WEWNĘTRZNE ELEMENTY TOPOGRAFICZNE CZASZKI

Elementy wewnętrzne czaszki budują od wewnątrz jej podstawę (basis cranii interna). Występują one w postaci dołów czaszki ułożonych jeden za drugim.

Dół przedni od środkowego oddziela brzeg przedni bruzdy skrzyżowania oraz brzeg tylny skrzydeł mniejszych.

Dół środkowy od tylnego rozdziela brzeg górny piramidy kości skroniowej i grzbiet siodła (dorsum sellae).

Doły czaszki od przodu ku tyłowi zyskują na rozległości (polu) i głębokości.

DÓŁ PRZEDNI CZASZKI (FOSSA CRANII ANTERIOR)

Budują go 3 kości :

• kość czołowa - część oczodołowa (pars orbitalis ossis frontalis)

• kość sitowa - blaszka sitowa (lamina cribrosa ossis ethmoidalis)

• kość klinowa - skrzydła mniejsze, część przednia powierzchnii górnej trzonu (alae minores et pars anterior faciei superioris corporis ossis sphenoidalis)

Dół przedni czaszki łączy się z :

• oczodołem (kanał nerwu wzrokowego) [orbita - canalis nervi optici]

• jamą nosową (otwór sitowy) [cavum nasi - foramen cribrosum]

DÓŁ ŚRODKOWY CZASZKI (FOSSA CRANII MEDIA)

Budują go 2 kości :

• kość klinowa - skrzydła większe i powierzchnia górna i boczna trzonu (alae maiores et facies superior et lateralis corporis ossis sphenoidalis)

• kość skroniowa - powierzchnia przednia piramidy i łuska (facies anterior pyramis et squama ossis temporalis)

Dół środkowy czaszki łączy się z :

• oczodołem (szczelina oczodołowa górna) [orbita - fissura orbitalis superior]

• dołem skrzydłowo-podniebiennym (otwór okrągły) [fossa pterygopalatina - foramen rotundum]

• dołem podskroniowym (otwór owalny i kolcowy) [fossa infratemporalis - foramen ovale et spinale]

• podstawa zewnętrzna czaszki :

• otwór poszarpany (foramen lacerum)

• ujście wewnętrzne kanału tętnicy szyjnej (foramen caroticum internum)

• rozwory nerwu skalistego większego i mniejszego (hiatus nervi petrosi maior et minor)

DÓŁ TYLNY CZASZKI

Budują go 3 kości :

• cała kość potyliczna

• kość skroniowa - powierzchnia tylna piramidy

• kość ciemieniowa - kąt sutkowy

Dół tylny czaszki łączy się z :

• uchem wewnętrznym (otwór i przewód słuchowy wewnętrzny ; otwór zewnętrzny wodociągu przedsionka)

• podstawą zewnętrzną czaszki :

• otwór wielki/potyliczny

• kanał nerwu podjęzykowego

• otwór żyły szyjnej

ZEWNĘTRZNE ELEMENTY TOPOGRAFICZNE CZASZKI

Wyróżnia się 5 elementów topograficznych zewnętrznych czaszki. Wszystkie te elementy mają ściany, a każda ze ścian jest jedno lub kilkuskładnikowa. Elementy zewnętrzne budują twarzoczaszkę.

DÓŁ SKRONIOWY

Ma 3 ściany :

• przednia - łuska czołowa i trzon kości jarzmowej

• przyśrodkowa - 4 kości :

• skrzydło większe

• łuska czołowa

• łuska skroniowa

• kość ciemieniowa aż po kresę skroniową górną

• boczną - łuk jarzmowy

Dół skroniowy przechodzi ku dołowi w dół podskroniowy. Łaczy się on z :

• oczodolem i powierzchnią licową czaszki (poprzez zespół kanałów w kształcie litery "Y")

DÓŁ PODSKRONIOWY

Ma kształt szcześcianu, w którym brakuje ściany dolnej. Wszystkie jego ściany z wyjątkiem tylnej są jednoskładnikowe :

• przednia - trzon szczęki

• górna - skrzydło większe

• przyśrodkowa - blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego

• boczna - gałąź żuchwy

• tylna - 3 wyrostki :

• sutkowy (k. skroniowa)

• rylcowy (k. skroniowa)

• kłykciowy (żuchwa)

Na pograniczu ściany przedniej i górnej znajduje się szczelina oczodołowa dolna, a na pograniczu przedniej i przyśrodkowej szczelina klinowo-szczękowa (fissura sphenomaxillaris).

