Od 1 stycznia 2001 r. obowiązuje nowy Kodeks spółek handlowych, który zastąpił (z wyjątkami) dotychczasową regulację prawną tj. „Kodeks handlowy”.

Ustawodawca wprowadził nowe typy spółek handlowych oraz dostosował ich organizację do potrzeb gospodarki rynkowej w Polsce.

Spółkami handlowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów.

Najczęściej stosowany podział spółek ze względu na ich cechy charakterystyczne, to podział na spółki:

-osobowe;

-kapitałowe.

Spółki osobowe to:

-spółka jawna,

-spółka partnerska,

-spółka komandytowa;

-spółka komandytowo-akcyjna.

Spółkami kapitałowymi są:

-spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;

-spółka akcyjna.

Spółki osobowe charakteryzują się tym, że podstawę ich istnienia i działalności stanowią wspólnicy. Skład osobowy takich spółek ma zatem cechę trwałości, zaś istotnego znaczenia nabierają osobiste cechy wspólników. Wspólnicy bezpośrednio prowadzą sprawy spółki, ich prawa i obowiązki wobec spółki są równe, oni też ponoszą odpowiedzialność za jej zobowiązania. Majątek spółki stanowi wspólny majątek wspólników. Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, co oznacza, że nie są one odrębnymi od wspólników podmiotami, w związku z czym w każdym przypadku (z pewnymi wyjątkami) w obrocie cywilno - i publicznoprawnym spółkę reprezentują wspólnicy.

Pierwszą ze spółek osobowych należą do grupy spółek handlowych jest spółka jawna to taka, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na w formie aktu notarialnego. Dotychczas kodeks handlowy nie zawierał tego wymogu; wystarczyło zawarcie umowy w formie pisemnej.

Spółka jawna w odróżnieniu od spółki cywilnej, posiada pewne cechy właściwe osobom prawnym; może ona mianowicie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana oraz być uznana za upadłą nie pociągając upadłości wspólników. Natomiast podobnie jak w spółce cywilnej, wspólnicy bezpośrednio prowadzą sprawy spółki i mogą reprezentować ją na zewnątrz, zaś za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem, zarówno spółki jak i osobistym.

Inną spółką osobową jest spółka komandytowa. Z kolei jest to spółka mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Ustawodawca w nowej regulacji nie wymaga już, by spółka komandytowa prowadziła przedsiębiorstwo w większym rozmiarze lub gospodarstwo rolne. Obecnie można więc wykorzystać spółkę komandytową jako formę jakiejkolwiek działalności gospodarczej.

Następną spółką jest spółka partnerska jest to spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Pierwowzorem takiej spółki była amerykańska spółka partnerska. Jej cechą jest to, że przynajmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń; jest to tzw. general partner. Natomiast odpowiedzialność pozostałych wspólników, zwanych limited partner, jest ograniczona.

Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, określonych w ustawie. Należą tu m.in. adwokaci, radcowie prawni, biegli rewidenci, lekarze. Spółka partnerska może okazać się w praktyce atrakcyjną formą dla prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne wykonujące wolny zawód.

Ostatni typ spółki osobowej stanowi spółka komandytowo - akcyjna. Jest to spółka mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz jest obowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie spółki. Spółka ta stanowi połączenie dwóch znanych typów spółek, tj. spółki komandytowej i spółki akcyjnej. W zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy zastosowanie mają przepisy dotyczące spółki komandytowej. Natomiast w pozostałych sprawach stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

Wspólnicy, którzy decydują się na prowadzenie działalności w formie spółki komandytowo - akcyjnej muszą zgromadzić kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 50.000 zł.

Ważną cechą spółek osobowych jest to, że nie mają one osobowości prawnej, tzn. że pozywając taki podmiot w rzeczywistości pozywamy jej wspólników. Spółki kapitałowe zaś opierają swoją działalność nie na wspólnikach, a na kapitale (może to być majątek spółki). Oznacza to, że skład osobowy w takich spółkach jest zmienny a cechy osobiste poszczególnych wspólników dla działalności spółki są bez znaczenia. Wspólnicy prowadzą sprawy spółki pośrednio, poprzez wybrane organy.

Spółki kapitałowe są odrębnymi od wspólników osobami prawnymi, ich majątek jest ich majątkiem "własnym", a nie wspólników. Same też odpowiadają za swoje zobowiązania.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) może być zawierana w celach gospodarczych przez jedną lub więcej osób, o ile ustawy nie wprowadzają w tym zakresie ograniczeń. Nie można w takiej formie prowadzić działalności innej niż gospodarcza, a więc np. działalności kulturalnej, politycznej czy charytatywnej. Przepisy szczególne wyłączają ponadto możliwość prowadzenia w tej formie m.in. przedsiębiorstw bankowych, ubezpieczeniowych czy funduszy powierniczych.
Nazwa spółki z o.o. związana jest z tym, że wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionego wkładu, natomiast to spółka, jako odrębna od wspólników osoba prawna, odpowiada za swoje zobowiązania - swoim majątkiem - w sposób nieograniczony.

