Firmy działające na rynku korzystają nie tylko ze środków własnych, lecz także, a może przede wszystkim ze środków obcych. Obok kredytu kupieckiego są to najczęściej kredyty bankowe. Kredyt to stosunek ekonomiczny polegający na tym, że jedna strona odstępuje drugiej stronie określone wartości w pieniądzu lub w towarze, na warunkach zwrotu równowartości z ewentualnym wynagrodzeniem w ustalonym z góry terminie. Słowo kredyt pochodzi od greckiego credere i oznacza wierzyć.

Granice wysokości kredytu wyznaczają:

• Kapitał własny banku,

• Środki pieniężne zgromadzone we wkładach klientów,

• Kredytu refinansowego,

• Wielkość lokat przekazanych innym bankom i otrzymanych od nich,

• Wielkości emisji bankowych papierów wartościowych,

• Środki pieniężne w kasach bankowych.

Podział kredytów:

1. Ze względu na przedmiot kredytu:

• Kredyt towarowy,

• Kredyt pieniężny.

2. Ze względu na charakter kredytodawcy:

• Kredyt bankowy,

• Kredyty inne.

Ze względu na formę udzielanego kredytu:

• Kredyt udzielony na podstawie umowy,

• Dyskonto weksli,

• Zakup papierów wartościowych

• Kredyt overnight,

• Kredyt hipoteczny,

• Kredyt preferencyjny,

• Kredyt leasingowy,

• Kredyt dotowany.

• Ze względu na czas, na jaki udzielono kredyt;

• Kredyt krótkoterminowy,

• Kredyt średnioterminowy,

• Kredyt długoterminowy.

• Ze względu na cel gospodarczy kredytu;

• Kredyt inwestycyjny,

• Kredyt obrotowy,

• Kredyt konsumpcyjny.

• Ze względu na rodzaj umowy kredytowej:

• Kredyt na rachunku bieżącym;

• Kredyt na rachunku podstawowym,

• Kredyt doraźny;

• Kredyt dyskontowy;

• Kredyt lombardowy.

Warunki kredytowania zdolność kredytowa

Banki udzielają kredytów na podstawie opracowanego przez klienta wniosku kredytowego. Wniosek ten zawiera rodzaj kredytu, jego kwotę, cel, na jaki zostanie wykorzystany, terminy spłaty, a także dodatkowe informacje niezbędne dla banku dla dokonania oceny. Propozycje wnioskodawcy i banku dotyczące warunków umowy kredytowej są negocjowane pomiędzy przedstawicielami kredytobiorcy i banku. Udzielenie kredytu następuje po zawarciu umowy. Aby mogła być ona podpisana bank przeprowadza analizę zdolności kredytowej klienta, która oznacza zdolność podmiotu gospodarczego do spłaty kredytu wraz z odsetkami. Zdolność kredytową posiadają te firmy, których stan majątkowy i efektywność finansowa działalności gospodarczej stanowią pełne zabezpieczenie zobowiązań wobec wszystkich wierzycieli na wet w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa.^· Bank analizując zdolność kredytową poddaje ocenie celowość i efektywność finansową zamierzeń gospodarczych, na których realizację ma być zaciągnięty kredyt.

Badając efektywność bank bada wynik finansowy firmy na podstawie rocznego sprawozdania finansowego. Oceniana jest: płynność finansowa przedsiębiorstwa, jakość gospodarowania czynnikami produkcji, rentowność działalności gospodarczej, sposób wykorzystania akumulacji finansowej, zamierzenia rozwojowe przedsiębiorstwa. Bank dokonuje szacunku i tworzy prognozę gospodarczą, która jest podstawą oceny.

Jedną z metod oceny pracy przedsiębiorstwa jest analiza porównawcza. Porównuje się realizację produkcji i jej dynamikę, poziom i dynamikę rentowności, kształtowania się i dynamikę kosztów własnych, kształtowanie się i dynamikę wydajności pracy, produktywność majątku oraz relację pomiędzy przyrostem płac a przyrostem wydajności pracy. Sposób badania zdolności kredytowej firmy leży w gestii banku i zależy od relacji pomiędzy klientem a bankiem, momentu badania, rodzaju i wielkości kredytu.

Analiza struktury bilansu i rachunku wyników powinna doprowadzić do ujawnienia ukrytych rezerw przedsiębiorstwa i jego aktualnej sytuacji finansowej.

Do symptomów mogących świadczyć o niewypłacalności klienta banku należy zaliczyć;

• Zwiększenie wydatków na wynagrodzenia,

• Fluktuację w administracji i zarządzaniu,

• Zaburzenia w spłacaniu kredytów obrotowych,

• Ilość oprotestowanych weksli,

• Liczba starań o finansowanie z innych źródeł,

• Rozrost inwestycji powyżej planu,

• Zbyt optymistyczne prognozy rozwojowe, błędy w planowaniu finansowym,

• Zakłócenia w przedsiębiorstwach będących kontrahentami kredytobiorcy,

• Straty w zapasach wyrobów,

• Silne uzależnienie od unowocześniania i lepszego dopasowania do potrzeb i gustów odbiorców jednego produktu.

Wniosek kredytowy jest podany następującym etapom analizy:

1. Ogólna ocena przedsięwzięcia, na które ma być udzielony kredyt ( produkty, pozycja rynkowa, możliwość rezerw produkcyjnych, system zarządzania),

2. Oszacowanie efektywności inwestycji,

3. Oszacowania prognozy rentowności,

4. Oszacowanie prognozy płynności finansowej,

5. Monitoring i kontrola wykorzystania kredytu.

Banki udzielają kredytów na podstawie ustawy prawo bankowe. Przewiduje ona, że kredyt może być udzielony tylko na podstawie umowy, gwarantującej równorzędność stron ją zawierających oraz dobrowolność jej zawarcia. Umowa pod rygorem nieważności musi być zawarta na piśmie i określać kwotę kredytu i jego cel, termin spłaty, oprocentowanie i prowizję od przyznanego kredytu, termin postawienia do dyspozycji środków pieniężnych kredytobiorcy,, zakres uprawnień banku do związanych z wykorzystaniem kredytu i zabezpieczeniem jego zwrotu. Umowę podpisują osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych kredytobiorcy oraz dwaj upoważnieni przedstawiciele banku.

Rodzaje kredytów:

1. W zależności od rodzaju waluty:

• Kredyt złotówkowy,

• Kredyt dewizowy.