Dół podskroniowy łączy się z :

• dołem środkowym czaszki (otwór owalny, kolcowy)

• oczodołem (szczelina oczodołowa dolna)

• dołem skrzydłowo-podniebiennym (szczelina klinowoszczękowa / fissura sphenomaxillaris)

• okolicą bródkową (kanał żuchwy)

DÓŁ SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNY

Jest uważany za część głęboką dołu podskroniowego, do którego wejście następuje od strony bocznej przez szczelinę klinowo-szczękową (fissura sphenomaxillaris). Ma kształt ostrosłupa o 4 ścianach i podstawie czworokątnej, w którym brakuje ściany bocznej. Ściana :

• boczna

• szczelina klinowoszczękowa / fissura sphenomaxillaris

• przednia

• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej

• trzon szczęki

• tylna

• powierzchnia szczękowa skrzydła większego

• powierzchnia przednia wyrostka skrzydłowatego

• przyśrodkowa

• blaszka pionowa kości podniebiennej

• górna

• trzon kości klinowej

Dół skrzydłowo-podniebienny łączy się :

• ku przodowi - z oczodołem (szczelina oczodołowa dolna)

• ku bokowi - z dołem podskroniowym (szczelina klinowo-szczękowa)

• przyśrodkowo - z jamą nosową (otwór klinowo-podniebienny i foramen sphenopalatinum)

• ku tyłowi :

• z dołem środkowym czaszki (otwór okrągły)

• z podstawą zewnętrzną czaszki :

• kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus s. Vidii)

• kanał podniebiennopochwowy (canalis palatovaginalis)

• kanały podniebienne mniejsze (canales palatines minores)

• ku dołowi - podstawa zewnętrzna czaszki (kanał podniebienny większy = kanał podniebienny)

OCZODÓŁ

Ma kształt czworościennego ostrosłupa bez podstawy (wejście do oczodołu), ze ścietym wierzchołkiem zwróconym do kanału n. wzrokowego. Ściany :

• /2/ górna

• część oczodołowa kości czołowej

• skrzydło mniejsze kości klinowej

• /2/ boczna

• skrzydło większe kości klinowej

• trzon kości jarzmowej

• /3/ dolna

• trzon kości szczękowej

• trzon kości jarzmowej

• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej

• /4/ przyśrodkowa

• wyrostek czołowy szczęki

• kość łzowa

• blaszka papierowa kości sitowej

• trzon kości klinowej

Oczodół łączy się z :

• powierzchnią licową czaszki (otwór nadoczodołowy, podoczodołowy, jarzmowooczodołowy)

• jamą nosową (2 otwory sitowe - przedni i tylny)

• dół przedni czaszki (kanał nerwu wzrokowego)

• dół skroniowy (jarzmowooczodołowy)

• dół skrzydłowo-podniebienny i dół podskroniowy (szczelina oczodołowa dolna)

• dół środkowy czaszki (szczelina oczodołowa górna)

JAMA NOSOWA

Znajduje się pośrodku twarzy, pomiędzy oczodołami i dołami skrzydłowo-podniebiennymi. Ściany :

• /4/ przednio-górna

• kość nosowa

• kolec nosowy kości czołowej

• blaszka sitowa kości sitowej

• trzon kości klinowej (powierzchnia przednia i dolna)

• /3/ dolna

• podniebienie twarde (palatum durum):

• wyrostki podniebienne szczęki ~ 75 %

• blaszki poziome kości podniebiennych ~ 25 %

• /2/ przyśrodkowa = septum nasi osseum /przegroda kostna nosa/

• blaszka pionowa kości sitowej

• lemiesz

• /6/ boczna

• trzon i wyrostek czołowy szczęki

• kość łzowa

• blaszka przyśrodkowa błędnika sitowego, z którego zwisają 3 małżowiny nosowe :

• najwyższa /suprema/

• górna /superior/

• środkowa /media/

• małżowina nosowa dolna

• blaszka pionowa kości podniebiennej

• blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego

Jama nosowa łączy się z :

• dołem przednim czaszki (otwory sitowe i otwór ślepy)

• oczodołem (2 otwory sitowe i kanał nosowołzowy)

• dołem skrzydłowo-podniebiennym (otwór klinowo-podniebienny)

• podstawą zewnętrzną czaszki :

• kanał przysieczny

• otwór gruszkowaty

• nozdrza tylne

Jako, że kość klinowa jest silnie rozgałęziona (trzon i 3 pary wyrostków oraz zajmuje centralne położenie w czaszce) bierze udział w ograniczeniu wszystkich 8 elementów topograficznych czaszki.

3

---