page0021

Po części można to przypisać błędom u m y s ł o-#ym, po części zepsucia w o 1 i i obyczajów.

Jestto rzeczą naturalną, zauważa Hettinger, że skoro materya stanowi jedyny przedmiot badań,

—    skoro wszystkie siły umysłu zwrócone są ku badaniu zjawisk materyalnych, to znaczenie i potęga idei i ducha schodzą na drugi plan. Studya natura-listy nie obowiązują go ani nawet pozostawiają mu dość czasu do badania ducha, jego życia, jego praw; podczas gdy historyk, prawnik, mąż stanu lub artysta nie mogą postąpić kroku naprzód, na swym własnym terenie, nie napotykając akcyi ducha i wpływu przeważnego, jaki wywiera w świecie.

Dzisiejsze umiejętności przyrodnicze nic nam nie mówią o początku i celu naszej wolności i naszego rozumu; milczą o początku i końcu samej przyrody; do żadnego też nie doprowadzają wniosku. Prowadzą nas do pewnej granicy i pozostawiają tam w niepewności. Go jest ponadto, i czego poznanie byłoby dla nas niezmiernej wagi i doniosłości, o tem powiedzieć nam nie umieją,

—    a tylko cel życia może nam wyjaśnić jego początek i jego znaczenie! ^A)

Ponieważ umiejętności przyrodnicze mają za szczególny przedmiot to, co podpada pod zmysły w objawach życia cielesnego, to mogą być w prawie nie zapuszczania się po za świat zmysłowy, chociaż nie można dostatecznie wytłumaczyć materyalnej strony życia ludzkiego, jeżeli się

*) Deutinger. Renan i cud. 1. 5.

http://rcin.org.pl