcjach odśrodkowych organizacji i stowarzyszeń społecznych lokalnych i ponadlokalnych, zrzeszających dorosłych i działających na rzecz dzieci i młodzieży.

Funkcja opiekuńczo-wychowawcza

Podstawą wyjściową przy ustalaniu istoty funkcji opiekuńczo-wychowawczej organizacji i stowarzyszeń społecznych są zakresy treściowe pojęć „wychowanie" i „opieka", co samo przez się wynika ze struktury językowej definiendum. Funkcja opiekuńczo-wychowawczajest więc konstruktem obejmującym (łączącym) elementy treściowe funkcji wychowawczej i opiekuńczej. W języku logiki mamy tu do czynienia ze stosunkiem krzyżowania się zakresów nazw zbiorowych relatywnych. Ta dyfuzja elementów treściowych „wychowania" i „opieki" znajduje swoje pełne uzasadnienie w teorii pedagogiki społecznej (H. Radlińska. A. Kamiński, R. Wroczyński, E. Trempała) i pedagogiki opiekuńczej (Z. Dąbrowski, A. Kelm, J. Maciaszkowa. M. Jakubowski). Stwierdza się tu, że opieka „współdziała" z wychowaniem przede wszystkim przez to, że kompensuje braki zagrażające rozwojowi, przyczynia się do ulepszania środowiska życia. Jednocześnie opieka spożytkowuje metody wychowania w usuwaniu moralnych przyczyn ludzkich niepowodzeń i szkodliwej bierności. Opieka spełniając więc swoje funkcje stwarza lepsze warunki dla przebiegu rozwoju i wychowania dzieci i młodzieży.

Jeśli przez wychowanie rozumiemy - jak czym to H. Muszyński -działalność o charakterze celowym i planowym zorientowaną na kształtowanie dyspozycji osobowościowych (instrumentalnych i kierunkowych) dzieci i młodzieży, które dokonuje się w wyniku ich aktywności i manifestuje się utrwalonymi formami aktywności, albo też - za pedagogami społecznymi -rozwijanie sfery biosocjo-kulturalnej jednostki (będącej w różnym wieku) przez działalność bezpośrednio zorientowaną na ową jednostkę, a także przetwarzanie (ulepszanie) środowiska życia jednostki, na które składają się czynniki przyrodnicze, społeczne i kulturowe, a przez opiekę międzyludzką - ciągłe i bezinteresowne zaspokajanie przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego, wynikające z przyjętej odpowiedzialności za niego i nawiązanego stosunku opiekuńczego, to definicja regulacyjna funkcji opiekuńczo-wychowawczej organizacji i stowarzyszenia społecznego może przyjąć następującą ogólną postać: funkcja opiekuńczo-wychowawcza przejawia się w celowej i planowej działalności organizacji i stowarzyszenia społecznego, ukierunkowanej bezpośrednio na kształtowanie cech instrumentalnych i kierunkowych osobowości dzieci i młodzieży oraz wyrównywanie braków w ich sferze psychofizycznej i warunkach środowiskowych życia, także optymalne zaspokajanie ponadpodmiotowych potrzeb młodej generacji (podopiecznych): funkcja ta obejmuje zamierzone i niezamierzonej działalności.

Funkcja założona to zamierzone, intencjonalne skutki tej działalności, zazwyczaj wyrażane w formie zestawu celów i zadarł funkcja zaś rzeczywista - to coś więcej i nieco innego niż cele i zadania organizacji i stowarzyszenia społecznego, wchodzą tu bowiem w grę oprócz celów i zadań realizowanych aktualnie lub w przyszłości przez daną organizację, stowarzyszenia (lub ich zespół) - także niezamierzone, a często nawet nie uświadamiane efekty tej działalności. W naszych rozważaniach uwagę skupimy głównie na funkcjach założonych organizacji i stowarzyszeń społecznych.

Wychodzimy z założenia, ze organizacje i stowarzyszenia społeczne powinny uczestniczyć w realizacji wszystkich celów i zadań w dziedzinie opieki i wychowania, jakie stają przed społecznością lokalną, jej placówkami i instytucjami, grupami społecznymi. Tak więc mówiąc o funkcji opiekuńczo-wychowawczej organizacji i stowarzyszeń społecznych, należy mieć na uwadze cały zestaw celów i zadań, jakie stają przed środowiskiem lokalnym i o jako środowiskiem wychowawczym. Nie jest rzeczą łatwą określenie tej listy zadań i ustalenie ich hierarchii ważności. Przesądzają o tym przede wszystkim: wielość przesłanek, jakie przy tym należy brać pod uwagę oraz złożoność procedury stanowienia tych zadań. Można jednak podjąć pewną próbę ustalenia listy tych zadań bez ich rangowania.

Cele i zadania wychowania rozpatruje się najczęściej na różnych poziomach ogólności, często używając tych pojęć zamiennie. Takie podejście budzi poważne wątpliwości. Wydaje się, że najbardziej właściwym będzie formułowanie zadań wychowania i opieki pedagogicznej w środowisku na poziomie „celów operacyjnych", tzn. że każde zadanie będzie dotyczyć pożądanej formy aktywności dzieci i młodzieży oraz form aktywności dorosłych związanych z „uruchomieniem" form aktywności wychowanków. Chodzi tu o