System medialny

1. Pojęcie systemu medialnego

- system medialny (resp. system komunikowania masowego, system środków

masowego komunikowania)

- przed erą telewizji używano pojęć “model prasowy” lub “system prasowy”

- pojęcie, które obejmuje szerokie spektrum uwarunkowań

funkcjonowania mediów

- B. Golka: "współczesną informację masową należy traktować jako złożony, a

jednocześnie spójny system naczyń połączonych, wzajemnie na siebie

oddziałujących"

- system: sieć wzajemnie powiązanych funkcjonalnie elementów (obiekty +

relacje, interakcje między obiektami)

- możliwe jest wydzielenie określonej hierarchii systemu

- otoczenie systemu: interakcje z zewnętrznymi systemami (system polityczny,

społeczny, ekonomiczny, kulturowy)

- analiza systemowa: ujmowanie zjawisk złożonych jako dynamicznych całości -

zmiennych wewnętrznie oraz aktywnych wobec otoczenia

1. Pojęcie systemu medialnego

- analiza systemowa w naukach społecznych i naukach o komunikowaniu

- strukturalny funkcjonalizm w socjologii (Robert Merton)

- wywodzi się z zarówno z tradycji socjologicznej (Durkheim): system stosunków

społecznych; uporządkowana całość zorganizowana i utrzymująca się w równowadze za

pomocą wzorców zachowań, norm, wartości), jak i tradycji antropologicznej (lata 30-te

Radcliffe-Brown - podejście systemowe; Malinowski - pojęcie funkcji)

- szereg kluczowych pojęć: system społeczny, funkcje społeczne, grupy społeczne,

instytucje, jednostki, interakcje społeczne (stosunki społeczne)

- Mass Media Research i funkcjonalizm amerykański - początek teorii

komunikacji - przejęcie perspektywy systemowej z funkcjonalizmu

socjologicznego

- Paul Lazarsfeld (pierwsze naukowe badanie „efektu mediów”), Harold Lasswell,

Charles Wright, Talcott Parsons, Dennis McQuail,

- polska tradycja badań funkcjonalnych: Morozowski, Goban-Klas

- podejścia systemowe w językoznawstwie (strukturalizm, semiotyka),

badaniach kulturowych, etnografii, antropologii, psychologii, naukach

ekonomicznych, politologii, itd.

2. Definicja systemu medialnego (B. Dobek-

Ostrowska)

- system medialny:

- zbiór układów strukturalnych i finansowych limitowanych przez specyficzne, prawne

oraz instytucjonalne czynniki, które obejmują problem własności, dostępu do

mediów, kontroli środków przekazu i politycznych ograniczeń

- centralnym elementem systemu medialnego są organizacje medialne funkcjonujące

na rynkach:

a. prasowym (redakcje dzienników i czasopism),

b. radiowym (stacje i sieci radiowe),

c. telewizyjnym (kanały i sieci telewizyjne),

d. nowych mediów (portale internetowe),

e. telekomunikacyjnym (operatorzy sieci telefonicznych, kablowych, satelitarnych).

- na pojęcie systemu medialnego składają się zatem wszystkie relacje

komunikacyjne (tworzenie, gromadzenie, przekazywanie i odbieranie

informacji), oparte na technicznych środkach komunikowania (prasa,

radio, telewizja, nowe media), zdolnych tworzyć i emitować regularne

przekazy dla masowej publiczności.

2. Definicja systemu medialnego (B. Dobek-

Ostrowska)

- system medialny stanowi jądro systemu komunikowania masowego

- I. system medialny; II. rynek pierwotny; II. rynek wtórny

- Rynek pierwotny tworzą:

- publiczność mediów masowych

- rynek reklamy, na którym funkcjonują:

- zleceniodawcy (producenci towarów i usług),

- agencje reklamowe i domy mediowe, działające na zlecenie i w imieniu

zleceniodawców,

- ośrodki badań audytorium

2. Definicja systemu medialnego (B. Dobek-

Ostrowska)

- Rynek wtórny obejmuje relacje nadawców z:

1. dostawcami produktów medialnych (przemysł poligraficzny, fotograficzny,

fonograficzny, kinematograficzny, audiowizualny - przemysł kulturowy,

rozrywkowy)