• Wg kryterium przedmiotowego:

• Kredyt obrotowy,

• Kredyt inwestycyjny,

3. Wg form zabezpieczenia kredytu:

• Kredyt hipoteczny,

• Kredyt wekslowy,

• Kredyt lombardowy,

4. Wg formy realizacji kredytu:

• W rachunku pieniężnym,

• W rachunku kredytowym.

5. Wg okresu, na jaki udzielany jest kredyt:

• Krótkoterminowy - do 1 roku,

• Średnioterminowy - do 3 lat,

• Długoterminowy - powyżej 3 lat,

• Płatniczy - do 1 miesiąca.

Przedmiotem kredytów mogą być;

• Przedsięwzięcia rozwojowe o charakterze inwestycyjnym,

• Zapasy,

• Należności za wykonane roboty, dostawy, usługi,

• Wymagalne zobowiązania,

• Pozostałe potrzeby związane z działalnością gospodarczą.

Wniosek kredytowy i pozostałe dokumenty:

Podmiot gospodarczy pragnący uzyskać kredyt musi wypełnić i złożyć w banku wniosek kredytowy. Wniosek taki w zależności od instrukcji kredytowej banku zawiera:

Co zawiera wniosek wg PKOSA

Wniosek o kredyt płatniczy ma dowolna formę musi zawierać jednak takie elementy jak:

• Kwota kredytu;

• Rodzaj wymaganych zobowiązań;

• Ostateczny termin spłaty zadłużenia.

Wniosek o kredyt inwestycyjny musi zawierać:

• Rodzaj inwestycji,

• Koszt inwestycji,

• Wielkość wnioskowanego kredytu,

• Wiodący cel inwestowania,

• Planowany cykl realizacji inwestycji,

• Wnioskowany okres kredytowania,

• Kalkulacyjny okres eksploatacji inwestycji,

• Wskaźnik ekonomicznej efektywności inwestycji,

• Wskaźniki charakteryzujące celowość inwestycji,

• Deklarowany udział środków własnych i transze kredytowe.

Dane uzupełniające do wniosku kredytowego to najczęściej:

• Docelowy efekt gospodarczy w skali rocznej,

• Nakłady przewidziane w poszczególnych latach cyklu realizacji inwestycji, koszt realizacji poszczególnych zadań inwestycyjnych,

• Kalkulacja środków zgromadzonych i przewidzianych do zgromadzenia w okresie kredytowania,

• Kierunki rozdysponowania środków,

• Projekt planu spłaty kredytu,

• Opis wpływu inwestycji na sytuację ekologiczną,

• Syntetyczny bilans firmy,

• Zestawienie zysku i jego podziału,

• Założenia techniczno - ekonomiczne.

Metody oceny zdolności kredytowej:

Aby móc określić zdolność kredytową kredytobiorcy należy ocenić wielkość majątku trwałego i obrotowego oraz finansującego go kapitału własnego i obcego na podstawie bilansu. Ocenie podlega również poziom zysku i jego wystarczalność, rentowność sprzedaży, płynność finansowa, struktura kapitałowo - majątkowa.

Przy ocenie poziomu zysku i jego wystarczalności sprawdza się czy zysk wystarczy na pokrycie należnych podatków i dywidendy, czy będzie można sfinansować z niego potrzeby bieżące i rozwojowe, jaka jest % stopa zysku wg wzoru: WB

SZ= ----------------- * 100

MT + MO

SZ - stopa zysku,

WB - wynik finansowy,

MT + MO - średni stan majątku trwałego i obrotowego

Rentowność sprzedaży w %

WB

RS= ------------- *100

K

RS - rentowność sprzedaży

WB - wynik finansowy

K - koszt własny sprzedaży

Ocena struktury kapitałowo - majątkowej

Ocena płynności finansowej,

Wskaźnik zabezpieczenia kredytu:

PA

WZK= -------------

K

Wskaźnik zabezpieczenia długu

WD = PA / Z

PA - płynne aktywa I i II stopnia,

Z - zobowiązania ogółem,

K - wszystkie kredyty udzielone przez bank.

Ocena stopnia ryzyka

Kwalifikacja do różnych grup zdolności kredytowej

Prawne formy zabezpieczenia kredytu

Zabezpieczenia kredytu ma na celu stworzenia gwarancji jego spłaty. Do najczęstszych form zabezpieczeń zalicza się:

FORMA ZABEZPIECZENIA	CHARAKTERYSTYKA	SPOSÓB ZABEZPIECZENIA
Poręczenie według prawa cywilnego	Poręczyciel zobowiązuje się wobec banku wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby kredytobiorca zobowiązania nie wykonał	Pisemne oświadczenie złożone przez poręczyciela
Poręczenie wekslowe	Polega na wzmocnieniu wekslowego zobowiązania kredytobiorcy przez powiększenie ilości osób solidarnie z nim zobowiązanych względem wierzyciela	Weksel in blanco
Przelew wierzytelności (cesja należności od odbiorców)	Polega na przeniesieniu na bank wierzytelności od osoby trzeciej	Pisemna umowa. Potwierdzenia przez dłużnika przeniesienia wierzytelności na bank
Zastaw na zasadach ogólnych	Ograniczone prawo rzeczowe na mocy, którego bank może dochodzić zaspokojenia wierzytelności z rzeczy ruchomej.	Polega na wydaniu przez zastawcę rzeczy zastawionej zastawnikowi.
Zastaw bankowy	Ograniczone prawo rzeczowe na mocy, którego bank może dochodzić zaspokojenia wierzytelności z rzeczy ruchomej.	Pisemna umowa zastawu bez wydawania rzeczy zastawianej. Zastaw powstaje z chwilą wpisania umowy do rejestru
Hipoteka zwykła	Ograniczone prawo rzeczowe do nieruchomości pozwalające na zaspokojenie z góry oznaczonej kwotowo wierzytelności	Wpis hipoteki do księgi wieczystej po zawiadomieniu przez bank stwierdzającym udzielenie kredytu. Kredyt uruchamiany jest po otrzymaniu z Państwowego Biura Notarialnego poświadczenia wpisu hipoteki.
Hipoteka kaucyjna	Ograniczone prawo rzeczowe do nieruchomości pozwalające na zaspokojenie wierzytelności o nieustalonej wysokości. Zabezpieczenie do oznaczonej najwyższej sumy	Wpis hipoteki do księgi wieczystej po zawiadomieniu przez bank stwierdzającym udzielenie kredytu. Kredyt uruchamiany jest po otrzymaniu z Państwowego Biura Notarialnego poświadczenia wpisu hipoteki.
Blokada środków w walucie krajowej lub obcej na oprocentowanych rachunkach lokat	Prawo rzeczowe na środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych kredytobiorcy lub poręczycieli	Pisemna zgoda posiadacza rachunku lub pisemne potwierdzenie przyjęcia blokady przez bank, w którym umieszczone są lokaty.