Spółka akcyjna natomiast może być zawiązana dla realizacji każdego celu prawnie dozwolonego, zarówno gospodarczego jak i innego - np. kulturalnego, charytatywnego, społecznego itp. Z reguły stanowi ona jednak formę działalności gospodarczej, ułatwiającą tworzenie dużych przedsiębiorstw oraz koncentrowanie kapitału. Tworzenie takiej spółki jest możliwe, gdy wspólnicy dysponują kapitałem w wysokości co najmniej 500.000 zł i zamierzają emitować akcje firmy.

Spółka komandytowo - akcyjna stanowi połączenie dwóch znanych typów spółek, tj. spółki komandytowej i spółki akcyjnej. W zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy zastosowanie mają przepisy dotyczące spółki komandytowej. Natomiast w pozostałych sprawach stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

Wspólnicy, którzy decydują się na prowadzenie działalności w formie spółki komandytowo - akcyjnej muszą zgromadzić kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 50.000 zł.

Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "S.K.A."

Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem "spółka komandytowo-akcyjna". Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Natomiast nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Osoby które podpisały statut są założycielami spółki. Statut powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze.

Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i zawierać:

• firmę i siedzibę spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

• oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość,

• wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,

• liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,

• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń,

• organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.

Spółka komandytowo - akcyjna, tak jak wszystkie inne spółki, podlega zgłoszeniu do rejestru sądowego zgłoszenie to powinno zawierać:

Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do rejestru, jednakże, będąc spółką osobową, nie posiada ona osobowości prawnej.
Dalsze czynności spółki komandytowo - akcyjnej, dotyczące uzyskania numeru NIP, REGON, założenia konta bankowego - są takie same jak dla innych przedsiębiorców

Spółka akcyjna jest spółką kapitałową - powstaje ona przez połączenie kapitałów wielu osób - wspólnicy (akcjonariusze) nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Pierwszym krokiem warunkiem powstania spółki akcyjnej jest sporządzenie i podpisanie przez założycieli statutu spółki. Statut spółki to dokument sporządzony w formie aktu notarialnego i musi zawierać określenie:

• firmy i siedziby spółki;

• firma może być obrana dowolnie, z tym, że powinna zawierać dodatek "spółka akcyjna"; dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu: "S.A.";

• przedmiotu działalności spółki;

• czasu trwania spółki

• wysokości kapitału zakładowego oraz kwoty wpłaconej przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego;

• nominalnej wartości akcji i ich ilości ze wskazaniem, czy są to akcje imienne czy na okaziciela;

• liczby akcji poszczególnych rodzajów i związanych z nimi uprawnień, jeśli takie akcje są przewidywane (np. zwykłe, uprzywilejowane itp.);

• imion i nazwisk (względnie firm) oraz adresu (siedziby) założycieli;

• liczby członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalenia ich składu;

• co najmniej przybliżoną wielkość wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę na dzień jej utworzenia;

• pismo do ogłoszeń, jeśli spółka zamierza ich dokonywać również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym.

Każda spółka akcyjna musi mieć kapitał akcyjny. Wysokość kapitału akcyjnego jest określona w statucie spółki, jednak nie może być ona niższa niż minimalny poziom określony przez kodeks spółek handlowych, który wynosi obecnie 500000 zł. Wartość nominalna jednej akcji nie może być niższa niż 1 zł. Kapitał akcyjny, podobnie jak kapitał zakładowy w spółce ZO.O., może być pokryty wpłatami w gotówce bądź też wkładami niepieniężnymi czyli aportami. Akcje mogą być imienne, to znaczy wystawione na konkretne nazwisko, lub też na okaziciela.

Akcjonariusze nie odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania spółki; ich odpowiedzialność ogranicza się jedynie do wysokości wniesionego kapitału. Akcjonariusze uczestniczą w podziale zysku, jaki wygospodarowała dana spółka akcyjna. Wysokość zysku przypadająca na każdą akcję, czyli dywidenda , jest w zasadzie taka sama. Wyjątek stanowią akcje uprzywilejowane, nadające ich posiadaczom pewne specjalne uprawnienia, których nie mają inni akcjonariusze. Przywileje mogą dotyczyć m.in. prawa głosu lub prawa do większej dywidendy w porównaniu z właścicielami akcji zwykłych. W zasadzie na jedną akcje przypada jeden głos na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Posiadacz akcji uprzywilejowanej może mieć prawo, zgodne ze statutem spółki, do większej ilości głosów przypadających na jedną akcję.

Organami spółki akcyjnej są: walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza i zarząd. Walne zgromadzenie decyduje w najważniejszych sprawach dotyczących spółki poprzez podejmowanie uchwał. Nadzór nad spółką akcyjną sprawuje rada nadzorcza. W jej skład wchodzi co, najmniej 3 członków. Zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków, wybieranych przez walne zgromadzenie, chyba że statut stanowi inaczej.

---