2100420067

Zasady współżycia społecznego są kolejnym elementem wyznaczającym granice prawa własności ( art. 140 k.c.). Treść prawa własności poprzez odesłanie do zasad współżycia społecznego została znacznie „uelastyczniona" i „zdynamizowana⁹.

Zastosowanie generalnej klauzuli zasad współżycia społecznego „zapewnia normom prawnym dostateczny stopień elastyczności, co z jednej strony umożliwia stosowanie tych norm, które z natury rzeczy muszą operować pewnymi schematami, do realnych zjawisk społecznych wykazujących wszelkie bogactwo elementów indywidualnych konkretnego wypadku, z drugiej zaś zapobiega zbyt szybkiemu procesowi starzenia się norm prawnych, które mogą być bez formalnej zmiany nadal stosowane, mimo że dokonały się przemiany tych stosunków lub ich ocen¹⁰.

Zasady współżycia społecznego - w odróżnieniu od utrwalonych w przepisach prawnych reguł postępowania - są czymś zmiennym, są funkcją miejsca i czasu, wskutek tego nie są i nie mogą być skodyfikowane. Ta właśnie cecha gwarantuje elastyczność norm prawnych odsyłających do zasad współżycia społecznego^{1 2}.

Uprawnienie do posiadania, korzystania z rzeczy i rozporządzania rzeczą stanowi treść przysługującego właścicielowi prawa podmiotowego pod warunkiem zgodności z zasadami współżycia społecznego (w granicach określonych przez zasady współżycia społecznego).

U podstaw wprowadzenia zasad współżycia społecznego leżał zamiar objęcia ochroną prawną wartości moralnych, kulturalnych, zwyczajowych i obyczajowych, by stosowane prawo było zbieżne z nurtem życia społecznego i by odpowiadało aktualnym potrzebom społecznym.

6.3. Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa

Równolegle z zasadami współżycia społecznego zakres prawa własności wyznacza również klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa. O ile jednak zasady współżycia społecznego wprowadzają do treści prawa własności czynnik moralny, o tyle klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa odwołuje się do funkcji ekonomicznej prawa. Należy bowiem zauważyć, że powołana klauzula hołduje funkcjonalnemu ujęciu praw majątkowych, przy równoczesnym zabezpieczeniu pierwszeństwa interesu społecznego przed indywidualnym¹².

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności zależy przede wszystkim od rodzaju przedmiotu własności i jego funkcji. Różnorodne społeczno-gospodarcze przeznaczenie własności jest w przypadku nieruchomości rolnych, gruntów budowlanych, terenów rekreacyjnych, obiektów zabytkowych, terenów fabrycznych itp.

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności zależy też od podmiotowej przynależności rzeczy. W szczególności należy zwracać uwagę na istniejące formy własności publicznej, jak chociażby własność Skarbu Państwa czy jednostek samorządu terytorialnego.

15

1

⁹    zob. T. Dybowski, Ochrona..., s. 69

¹⁰    zob. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo..., s. 71.

2

   por. także A. Stemachowski, Wstęp..., s. 136 i n.

¹²    por. A. Stelmachowski, Wstęp..., s. 221-222; także T. Dybowski, Ochrona..., s. 73