Metody oceny wykorzystania kredytu:

Wykorzystanie kredytu następuje po przelaniu całości lub transz kredytu z rachunku kredytu na rachunek bieżący.

W trakcie trwania umowy dokonuje się oceny zgodności wykorzystania kredytu z deklarowanym jego celem. Następuje to przez:

• Stałe badanie zdolności kredytowej,

• Badanie sposobów wykorzystania kredytu i efektów, jakie przynosi jego dotychczasowe jego wykorzystanie,

• Badanie potrzeby prawnego zabezpieczenia kredytu,

• Badanie terminowości spłat

Jeżeli kredytobiorca nie spłaca kredytu w terminie, następuje przeksięgowanie zadłużenia na konto kredytu przeterminowanego i następuje naliczanie karnych najwyższych obowiązujących w danym okresie w banku odsetek. W takim przypadku może również nastąpić wypowiedzenie części lub całości kredytu. Na decyzję taką wpływa: utrata zdolności kredytowej, wykorzystywanie kredytu niezgodnie z jego przeznaczeniem, obniżenie realnej wartości zabezpieczenia kredytu, niespełnienie dodatkowych postanowień umowy kredytowej. Termin wypowiedzenia nie powinien przekraczać 30 dni.

Konsekwencje utraty zdolności kredytowej.

Kredytowanie podmiotów o utraconej zdolności kredytowej może nastąpić jedynie na podstawie złożonego i zaakceptowanego przez bank programu uzdrowienia gospodarki.. Program określa przedsięwzięcia gwarantujące przywrócenie efektywnej działalności gospodarczej w okresie nie dłuższym jak 5 miesięcy. Program taki musi być realny i skuteczny.

Ocena zdolności kredytowej i kondycji finansowej klienta i ryzyka banku na podstawie analizy sprawozdań finansowych.

Ocenę zdolności kredytowej dokonuje się na podstawie sprawozdań finansowych (bilansu, rachunku wyników, sprawozdań z przepływów pieniężnych) dostarczanych bankowi przez przedsiębiorstwo. Oceny tej dokonuje się za pomocą analizy finansowej. W ramach niej wyróżnia się:

• Analizę porównawczą danych rocznych i wieloletnich - polega ona na porównaniu poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych pomiędzy sobą. Ustala się przyrosty lub zmniejszenia poszczególnych pozycji zarówno w wartościach absolutnych jak w względnych.

• Analizę struktury danych - polega ona na określeniu poszczególnych elementów składowych w wartości łącznej w jednym sprawozdaniu ( ustaleniu i ocenie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów w ogólnej sumie bilansowej, ustaleniu udziału i ocena poszczególnych pozycji rachunku wyników w wartości sprzedaży), lub porównania wskaźników z inną firmą tej samej branży i ze średnią branżową.

• Analiza wskaźnikowa - składa się na nią: analiza płynności, analiza obrotowości, analiza wskaźników wspomagania finansowego, analiza rentowności.

• Analiza wybranych zagadnień, w tym:

• Analiza przepływu środków pieniężnych,

• Analiza zmian pozycji finansowej,

• Analiza punktu krytycznego.

Metoda oceny zdolności kredytowej klienta stosowana w praktyce.

Bank weryfikuje informacje podane w sprawozdaniach przez podmioty gospodarcze pod względem rachunkowym i logicznym. Pozostałe informacje jednostka gospodarcza podaje na własną odpowiedzialność. Informacje zawarte w załącznikach służą ocenie zdolności kredytowej firmy oraz ocenie ryzyka banku. Zmusza to także kredytobiorcę do samooceny zdolności wywiązywania się ze zobowiązań wobec kredytodawcy. Treść załączników w nawiązuje do biznes planu, dokumentu wymaganego przy ubieganiu się o kredyt w krajach gospodarki rynkowej.

Ocena zdolności kredytowej:

Podstawą oceny zdolności kredytowej jest komplet dokumentów dostarczonych przez podmiot. Należą do nich:

Rachunek zysków i strat, przepływy pieniężne, bilans, informacje uzupełniające - wybrane elementy biznes planu.

Ocena zdolności kredytowej jednostki gospodarczej obejmuje: ocenę kondycji finansowej firmy za poprzedni rok działalności, ocenę zdolności jednostki do terminowej spłaty kredytu wraz z odsetkami.

Do oceny kondycji finansowej wykorzystuje się zestaw następujących wskaźników:

• Stopa rentowności netto ( iloczyn wskaźnika rentowności netto i relacji sprzedaży do aktywów)

• Wskaźnik płynności finansowej,

• Relacja długu do długu własnego.

Ocena przyszłej zdolności kredytowej klienta i ryzyka banku na podstawie biznes planu.

Przy ocenie klienta bank analizuje przyszłe zamierzenia klienta, uwzględniające zmiany jego działalności z tytułu ewentualnego kredytu. Sporządza prognozy rachunków finansowych obejmujących okres spłat rat i odsetek kredytu.

Biznes plan jest dokumentem, który zawiera plany działalności gospodarczej podmiotu oraz sposoby ich realizacji. Opis tych planów powinien być zwięzły, ale treściwy. Biznes plan powinien być elastyczny, pokazywać bieżącą sytuację firmy jej potrzeby i przyszłe plany odnośnie działalności. Obejmuje on takie obszary jak: marketing, produkcję, finanse.

Rozdziały biznes planu:

1. Wstęp,

2. Informacje o produkcie i ogólna charakterystyka procesu produkcji,

3. Informacje o zarządzie,

4. Informacje o rynku,

5. Informacje finansowe,

6. Czynniki ryzyka i spodziewane korzyści - analiza SWOT,

7. Informacje końcowe,

8. Załączniki.

Ad. 1.

Zawiera informacje o celach działalności, jej charakterze i uzasadnienie potrzeby zaciągnięcia kredytu. Oprócz tego historią powstania firmy, opis jej działalności w ostatnich latach, jej sukcesy i szanse na przyszłość. Załącza się również informacje o aktualnej sytuacji finansowej firmy, o jej właścicielach, i wszelkich zabezpieczeniach dawanych pożyczkodawcom.

Ad. 2.

Rozdział ten zawiera: opis produktów i usług, informacje o zyskowności każdego z nich, opis procesu produkcji, informacje o zdolnościach produkcyjnych i produkcyjnych załogi obecnych i potencjalnych, informacje o zabezpieczeniach ze strony dostawców i alternatywne źródła zaopatrzenia.

