Testator sam własnoręcznie spisywał treść dokumentu co w nim sam zaznaczał. Sam podpisywał dokument, nic trzeba było świadków.
testamenty ustne (per nuncupationem, sine scriptura)
nadal we wschodniej części cesarstwa -Teodozjusz II do ich ważności wymagał 7 świadków.
Testamenty prywatne nadzwyczajne (uprzywilejowane i kwalifikowane)
Uprzywilejowane:
testamentum pestis te m porę condituni
testament sporządzony w czasie epidemii
świadkowie mogli podpisywać jeden po drugim - nie jednocześnie
testamentum parentis inter liberos
gdy ojciec ustalał spadkobiercami swoich descendentówr - wystarczało tylko 2 świadków (ustnie), pisemnie - wystarczał dokument napisany i datowrany własnoręcznie przez testatora. Czymś innym było „dlsislo inter liberos” - podział majątku pomiędzy dziećmi dokonany przez ojca - uważany był za kodycyl.
testamentum ruri conditum
testament sporządzony na wrsi przy udziale pięciu świadków, którzy go podpisywali testamentum m i I i t i s
Przywilej cesarza Trajana każde nieformalne pisemne lub ustne oświadczenie ostatniej woli żołnierza posiadało skuteczność prawną. Za Justyniana - tylko in expeditione. Szczególne cechy:
brak zachowku
- dopuszczalność równoczesnego dziedziczenia ab intestato i ex testamento w iele testamentów mogło pozostać ważnych jednocześnie.
Kwalifikowane:
testament niewidomego
podpisywany przez miejscowego urzędnika, tabulariusza oraz siedmiu świadków, (w razie braku tabulariusza - ośmiu świadków)
testament głuchoniemego
musiał być cały napisany przez testatora