51584

na powiaty, powiatowymi, i gimnazja, oznaczane także nazwą szkół gubemialnyck wprowadzony przepisami Księstwa Warszawskiego udział społeczeństwa w kierownictwie szkołami został zupełnie zniesiony. Wprawdzie przedstawiciele społeczeństwa polskiego wchodzili w skład władz oświatowych ale wybierano icli spośród ludzi odznaczający cli się całkowitą lojalnością wobec władz carskich. Po krótkim okresie przejściowym powołano do życia nie znaną dotąd w Królestwie Radę Wychowania Publicznego, działającą początkowo pod przewodnictwem dyrektora Komisji Rządowej Spraw wewnętrzny cli i jej podporządkowano całe szkolnictwo.

•    Gdy w 1839 wzrosły dążenia do całkowitej likwidacji odrębności Królestwa Polskiego, utworzono Okręg Naukowy Warszawski z kuratorem na czele, zależnym bezpośrednio od ministra oświaty w Petersburgu. Pierwszym kuratorem mianowano Mikołaja Okuniewa

(1839-1850). Po nim luząd ten pełnił Paweł Muc lianów. W 1861 przywrócono Rządową Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

•    Bezpośrediu nadzór nad szkolnictwem w poszczególnych guberniach spraw^row^rali dyrektorowie gimnazjów, czyli szkół gubemialnych. Ich odpowiednikami w powiatach byli inspektorowie szkół powiatowych. W powiatach. w których nie było szkól powiatowych nadzór nad szkolnictwem sprawował inspektor sąsiedniego powiatu. Wszyscy inspektorowie współpracowali ściśle z władzami polityczno-administracyjnymi.

Szkolnictwo elementarne:

•    Działania wojenne podczas powstania spowodowały dezorganizacje oraz upadek wielu szkół elementarnych. W roku 1829 było ich 665; w roku szkolnym 1833/34 doliczono się ich tylko 528. ponieważ rządy carskie nie dopatrywały się w szkołach elementarnych większego niebezpieczeństwa, zezwalały na ich rozwój. Zezwalając na rozwój szkolnictwa ludowego władze carskie czuwały, aby rue tylko nie zagrażało ono istniejącemu porządkowi politycznemu i społecznemu, lecz przyczyniało się do utrzymania go i utrwalenia. Zakres programu ograniczono do ..początkowych mniej lub więcej potrzebnych wiadomości ludziom nawet najniższej klasy" Program nauczania z 1833 przewidywał oprócz nauki czytania i pisania w języku polskim cztery' działania arytmetyczne oraz religię. Ponadto można było nadobow iązkowo udzielać wiadomości z zakresu gospodarstwa wiejskiego, rysunku prostych figiu geometrycznych i pouczać o miarach wagach i pieniądzach używanych w^r cesarstwie, a w miejscowościach o charakterze rolniczym polecała organizować w miarę możliwości naukę czytania po rosyjsku. W miastach i koloniach o charakterze rzemieślniczym i przemysłowym była ona obowiązkowa. Ustawa zezwalała także na zakładanie małych biblioteczek szkolnych złożonych z książek o treści religijno-moralnej i użytecznej, dostosowanej do potrzeb, ale tylko ludzi niższego stanu.

•    Głównym celem szkół elementarnych było wychowanie religijno moralne prowadzące do wyrobienia posłuszeństwa wobec wszelkiej władzy, pracowitości i sumiennego wypełniania obowiązków.

•    Nauczycielem w szkole elementarnej mógł być każdy, kto złożył egzamin przed komisją w szkole średniej. Wymagania od kandydatów były niskie. Musieli wykazać, że rue brali udziału w powstaniu i nie popierali go. że odznaczają się pozytywną postawą polityczną i złożyć przysięgę na wierność carowi. Ponadto składali oświadczenie, że nie należeli i nie należą do żadnych tajnych organizacji. Czynnych nauczycieli poddano weryfikacji, w celu oczyszczema szkół z niepożądanych elementów'. Znikomą stosunkową liczbę nauczycieli dostarczało jedynie w kraju seminarium nauczycielskie w Łowiczu którego program nauczania uzupełniono nowymi przedmiotami: językiem rosyjskim lustorią Rosji i geografią Władze jednak rue miały zaufania do tego zakładu. W 1836 wizytator stwierdził, że poziom nauczania seminarium jest zbyt wysoki w' stosunku do wymagali stawianych nauczycielom. W 1845 przeniesiono seminarium do Radzymina, nadając równocześnie programowi nowy kierunek, bardziej dostosowany do polityki rządu. Mimo to wychowankowie tego gimnazjum nie cieszyli się dobrą opinią; dyrektorowie gimnazjum me chcieli ich przyjmować ze względu na słabe przygotowanie oraz niechęci społeczeństwa, widzącego w nich ślepe narzędzia rządu.

•    Bezpośredruą opiekę nad każdą szkołą i nauczycielem spr awował opiekun powołany przez Radę Wychowania Publicznego n wniosek naczelnika powiatu. Funkcje opiekunów