Ad. 3.

Opisu zarząd i kierownictwo firmy, jego doświadczenie i umiejętności. Opisu strukturę organizacyjną zarządzania, wiek, doświadczenie, wykształcenie głównych decydentów, a także system informacyjny przedsiębiorstwa i plany jego rozwoju.

Ad. 4.

Zawiera identyfikacje potrzeb rynku i sposoby ich zaspokajania, charakterystykę rynku - jego wielkość i udział firmy w nim, opis klientów firmy oraz konkurencji, określenie terytorium rynku, politykę cenową, sposoby promocji, pakiet bieżących zamówień.

Ad. 5.

Informacje finansowe wraz z badaniem biegłego rewidenta, raportem zarządu zawierają załączniki. W tym rozdziale biznes planu tworzy się syntetyczne tabulogramy z podstawowymi wielkościami ekonomicznymi, takimi jak: sprzedaż, marża, zysk przed opodatkowaniem i do dyspozycji, generowana i wykorzystana gotówka, wydatki kapitałowe. Ustala się potrzebną ilość środków pieniężnych, źródła finansowania, efektu zaangażowania obcego kapitału.

Ad. 6.

Ujawnia ten rozdział ryzyko działalności i wskazuje obszary potencjalnego ryzyka. Przedstawia się analizę wrażliwości, przyszłe korzyści i problemy mogące wystąpić w związku ze zmianą rynku. Informacje grupuje się w następujący sposób:

• Analiza SWOT

• Mocne strony,

• Słabe strony,

• Możliwości,

• Zagrożenia.

Ad. 7.

Przedstawia informacje o terminach realizacji zamówień, podsumowanie celów firmy i terminy ich osiągnięcia.

Ad. 8.

Wymagane załączniki to:

1. Schemat organizacyjny przedsiębiorstwa,

2. Schemat organizacyjny zarządu,

3. Wykaż rynków,

4. Sprawozdania finansowe za ostatni okres działalności,

5. Prognozy rachunków finansowych: rachunku zysków i strat, sprawozdania z przepływów gotówki lub funduszy, bilans, założenia do sprawozdań finansowych, ostatnie badanie biegłych księgowych.

Kredyt bankowy i jego cechy charakterystyczne:

Zgodnie z art. 27.1 prawa bankowego bank w umowie kredytowej zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu. Zgodnie z prawem bankowym umowa kredytowa jest: konsensualna tzn. dochodzi do skutku w momencie podpisania przez strony a nie w momencie wydania środków pieniężnych, jest umową dwustronnie obowiązującą i odpłatną. Art. 27.2 w/w ustawy określa niezbędne elementy, która umowa taka musi zawierać;

• Oznaczenie stron umowy,

• Określenie obowiązków stron,

• Kwotę kredytu,

• Termin spłaty,

• Oprocentowanie kredytu i wysokość prowizji,

• Zakres uprawnień banku,

• Warunki korzystania z kredytu,

• Termin postawienia środków do dyspozycji kredytobiorcy.

Oprócz tego umowa może zawierać jeszcze:

• Sposób wykorzystania środków przez kredytobiorcę,

• Dodatkowe zabezpieczenie spłaty kredytu,

• Zobowiązanie kredytobiorcy do dostarczania bankowi niezbędnych dokumentów i informacji,

• Uprawnienia banku do dokonywania inspekcji u kredytobiorcy,

• Możliwości wypowiedzenia umowy,

• Uprawnienia kredytobiorcy do spłaty kredytu przed terminem.

Strony umowy kredytowej:

Kredytobiorcą może być: osoba prawna, osoba fizyczna, podmiot gospodarczy nie posiadający osobowości prawnej, posiadająca zdolność kredytową po przedstawieniu dokumentów i informacji niezbędnych to weryfikacji tej zdolności. Bank może udzielić kredytu osobie prawnej nie posiadającej tej zdolności wówczas, gdy przedstawi ona program uzdrowienia gospodarki pozwalający na jej osiągnięcie.

Uprawnienia banku wynikające z mocy prawa bankowego:

1. Bank może żądać przedstawienia niezbędnych dokumentów i informacji do oceny sytuacji gospodarczej klienta,

2. Bank może w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu:

• Wypowiedzieć umowę kredytową,]

• Żądać zabezpieczenia kredytu,

• Żądać dodatkowego zabezpieczenia kredytu,

• Żądać przełożenia przez kredytobiorcę programu uzdrowienia gospodarki.

3. Bank może wypowiedzieć umowę kredytową na skutek: nieterminowych spłat kredytu, przeznaczenia kredytu na inne cele niż przewiduje umowa, niedopełniania przez kredytobiorcę pozostałych warunków umowy.

4. Bank ma prawo żądać spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie, gdy: kredytobiorca stał się niewypłacalny - jego majątek nie starcza na spłatę kredytu lub, gdy zawiesił on lub zaprzestał płacenia swoich zobowiązań, lub, gdy z winy kredytobiorcy zabezpieczenia kredytu uległo znacznemu zmniejszeniu.

5. Zwyczajowo bank może odstąpić od umowy w przypadkach:

• Gdy zmarł kredytobiorca,

• Gdy ogłoszono jego upadłość,

• Gdy otwarto postępowanie układowe na wniosek kredytobiorcy,

• Gdy w okresie pomiędzy podpisaniem umowy a wykorzystaniem kredytu stan majątkowy kredytobiorcy uległ znacznemu pogorszeniu.

Kwota przyznanego kredytu stanowi limit, do wysokości, którego kredytobiorca może się zadłużać w określonym czasie, na jaki został on przyznany. Spłata kredytu może nastąpić w całości lub w ratach. Kredyt może być spłacony przez upoważnioną osobę trzecią. Os przyznanego kredytu bank pobiera prowizje i odsetki. Od kwoty kredytu nie spłaconej w terminie bank pobiera odsetki w wysokości podwyższonej, którą określa umowa lub są to odsetki ustawowe. Zmiany uzupełnienia i rozwiązanie umowy kredytowej wymaga formy pisemnej.

Rodzaje kredytów bankowych:

1. Według przedmiotu kredytowania:

1. Kredyt obrotowy

2. Kredyt inwestycyjny

2. Według okresu, na który udzielony jest kredyt:

1. Kredyt krótkoterminowy

2. Średnio

3. Długo

3. Według formy kredytu:

1. Kredyt w rachunku bieżącym, w tym kredyt otwarty, kredyt in blanco, kredyt kasowy.

2. Kredyt w rachunku kredytowym, w tym kredyt docelowy, kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań, kredyt kasowy, linie kredytowe, kredyt sezonowy.