2. dystrybutorami przekazów

3. agencjami prasowymi/informacyjnymi,

4. producentami sprzętu, czyli przemysłem dostarczającym nowe

technologie, urządzenia, oprogramowania, sprzęt,

5. instytucjami reglamentującymi i kontrolującymi, czyli ośrodkiami władzy

politycznej

- jak parlament, rząd, elity i partie polityczne, instytucje kontrolujące, jak np. rady

audiowizualne, radiowe i telewizyjne

2. Definicja systemu medialnego (B. Dobek-

Ostrowska)

- Każdy system medialny operuje na określonym terytorium, którego

zasięg wyznaczają granice konkretnych państw

- jednocześnie, szczególnie obecnie dają się zauważyć silne

determinanty o charakterze globalnym

- na zróżnicowanie systemów medialnych (typy, patrz dalej) wpływają

takie czynniki, jak:

- wielkość (zasięg) systemu i jego centralizacja,

- źródła finansowania,

- stopień polityzacji mediów, zróżnicowanie,

- stopień publicznej regulacji i kontroli.

3. Otoczenie systemu medialnego

- kształt określonego systemu medialnego (ograniczonego terytorialnie) jest

efektem złożonych relacji z zewnętrznym otoczeniem, tj.

- systemem społecznym, politycznym, ekonomicznym, kulturalnym

- media masowe stały się dzisiaj przestrzenią stałej walki pomiędzy różnymi

interesami oraz sferami wpływu

- obszar walki partii politycznych,

- ścieranie się w przekazie informacji aspektów związanych z informacyjnością,

wiarygodnością,a atrakcyjnością, masowością

- z drugiej strony system medialny, sam będąc strukturą dynamiczną,

podlegającą transformacji i zmianom, oddziałuje na otoczenie zewnętrzne.

- wpływ na zmiany natury społecznej, politycznej, prawnej, ekonomicznej

czy kulturalnej.

3. Otoczenie systemu medialnego

- sfery nacisku zewnętrznego na

organizację medialną wg.

Dennisa McQuaila

- struktura rynku, kwestia

pluralizmu oraz wolności i

polityki informacyjnej

rozstrzyga się na osi presja

ekonomiczna - presja

polityczna

- zawartość przekazów, formy

gatunkowe, estetyka, warsztat

na osi kultura - publiczność

3. Otoczenie systemu medialnego

- Otoczenie systemu

medialnego a kwestia

pluralizm wg. Gillian Doyle

- pluralizm jako pochodna

otoczenia

ekonomicznego oraz

politycznego

4. Wpływ czynników natury ekonomicznej

- w warunkach współczesnych demokracji wolnorynkowych media masowe

są integralną częścią systemu ekonomicznego, zatem rządzą się tymi

samymi zasadami i regułami co wszystkie inne dziedziny gospodarki

- media masowe są przedsiębiorstwami medialnymi,

- ich przekazy stanowią produkty medialne (towary) - gatunki jako

formaty produktów

- gospodarka rynkowa wprowadzona w obszar komunikowania masowego

doprowadziła do wykształcenia się specyficznego rynku medialnego, z

charakterystycznymi dla niego

- mechanizmami ekonomicznymi,

- strukturą rynkową,

- konkurencją między przedsiębiorstwami medialnymi.

4.a. Typy własności mediów

1. Własność państwowa

- charakterystyczna dla systemów nie-demokratycznych (Chiny, Korea

Północna, dyktatury, PRL)

- formalnie do końca lat 70., tj. do okresu tzw. deregulacji, własnością państwa były

również media publiczne w większości państw europejskich (poza Wielką Brytanią i

Luksemburgiem), jednak zakres ingerencji był tam znacznie ograniczony

- media, zarówno drukowane, jak i elektroniczne, są częścią struktur

państwowych, całkowicie podporządkowane władzy politycznej i

finansowane przez państwo.

- personel mediów jest wyznaczany przez ośrodki władzy - rządzącą partię

polityczną lub dyktatora.

