31. Proces powstawania gleb, ich typy i czynniki glebotwórcze.
Gleba powstaje w wyniku długotrwałego procesu glebotwórczego.
Proces glebotwórczy:
- wietrzenie mechaniczne i chemiczne
- wkroczenie flory i fauny
- wytwarzanie się próchnicy
- przemieszczenie produktów wietrzenia
Gleby dzielimy na: strefowe i astrefowe.
Gleby strefowe to:
a) gleby tundrowe- tundry. Występują w klimacie subpolarnym na zamarźlinie, są płytkie i słabo wykształcone. Zawartość próchnicy 1-2 %. Są uprawiane rzadko, występują na północnych krańcach Europy, Azji. Ameryki Płn.
b) gleby bielicowe- są w klimacie umiarkowanym chłodnym. Są one typowe dla strefy- lasów iglastych. Poziom próchnicy 2-3%. Występują. Płn. i środkowa Europa, Nizina Wschodnioeuropejska. Kanada i Płn. USA
c) gleby brunatne i płowe- klimat umiarkowany morski. Zawartość próchnicy 2-3 %. Są typowe dla lasów mieszanych i liściastych. Przy intensywnym nawożeniu dają wysokie plony. Występują. Zach. Europa, A/ja. Japonia. Afryka Płd. , płn.-wsch. część USA
d) czarnoziemy- klimat umiarkowany. Mają duży poziom próchnicy 8-15%. Są bardzo żyzne, występują: płd-wsch. Australia, Ukraina, prerie Ameryki Płn
e) gleby kasztanowe- klimat ciepły i suchy. Zawartość próchnicy 3-4%. Odpowiednio nawadniane dają wysokie plony. Występują: prerie USA, płd. Argentyna, Euroazja, zach. Australia.
f) szaroziemy pustynne- brak roślinności, niski poziom próchnicy, szybki rozkład gleby, daje szare
zabarwienie. Występuje na obszarach największych pustyni: Sahara, pustynie Australii. Azji g) czerwonoziemy- są to gleby obszarów okołorównikowych. Ma dużą zawartość związków żelaza i to powoduje jej barwę- czerwoną. Ubogie w próchnicę 1%. mało urodzajne, trudne do uprawy. Występują: Ameryka Środkowa, obszar Amazonii, Afryka i płn. Australia
Gleby astrefowe to:
a) mady- występuje w dolinach i deltach rzek. są bogate w próchnicę i żyzne, nadają się do wszystkich upraw, wymagają często melioracji. Występują: najwięcej w Egipcie. Indie, Nizina Chińska i w Polsce-delta Żuławy Wiślane
b) rędziny- występują na podłożu wapiennym w klimacie umiarkowanym. Zasobne w próchnicę, urodzajne, trudne do uprawy. Występują np. na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. Lubelskiej
c) gleby bagienne- występują na terenach bagiennych. Mało urodzajne nawet po osuszeniu. Występują w dolinie Biebrzy, Warty i Noteci, a najwięcej na Nizinie Zachodniosyberyjskiej
d) czarne ziemie- występują na terenach po bagiennych- tereny zanikających jezior. Bardzo żyzne, ale trudne do uprawy. Występują: Afryka Środkowa. Indie, w Polsce na Kujawach
e) górskie- Występują na wszystkich obszarach gór świata. Płytkie i mało żyzne. Stanowią podstawę hodowli.