3. Kredyt wekslowy, w tym kredyt dyskontowy, transakcje forfaitingowe.

4. Kredyt akceptacyjny - doraźny bądź linia kredytowa.

5. Kredyt związany ze skupem faktur,

6. Leasing.

4. Według formy prawnej zabezpieczenia kredytu:

1. Kredyt lombardowy,

2. Kredyt hipoteczny,

3. Inne

5. Według rodzaju waluty:

1. Kredyt złotowy,

2. Kredyt dewizowy.

Wniosek o udzielenie kredytu:

Podstawą udzielenia kredytu jest złożenia przez firmę wniosku kredytowego. Jest on traktowany jako rodzaj oferty, musi więc zawierać istotne dla treści przyszłej umowy elementy:

• Określenie rodzaju kredytu,

• Wysokość wnioskowanego kredytu,

• Źródła i termin spłaty kredytu,

• Cel, na jaki kredyt ma być przeznaczony,

• Rodzaje prawnego zabezpieczenia kredytu,

• Charakterystykę kredytobiorcy,

• Cykl realizacji i koszt przedsięwzięcia,

• Strukturę finansowania nakładów,

• Okres kredytowania i okres karencji.

Po złożeniu wniosku następują uzgodnienia i warunki zawarcia umowy kredytowej. Bank zobowiązuje kredytobiorcę do przedstawienia wraz z wnioskiem następujących dokumentów:

1. Bilansu rocznego i rachunku wyników,

2. Sprawozdania finansowe za bieżący okres,

3. Informację o przewidywanej wielkości sprzedaży, kosztów, wyniku finansowego i jego przeznaczenia w okresie kredytowania,

4. Protokoły weryfikacji bilansów rocznych,

5. Zamówienia na sprzedaż wyrobów, usług, kontrakty eksportowe,

6. Dokumenty założycielskie podmiotów gospodarczych,

7. Pełnomocnictwo do zaciągania kredytów bankowych,

8. Aktualne zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej,

9. Zaświadczenie o uregulowaniu zobowiązań podatkowych wobec budżetu państwa,

10. Zbiorcze zestawienie kosztów przedsięwzięcia inwestycyjnego,

11. Informacja o celowości i opłacalności tego przedsięwzięcia,

12. Analiza finansowa projektu inwestycyjnego.

Ocena wniosku pod względem formalnym i merytorycznym:

Bank weryfikuje czy złożone przez kredytobiorcę dokumenty są kompletne i czy zawierają wszystkie niezbędne elementy i informacje wymagane przez bank. Gdy wniosek spełnia wszystkie warunki ewidencjonuje się go w rejestrze i poddaje analizie. Jeżeli z wnioskiem występuje podmiot gospodarczy posiadający rachunek bieżący w innym banku, wówczas bank zasięga opinii o zdolności kredytowej w banku, w którym rachunek ten jest prowadzony.

Ocena przez bank standingu finansowego kredytobiorcy.

Zdolność kredytową posiadają przedsiębiorstwa, których efektywność gospodarowania oraz stan majątkowy zapewniają wypłacalność. Aby określić zdolność kredytową należy dokonać szeregu analiz, ocen i obliczeń wskaźników. Badanie takie jest procesem ciągłym, ponieważ bank musi znać sytuację finansową kredytobiorcy przez cały czas kredytowania. Oceny tej dokonuje się w zależności od okresu trwania kredytu w sposób bardziej lub mniej szczegółowy: w przypadku kredytu krótkoterminowego ocenia się bieżącą kondycję firmy, a w przypadku pozostałych kredytów analiza zdolności kredytowej podmiotu dotyczy również przyszłych okresów.

Ocena sytuacji finansowej i majątkowej kredytobiorcy opiera się na analizie porównawczej. Składa się ona z oceny:

• Dynamiki sprzedaży,

• Poziomu i dynamiki rentowności,

• Poziomu i dynamiki kosztów,

• Płynności środków obrotowych,

• Współczynników zadłużenia,

• Wielkości kapitałów,

• Wielkości majątku trwałego i realizowanych nakładów inwestycyjnych.

Strategie przedsiębiorstw obejmują bieżące i przyszłe potrzeby środków finansowych, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Zawierają one również sposoby gromadzenia środków oraz źródła ich finansowania. Do najczęściej wykorzystywanych form finansowania zaliczamy kredyty bankowe.

Kredyty obrotowe są przeznaczone na bieżące potrzeby związane z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa. Są one krótko i średnioterminowe. Kredyty inwestycyjne są przeznaczone na finansowanie nakładów gospodarczych, których celem jest stworzenie nowych lub powiększenie już istniejących środków trwałych. Najczęściej są to kredyty długoterminowe. Ich wysokość i warunki uzyskania uzależnione są od rodzaju przedsięwzięcia, sposobu spłaty i zabezpieczeń, przewidywanej efektywności projektu. Termin spłaty takiego kredytu nie może przekraczać okresu amortyzacji obiektu będącego przedmiotem kredytowania.

Podstawowym celem polityki kredytowej banku jest posiadanie portfela kredytowego zapewniającego odpowiednią rentowność działalności kredytowej z jak najmniejszym udziałem kredytów obciążonych dużym ryzykiem oraz ustalenie właściwej bazy dla minimalizacji ryzyka związanego z operacjami łączącymi się z kredytowaniem.

Bank przyznaje kredyty podmiotom działającym zgodnie z obowiązującym prawem, posiadającym zdolność kredytową i dysponującym aktywami odpowiednimi z punktu widzenia właściwego zabezpieczenia spłat kredytu i odsetek.

Udziela się kredytu na określony cel. Cel powinien być dokładnie rozpoznany, zgodny z prawem i najefektywniejszy z punktu widzenia możliwości angażowania środków banku.

Oceniając zdolność kredytową bierze się pod uwagę całe zaangażowanie banku w usługi świadczone na rzecz klienta. Usługom przyporządkowuje się wagi ryzyka. Wagi te przedstawia tabela ....

Rodzaje usług kredytowych	Waga ryzyka (% zaangażowania)
Kredyt krótkoterminowy w roku bieżącym	100
Kredyt krótkoterminowy odnawialny	100
Inne kredyty	100
Kredyt dyskontowy	100
Akredytywa	100
Gwarancje	100
Kredyty w walucie zagranicznej	100% +5
Gwarancje w walucie zagranicznej	100% +5

Tabela nr ... Wagi ryzyka nadawane rodzajom usług kredytowych. Podręcznik kredytowy banku PKO SA

Jeżeli klienci banku są powiązani ze sobą kapitałowo lub organizacyjnie to wtedy bank traktuje ich jako jeden podmiot kredytowania o połączonej zdolności kredytowej na stępuje wówczas konsolidacja zadłużenia.

