51195

Adolf Dygasiński (1839-1902):

•    Po przeżyciach powstańczych Dygasiński poświęcił się pracy nauczycielskiej w domach szlacheckich. Przez pewien czas prowadził w Krakowie pensjonat dla synów ziemian galicyjskich uczących się w szkołach Krakowa. W toku tej pracy zgromadził sporo doświadczeń wychowawczych, którym po raz pierwszy dal wyraz w 1875 w cyklu artykułów Listy o naszym wychowaniu, zamieszczanych w liberalnym organie krakowskim „Szkice Społeczne i Literackie". Po przeniesieniu się do Warszawy -wskutek konfliktów z konserwatywnym środowiskiem ówczesnego Krakowa -związał się z obozem pozytywistów warszawskich. W czasopismach warszawskich rozpoczął publikację licznych rozpraw poświeconych nowoczesnemu mchowi pedagogicznemu. Dwa fakty wywarły decydujący wpływ na jego ideologię wychowawczą: postęp nowoczesnej wiedzy, zwłaszcza przyrodniczej, z której osiągnięciami wiązał również postęp społeczny, oraz klęska powstania styczniowego, która zbliżyła go do programu pracy u podstaw i pracy organicznej.

•    Podstawy swych poglądów pedagogicznych przedstawił w 1890 na łamach .Przeglądu Tygodniowego", w rozprawie Wychowanie nowoczesne Rozwinął je w szeregu późniejszych obszernych studiów - Chcenia, cele, zasady i czyny w wychowaniu (1881); Pierwsze nauczanie w domu i w szkole (1882); Rzut oka na genezę duszy ludzkiej (1884).

•    Przez wychowanie nowoczesne rozumiał wychowanie zaznajamiające z podstawami współczesnej wiedzy, przede wszystkim przyrodniczej. Należy rozwijać wszystkie strony osobowości wychowanka - „rozum, uczucie i wolę”. Celem wychowania jest kształcenie ludzi zdrowych, szczęśliwych i pożytecznych swemu gatunkowi. Cele te można osiągnąć nadając wychowaniu charakter utylitarny, wdrażając wychowanków do realnego pojmowania zadań życiowych, wyposażając w wiedzę użyteczną, pozwalającą osiągnąć zakreślone cele życiowe. Za cel najbardziej ogólny uważa .istnienie wśród danych warunków”. Żeby to osiągnąć trzeba się wyzbyć egzaltacji.

•    Wielkie znaczenie Dygasiński przywiązywał do powszechności kształcenia. Jedynie bowiem powszeclme wykształcenie może „ugruntować oraz utrzymać wzajemne rozumienie się wszystkich członków społeczeństwa oraz ułatwić ich wspólne pożycie i wspólne działania”.

•    Ogromne zasługi położył w dziedzinie upowszechnienia w Polsce najnowszych kierunków europejskiej myśli pedagogicznej. On pierwszy spopularyzował u nas w obszernym studium poglądy czołowego przedstawiciela pedagogiki utylitarnej Herberta Spencera, upowszechnił podstawowe założenia psychologii Aleksandra Baina, przełożył na język polski Ogólne zasady pedagogiki Fryderyka Dittesa.