53825

-    zasady współżycia społecznego,

-    społeczno- gospodarcze przeznaczenie prawa

Nadużycie nie jest wymysłem prawa socjalistycznego! Tylko w common law odrzucono tę koncepcję. W systemach kontynentalnych przyjmuje się rzymską zasadę:

SUMMUM IUS SUMMA INIURIA najwyższe prawo najwyższym bezprawiem.

Sądy tymczasem stosowały przepisy o nadużycia prawa do wszelkiego rodzaju praw podmiotowych:

-    oddalanie powództw windykacyjnych wytaczanych przez właścicieli nieruchomości rolnych w związku z nieformalnym obrotem nieruchomościami ( żądanie zwrotu stanowiło wg sądów nadużycie prawa własności),

-    sąd odmówił wydania krowy od PGR,

-    sąd odmówił eksmisji j.g.u. ( sprzeczne z moralnością socjalistyczną )

TECHNIKA KLAUZUL GENERALNYCH- analiza orzecznictwa wskazała, że zbyt szerokie i liberalne stosowanie przepisów o nadużyciu prawa prowadzi niekiedy do przechodzenia do porządku dziennego nad obowiązującymi przepisami, do traktowania przepisów o nadużyciu prawa jako normy nadrzędnej w stosunku do innych norm.

Inny przykład: . w nazistowskich Niemczech obowiązywał tak znakomity kodeks jak BGB, a sądy odmawiały stosowania przepisu twierdząc, że stosowanie przepisu wykracza poza dobre obyczaje czy dobrą wiarę.

4) Te tendencje zostały przełamane po wejściu w życie kc odpadł argument w postaci niedostosowania doktryny do stosunków społecznych. Podkreślano, że stosowanie art. 5 należy ograniczyć. Ocena w sprawę nadużycia prawa podmiotowego musi być oparta na dokładnym zbadaniu stanu faktycznego. Nie można stosować żadnych stereotypów. Art. 5 ma zastosowanie także do oceny działań osób prawnych.

Zgodnie z art. 5- nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze:

1) SPOŁECZNO GOSPODARCZYM PRZEZNACZENIEM TEGO PRAWA lub:

2 ZASADAMI WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO.

W okresie socjalizmu zastąpiły wszystkie poprzednio występujące klauzule. Obowiązek ich przestrzegania zawarty był w Art. 72. Konstytucji PRL. Jest to bez wątpienia pojęcie ocenne. Wprowadza się je, aby uelastycznić stosowanie prawa. Odpowiadają one zasadom moralnym, odnoszącym się do stosunków międzyludzkich ( z punktu widzenia dobra i zła ). Mogą to też być pewne reguły obyczajowe ( np. orkiestra na pogrzebie zamiast grać marsz pogrzebowy gra oberka ). W latach 90. powstał problem: czy wyeliminować zasady współżycia społecznego i powrócić do wcześniej stosow^ranych?- np. prof. Stępski z UJ. TYcść tej klauzuli zmieniło jednak orzecznictwo. Pojęcie to jest powoli zastępow^rane przez pojęcie w^lędów słuszności ( Art. 417.- odszkodowanie od władzy publicznej ).

Ze względu na funkcję, którą w ramach odwołujących się do zasad współżycia społecznego praepisów, przepisy te mają spełniać:

a)    przepisy, w' których naruszanie zasad współżycia społecznego spotyka się z dezaprobatą ze strony ustawodawcy, w tym sensie, że wiąże on ujemne skutki prawne z tym zachowaniem się:

-    art. 5 ( zob. wyż.),

-    art. 58 §2 ( nieważność czynności praw^Tnej- patrz, niż )

-    art. 93 (fikcja ziszczenia się warunku,

-    art. 754 ( prowadzący cudze sprawy bez zlecenia ),

-    art. 1008 ( uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego uznane jest za potencjalną przyczynę wydziedziczenia ),

-    art. 56 §2 kro ( wyłączenie dopuszczalności rozwodu, jeśli byłby on sprzeczny z zasadami współżycia społecznego

b)    przepisy, w którym powstanie, zmiana lub ustanie konkretnych praw czy obowiązków uzależnione są od oceny danego stosunku prawnego z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.

-    art. 411 pkt 2- wyłączający roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia, jeżeli spełnione świadczenie odpowiadało zasadom współżycia społecznego,

-    Art. 417²- władza publiczna ( zastąpiono względami słuszności ) odpowiada za szkody w^ryrządzonc przy wykonywaniu władzy’, nawet jeśli było zgodne z prawem, ale powstała szkoda na osobie. Poszkodowany może domagać się odszkodowania, jeśli wymagają tego zasady współżycia społecznego,

-    art. 419, 428 i 431 §2- wypadki, w których odpowiedzialność za szkodę oparta zostaje na wymaganiach zasad współżycia społecznego.