Biorąc pod uwagę fakt, że każdy podmiot gospodarczy stanie przed potrzebą zaciągnięcia kredytów, decydenci powinni znać proces weryfikacji przez bank wniosków kredytowych.

Propozycje zawarte we wniosku powinny być precyzyjnie sformułowane, ponieważ są przedmiotem negocjacji między bankiem a klientem.

Banki udzielając kredytów inwestycyjnych przedsiębiorstwu sprawdzają jego wiarygodność kredytową. Jednym z podstawowych elementów oceny jego zdolności kredytowej jest analiza wskaźnikowa.

Analiza wskaźnikowa stanu majątkowego firmy.

Wskaźniki obliczane podczas analizy są ujmowane w następujących grupach:

• Wskaźniki zadłużenia;

• Wskaźniki płynności;

• Wskaźniki sprawności;

• Wskaźniki rentowności.

Wskaźniki niezbędne do oceny sytuacji firmy przedstawiono zbiorczo w tabeli nr ...

Lp.	Nazwa wskaźnika	Definicja	Interpretacja	Trend	Alarm
1	Udział majątku trwałego w sumie aktywów	Majątek trwały *100 Suma aktywów	Wskaźnik jest wyższy w przedsiębiorstwach produkcyjnych niż w handlu czy usługach.	W firmach rozwijających się powinien być rosnący.	Znaczący spadek wartości wskaźnika.
2	Umorze - nie środków trwałych	Umorzenia rzeczowych składników majątku trwałego * 100 Budynki i budowle + urządzenia i maszyny + środki transportu + pozostałe środki trwałe + umorzenie rzeczowych składników majątku trwałego	Wskaźnik jest użyteczny przy ocenie zapotrzebowania na inwestycje w firmie. Wysoki wskaźnik oznacza, że firma umorzyła większość swoich środków trwałych i może oznaczać potrzebę inwestycji dla odnowienia majątku. Niska wartość oznacza, że środki trwałe są stosunkowo nowe i potrzeba sprawdzić źródła ich finansowania.	Zwykle występuje tendencja wzrostu wskaźnika. Jego zmiana oznacza zmiany w aktywach w związku z inwestycjami lub sprzedażą aktywów.	Bardzo wysoki poziom, ponieważ oznacza potrzebę dokonania inwestycji w krótkim okresie, co pociągnie za sobą koniecz - ność wygospo - darowania środków niezbęd - nych do ich finansowa - nia.
3	Rotacja zapasów ogółem	Zapasy * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi	Jego wartość uzależniona jest od cyklu produkcyjnego i częstotliwości zakupów dokonywanych przez firmę. Wskazana jest jak najniższa wartość wskaźnika, ale przy wykluczeniu możliwości wyczerpania zapasów.	Znaczący wzrost tego wskaźnika oznacza problemy ze sprzedażą, spadek zaś świadczy o polepszeniu gospodarowania zapasami.	Znaczny wzrost wskaźnika.
4	Rotacja materia - łów	Materiały * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi	Jego wartość uzależniona jest od cyklu produkcyjnego i częstotliwości zakupów dokonywanych przez firmę. W przedsiębiorstwach charakteryzujących się sezonowością zakupów mogą występować duże wahania wskaźnika pomiędzy okresami.	Znaczący wzrost oznacza problemy produkcyjne ze sprzedażą lub sezonowością kupna materiałów. Skrócenie okresu rotacji świadczy o poprawie zarządzania zapasami, ale niski poziom może świadczyć o przestojach w produkcji w związku z brakiem materiałów na czas.	Znaczny wzrost wskaźnika.
5	Rotacja produkcji niezakoń - czonej	Produkcja nie zakończona * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi	Przy analizie tych wskaźników należy uwzględniać specyfikę cyklu produkcyjnego, sposób sprzedaży, rodzaj produktu i ewentualną sezonowość produkcji. Wysoka ich wartość świadczy o zwiększonym zapotrzebowaniu na środki finansujące majątek obrotowy.	Znaczny wzrost wskaźników może oznaczać trudności ze sprzedażą produkcji.	Znaczny wzrost wskaźnika.
6	Rotacja produktów gotowych	Produkty gotowe * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi
7	Rotacja towarów	Towary * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi
8	Rotacja należności ogółem	Należności i roszczenia * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi				Wskaźniki wskazują na średnią ilość dni pomiędzy sprzedażą produktów a otrzymaniem płatności od klientów. Wysoka ich wartość wskazuje na długie okresy oczekiwania na gotówkę. Przedsiębiorstwo kredytuje swoich kontrahentów. Im niższe są te wskaźniki tym lepszą politykę dotyczącą gotówki stosuje firma.	Wydłużenie cyklu rotacji oznacza, że kiedyś klienci płacili szybciej. Ważne jest dokonanie porównania trendu z trendem w grupie (EKD). Wskaźniki te należy rozpatrywać łącznie ze wskaźnikiem struktury należności.	Duże wzrosty wskaźni - ków oznaczają problemy z odzyski - waniem gotówki od klientów.
9	Rotacja należności z tytułu dostaw i usług	Należności z tytułu dostaw i usług * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi
10	Struktura należności	Należności przeterminowane * 100 Należności i roszczenia	Optymalna wartość wskaźnika wynosi 0. Wartość powyżej 0 wskazuje na nieprawidłowości w dokonywaniu płatności przez odbiorców.	Trend rosnący mówi o trudnościach w odzyskiwaniu należności i potencjalnych problemach z płynnością.	Wskaźnik kształtujący się na poziomie równym bądź wyższym 10 %.
11	Udział kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego	Kapitał własny * 100 Majątek trwały	Wysokość tego wskaźnika uzależniona jest od specyfiki firmy i klasy (EKD). Ogólnie korzystną sytuacją jest, gdy jego poziom oscyluje w granicach 1.	Trend rosnący świadczy o bezpiecznej polityce finansowania majątku z punktu widzenia wierzycieli.	Wskaźnik kształtujący się na poziomie poniżej 80%.
12	Pokrycie majątku trwałego kapitałem stałym	(Kapitał własny + zobowiązania długoterminowe) * 100 Majątek trwały	Wskaźnik wskazuje na stopień finansowania majątku kapitałem długoterminowym. Powinien być rozpatrywany za Dźwigniami 1 i 2.	Rosnący wskazuje na bezpieczną długoterminową politykę finansowania majątku trwałego.	Duże odchylenia od klasy (EKD).
13	Dźwignia 1	Rezerwy + zobowiązania długoterminowe + zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne + rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów Suma pasywów	Wysoki poziom tych wskaźników oznacza duże uzależnienie finansowania firmy od środków obcych.	Niezbyt gwałtowny wzrost poziomu dźwigni oznacza zdrowy wzrost tanich środków finansowania lub wzrost długu, który pozwala na szybszy rozwój przedsiębiorstwa.	Poziom dźwigni pomiędzy 2 a 4.
14	Dźwignia 2	Rezerwy + zobowiązania długoterminowe + zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne + rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów Kapitał własny
15	Rotacja zobowią - zań z tytułu dostaw i usług	Zobowiązania z tytułu dostaw i usług * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi	Krótki cykl świadczy o niemożności korzystania z kredytów kupieckich. Wydłużony cykl jest korzystny dla płynności bieżącej, świadczy o możliwości korzystania z tanich źródeł finansowania, jest jednak zagrożeniem dla utrzymania płynności w długim okresie.	Trend musi być analizowany razem z terminowością wywiązywania się z płatności wobec dostawców, oraz z uwzględnieniem trendu w klasie (EKD).
16	Struktura zobowią - zań	Zobowiązania przeterminowane * 100 Zobowiązania długoterminowe + zobowiązania krótkoterminowe	Wskaźnik mówi o zdolności firmy do wywiązywania się ze swoich zobowiązań. Powinien on wynosić 0.	Rosnący świadczy o trudnościach z terminowym regulowaniem zobowiązań, co podważa zaufanie wobec firmy. Zagraża to płynności dostaw.
