53835

OSOBY PRAWNE

Pierwsze organizacje, którym można byłoby przypisać status osoby prawnej, powstały w prawie rzymskim ( municypia ). Zaczęto je określać jako odrębny podmiot praw i obowiązków. Konstrukcję tę przeniesiono na różnego rodzaju związku osób, uznając je za tzw. unwersitas. W średniowieczu były to gildie kupieckie. Rozwój osób prawnych wiąże się jednak dopiero z rozwojem kapitalizmu rozwój spółek, a celem było rozdzielenie odpowiedzialności związanej z prowadzeniem biznesu a odpowiedzialnością sw^rym majątkiem. Chodziło o to, aby część majątku można było wydzielić na działalność gospodarczą, a reszta majątku nie mogłaby być poddana egzekucji.

W XVIII i XIX w. w okresie burzliwego rozwoju osób prawnych rozwinęły się dwa ich typy:

1)    FUNDACJE ( ZAKŁADY ),

2)    KORPORACJE

a( korporacje są zbiorowością osób fizycznych, powiązanych z osobą prawną przez członkostwo i realizujących wspólny cel, podczas gdy zakłady zaspokajają potrzeby osób fizycznych nie będących ich członkami ( DESTYNATARIUSZY).

b)    skład członków' korporacji da się określić liczbowo, podczas gdy krąg osób korzystających z zakładu nie jest oznaczony,

c)    substratcm korporacji są ludzie, substratem zakładu- majątek,

d)    o celach i działalności korporacji decydują członkowie, oel zaś i kierunek działalności zakładu jest z góry określony przez wolę założyciela, który też wyznacza sposób powoływania organów osoby prawnej.

Teorie wryjaśniajace istotę instytucji osoby prawnej:

1)    NEGUJĄCE REALNY BYT OSOBY PRAWNEJ

a)    TEORIA FIKCJI Savigny’ego- wschodzi ona z podyktowanego naturalizmem założenia, że realnym podmiotem prawa może być tylko człowiek. Osoby prawne zatem jako twór sztuczny są dopuszczone do obrotu na mocy fikcji. Państwowa koncesja jest konieczna dla powstania osoby prawnej (tylko państwo może zezwolić na istnienie fikcyjnych podmiotów ),

b)    TEORIA MAJĄTKU CELOWEGO ( Brinz )- osoba prawna jest bczpodmiotowym majątkiem związanym z pewnym celem, majątek ten zostaje personifikowany. Teoria ta odrywała zarówno majątek jak i cel od żywych ludzi i tworzyła podwójną fikcję..

c)    TEORIA INTERESU ( Ihering) ma to związek z pojmowaniem prasz niego prawa podmiotowego interesy mogą mieć tylko osoby fizyczne, rzeczywistymi podmiotami są członkowie ( korporacje ) albo desynatariusze ( fundacje ). Sama osoba prawna to czysty środek techniki praw'niczej

d)    TEORIA KOLEKTYWNEJ WŁASNOŚCI ( Planiol)- osoba prawna to szczególna postać własności, której podmiotem jest kolektyw', a gdy chodzi o własność państwa całe społeczeństwn.

e)    TEORIA MAJĄTKU URZĘDOWEGO- również wschodzi z założenia, że podmiotem praw może być tylko człowiek, tak więc rzeczywistym podmiotem są zarządcy- są właścicielami tylko formalnie, materialnie stanowi on majątek urzędoy.

f)    TEORIE POZYTYWNE NORMATYWNE ( Kelsen, Jelinek, Rumelin, Wolf )- osoba prawna to po prostu fikcja służąca tworzeniu punktu oparcia dla praw i obowiązków'. Podobnie jak osoba fizyczna jako podmiot to tylko punkt zaczepienia.

2)    UZNAJĄCE REALNY BYT OSOBY PRAWNEJ

a)    TEORIA ORGANICZNA ( Gierkę )- osoby prawne realnie istnieją tak samo jak osoby fizyczne, w'skazał organy osoby prawnej, porównał dyrektora do glowry ( antropomorfizacja )- osoba prawna posiada organy.

b)    INNE TEORIE REALISTYCZNE ( Michoud, Saleilles, F. Zoll )- uznają osobę prawną za realny twór społeczny.

Osoba prawna nie jest osobą w sensie etycznym- nie ma własnej woli, należy rozumieć zdolność prawną jako zdolność do bycia podmiotem praw' i obowiązków'. Jest to więc byt odrębny od osób fizycznych. Jej sfera prawna musi być oddzielona od sfery praw i obowiązków' osób fizycznych, które ją tworzą.