17	Udział kredytów przetermi- nowanych	Kredyty i pożyczki przeterminowane * 100 Długoterminowe pożyczki, obligacje i papiery wartościowe + długoterminowe kredyty bankowe + krótkoterminowe pożyczki, obligacje i papiery wartościowe + krótkoterminowe kredyty bankowe	Wskaźnik wskazuje na solidność firmy w regulowaniu zobowiązań wobec kredytodawców. Powinien być równy 0. Inne wartości informują o trudnościach w spłacie zobowiązań.	Rosnący trend świadczy o trudnościach w terminowym regulowaniu zobowiązań. Jest to podstawą do braku zaufania do takiej firmy. Wskutek czego wierzyciele mogą dochodzić swoich praw korzystając z zabezpieczeń lub na drodze sądowej.
18	Kapitał pracujący	Kapitał własny + zobowiązania długoterminowe - majątek trwały	Właściwa wartość wskaźnika kształtuje się powyżej 1. Kapitał obrotowy finansuje wówczas część majątku obrotowego nie finansowaną przez pasywa bieżące.	Korzystny jest trend rosnący.	Wartość ujemna kapitału obrotowego lub jego bardzo niski poziom.
19	Bilans operacyj - ny netto	Zapasy + należności z tytułu dostaw i usług - zobowiązania z tytułu dostaw i usług	Wartość wskaźnika równa 0 wskazuje na równowagę pomiędzy zapasami, należnościami z tytułu dostaw i usług i zobowiązaniami z tytułu dostaw i usług. Bardzo wysoki poziom wskaźnika mówi o potrzebie finansowania innymi źródłami niż zobowiązania z tytułu dostaw i usług.	Korzystny jest trend malejący, za wyjątkiem, gdy firma ma niespłacone zobowiązania wobec dostawców z powodu braku płynności finansowej.	Bardzo wysoki dodatni lub bardzo niski ujemny poziom wskaźnika.
20	Płynność bieżąca	Majątek obrotowy Zobowiązania krótkoterminowe	Wskaźnik wykorzystuje się do oceny zdolności przedsiębiorstwa do spłacenia wkrótce zobowiązań z majątku obrotowego. Mówi on o tym, w jakim stopniu majątek obrotowy jest w stanie pokryć zobowiązania krótkoterminowe. Optymalna jego wartość mieści się w granicach 1,5. Wskaźnik należy porównywać ze wskaźnikami przedsiębiorstw tej samej klasy.	Trend rosnący oznacza korzystną sytuację w firmie, pod warunkiem, gdy nie oznacza on zwiększenia zapasów lub stanu gotówki. Gwałtowny spadek mówi o pogorszeniu płynności firmy, co oznacza brak możliwości spłaty terminie wymagalnego długu.	Znaczący spadek lub poziom poniżej 0,8.
21	Płynność bieżąca skorygo- wana	Majątek obrotowy - należności przeterminowane Zobowiązania krótkoterminowe	Wskaźnik koryguje majątek obrotowy o należności przeterminowane, co urealnia ocenę zdolności firmy do spłaty zobowiązań.	Trend rosnący oznacza korzystną sytuację. Jednak nie może on oznaczać zwiększania stanu gotówki lub zapasów. Gwałtowny spadek mówi o pogorszeniu płynności firmy, co oznacza brak możliwości spłaty w terminie wymagalnego długu.
22	Płynność szybka	Majątek obrotowy - zapasy Zobowiązania krótkoterminowe	Bada natychmiastową zdolność firmy do spłaty długów. Wskaźnik powinien oscylować w granicach 1. Zbyt wysoki poziom wskaźnika może świadczyć o złej gospodarce środkami pieniężnymi, zbyt niski o braku możliwości szybkiego regulowania zobowiązań krótkoterminowych.	Trend rosnący zapewnia zachowanie krótkoterminowej płynności finansowej.	Znaczny spadek lub poziom poniżej średniej w klasie (EKD).
23	Płynność szybka skorygo- wana	Majątek obrotowy - zapasy - należności przeterminowane Zobowiązania krótkoterminowe	Wskaźnik koryguje płynność szybką o należności przeterminowane, co urealnia ocenę zdolności firmy do spłaty zobowiązań.	Trend rosnący zapewnia zachowanie krótkoterminowej płynności finansowej.	Znaczny spadek lub poziom poniżej średniej w klasie (EKD).
24	Płynność gotówko- wa	Środki pieniężne + papiery wartościowe przeznaczone do obrotu Zobowiązania krótkoterminowe	Wskaźnik informuje o zdolności firmy do spłaty zobowiązań, gdyby stały się one natychmiast wymagalne. Jest on ostrożniejszy od pozostałych wskaźników płynności. Jest on szczególnie istotny przy ocenie płynności firmy prowadzącej sprzedaż gotówkową, ponieważ wtedy firma może wykazywać niską płynność bieżącą.	Trend rosnący jest korzystny, mówi o zwiększeniu krótkoterminowej płynności finansowej.	Trend malejący szczegól- nie, gdy towarzyszy mu wzrost zobowiązań z tytułu dostaw i usług.
25	Stopa EBIT - u	(Wynik finansowy brutto + odsetki do zapłaty + pozostałe koszty finansowe) * 100 Przychody ze sprzedaży i związane z nimi + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe	Wskaźnik pokazuje faktyczną siłę firmy do pomnażania środków. Pokazuje wielkość całego generowanego dochodu (również pokrycie zobowiązań podatkowych i odsetek).	Korzystny jest trend rosnący.	Trend malejący. Występo - wanie wartości ujemnych.
26	Stopa zysku ze sprzedaży	Wynik ze sprzedaży * 100 Przychody ze sprzedaży i związane z nimi	Wskazuje wielkość wyniku na sprzedaży przypadającą na 1 złotówkę przychodów ze sprzedaży i zrównanych z nimi. Należy go oceniać z uwzględnieniem klasy (EKD). Im wyższa wartość wskaźnika tym lepsza sytuacja firmy.	Trend rosnący jest korzystny, ale należy zbadać źródła tego trendu poprzez analizę rachunku wyników.	Gdy wartość wskaźnika jest znacznie niższa niż w przedsię- biorstwach tej samej klasy (EKD).
27	Stopa zysku netto	Wynik finansowy netto * 100 Przychody ze sprzedaży i związane z nimi + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe	Wskazuje wielkość zysku bądź starty netto przypadającą na 1 złotówkę sprzedaży. Należy go oceniać z uwzględnieniem klasy (EKD). Im wyższa wartość wskaźnika tym lepsza sytuacja firmy.	Trend rosnący jest korzystny, ale należy zbadać źródła tego trendu poprzez analizę rachunku wyników.	Gdy wartość wskaźnika jest znacznie niższa niż w przedsię- biorstwach tej samej klasy (EKD).
28	Rentow - ność netto	Wynik finansowy netto * 100 Koszty działalności operacyjnej + pozostałe koszty działalności operacyjnej + koszty finansowe	Wskaźnik pokazuje wielkość zysku lub starty netto przypadającą na 1 złotówkę kosztów. Jego wartość powinna być dodatnia i jak najwyższa.	Trend rosnący jest trendem korzystnym dla firmy.	Gdy wartość wskaźnika jest znacznie niższa niż w przedsię- biorstwach tej samej klasy (EKD) lub, gdy nastąpił jej znaczący spadek.
29	ROE netto	Wynik finansowy netto * 100 * 12/n Kapitał własny n - liczba miesięcy w okresie, za który liczony jest wskaźnik.	Wskaźnik silnie uzależniony od rodzaju prowadzonej działalności. Wysoka wartość oznacza wysoką rentowność kapitału własnego. W analizie ROE należy zwrócić uwagą na poziom kapitalizacji w firmie, czy wypracowany zysk jest przeznaczany na zwiększenie kapitału własnego.	Korzystny jest trend rosnący, przy założeniu, że środki własne rosną lub pozostają na tym samym poziomie, ponieważ oznacza to rosnącą zyskowność przedsiębiorstwa.	Gdy wartość wskaźnika jest znacznie niższa niż w przedsię- biorstwach tej samej klasy (EKD) lub, gdy nastąpił jej znaczący spadek.
30	ROA netto	Wynik finansowy netto * 100 * 12/n Suma aktywów n - liczba miesięcy w okresie, za który liczony jest wskaźnik.	Silne uzależnienie od klasy (EKD). Określa zdolność aktywów firmy do generowania zysku i efektywność firmy w zakresie zarządzania aktywami. Wysoka wartość wskaźnika mówi o wysokiej efektywności zainwestowanych środków.	Pożądany jest trend rosnący.	Gdy wartość wskaźnika jest znacznie niższa niż w przedsię- biorstwach tej samej klasy (EKD) lub, gdy nastąpił znaczny jej spadek.
31	Rotacja aktywów	Suma aktywów * liczba dni Przychody ze sprzedaży i związane z nimi + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe	Wskaźnik informuje o czasie obrotu aktywami. Im jest on krótszy tym większego dochodu można oczekiwać z każdej zainwestowanej złotówki w zasoby firmy. Niska wartość wskaźnika świadczy o dużej sprawności w zarządzaniu aktywami firmy.	Korzystny jest trend malejący.	Wzrost wskaźnika na tle branży.

Ewa Bogacka - kisiel, Jacek Karwowski, bankowość (wybrane zagadnienia), skrypty AE we Wrocławiu, Wrocław 1991, s. 42.

Ewa Bogacka - kisiel, Jacek Karwowski, bankowość (wybrane zagadnienia), skrypty AE we Wrocławiu, Wrocław 1991, s. 42.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

Jerzy Wełdycz, Tadeusz Wyszomirski: kredyty w Vademecum bankowca, Warszawa 1992, CIM s. 35 - 65.

L. Kopczyńska, a. Szychta, e. Walińska: poradnik bankowy, kredytowanie małych firm, RAFIB łódź 1992 s.14-17

Bednarski L. Sprawozdanie z rocznej działalności i jego analiza w systemie Angolo - amerykańskim, Instytut Kształtowania Rozwoju, Żyrardów 1990, s.9.

L. Kopczyńska, a. Szychta, e. Walińska: poradnik bankowy, kredytowanie małych firm, RAFIB łódź 1992 s.27 - 34.

L. Kopczyńska, a. Szychta, e. Walińska: poradnik bankowy, kredytowanie małych firm, RAFIB łódź 1992 s.27 - 34.

L. Kopczyńska, a. Szychta, e. Walińska: poradnik bankowy, kredytowanie małych firm, RAFIB łódź 1992 s.35 -36.

L. Kopczyńska, a. Szychta, e. Walińska: poradnik bankowy, kredytowanie małych firm, RAFIB łódź 1992 s.35 -39.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s.29 - 37.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s.29 - 30.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s.30 - 31.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s. 31 - 33.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s. 33 - 37.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s. 37 - 65.

I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, TWIGGER, Warszawa 1996, s. 66 - 68.

Por. A. Oliwa: Kredyt bankowy, IaiZ, Warszawa 1995, s.19.

Por. Podręcznik procedur kredytowych Banku PKO SA., Tom I - Ocena ryzyka kredytowego podmiotów gospodarczych. Warszawa 1998, s. 8 - 11.

---