- media masowe jako narzędzie propagandowe - jednokierunkowa

transmisja komunikatów od rządzących, wzmocnienie władzy, ograniczona

rozrywka

4.a. Typy własności mediów

2. Własność publiczna

- typowy element zachodnioeuropejskich systemów medialnych.

- po raz pierwszy model mediów publicznych pojawił się w Wielkiej Brytanii w

postaci korporacji BBC,

- pomimo tego, że BBC jest kontrolowana przez rząd, to praktyka oraz jakość

brytyjskiej rozwój demokracji oraz kultura polityczna decydują o niezależności i

publicznych charakterze medium

- finansowanie mediów publicznych

- abonament, dotacje państwowe, wpływy z reklamy, własna produkcja,

sponsoring

4.a. Typy własności mediów

3. Własność społeczna

- medium znajduje się w rękach instytucji społecznych mających pewną

misję społeczną, np. organizacji kościelne

- nadawcy społeczni nie mogą z działalności medialnej czerpać żadnych zysków

finansowych (zakaz pokazywania reklam)

- finansowanie najczęściej z datków słuchaczy, widzów

- z powodu trudności w zakresie finansowania takiego przedsięwzięcia, własność

społeczna nie jest powszechna

- w Polsce ten status ma Radio Maryja oraz Telewizja TRWAM.

4.a. Typy własności mediów

4. Własność prywatna

- ma najdłuższą tradycję w historii mediów masowych.

- pierwsze tytuły prasowe w XVII i XVllI w.; XIX w. - powstanie taniej prasy masowej,

początki wielkich korporacji

- różne historyczne uwarunkowania

- w systemach autorytarnych właściciele gazet mają prawo czerpać zyski z

działalności, ale nie decydują o zawartości gazet (jest kontrolowana przez rządzące

elity bądź partie).

- w modelu liberalnym,jak Stany Zjednoczone, to rynek i istniejąca na nim

konkurencja decydowały o kondycji finansowej wydawcy.

- czytelnik, czyli klient, poprzez zakup produktu decyduje o pozycji przedsiębiorstwa na

rynku.

- przyczyna wykształcenia się amerykańskiego modelu niezależnego dziennikarstwa.

- w wielu krajach XIX-wiecznej Europy rozwój prasy miał równieź inne oblicze -

gazety, będące w rękach prywatnych właścicieli, często korzystały z dotacji

państwowych lub wiązały się z partiami politycznymi.

4.a. Typy własności mediów

- w krajach skandynawskich powstał złożony system wspierania wydawców prasy

(regulowana gospodarka rynkowa)

- stworzenie równych szans dla wszystkich podmiotów, które chcą wejść na rynek, poprzez

dostarczanie tanich pożyczek, zwolnień z opłat i podatków.

- większe dotacje dla tytułów niskonakładowym, które docierają do niewielkiej grupy odbiorców

(polityka anty-koncentracyjna)

- protekcjonistyczna polityka państw w tym regionie Europy pozwoliła obronić lokalny rynek

prasy przed monopolizacją przez wielkie grupy i koncerny.

- media elektroniczne przeszły ewolucje w zakresie własności

- Ameryka, USA

- początkowo głownie własność prywatna (pierwsze stacje radiowe, a później telewizyjne),

- dzisiaj - wielkie korporacje medialne (np. wielka trójka na rynku tv: NBC, ABC i CBS).

- Europa Zachodnia

- do pocz. lat 80-tych głownie własność państwowa lub publiczna (poza Wielką Brytanią - juź w

latach 50. powstało ITV)

- deregulacja, lata 80. - stopniowe otwieranie rynku radia i telewizji dla nadawców prywatnych

- najlepsze rozwiązanie: oddzielenie własności od redakcji

- Dziennik, Fakt - dwie gazety Axel Springer o odmiennych preferencjach politycznych

4.b. Koncentracja na rynku mediów

- przebiega w dwóch wymiarach

- horyzontalnym (poziomym)

- łączenie mediów tego samego rodzaju działających na różnych rynkach (np. prasa

komputerowa / prasa motoryzacyjna)

- wertykalnym (pionowym)

- łączenie mediów różnego rodzaju działających na tym samym lub różnych rynkach

(np. gazeta wyborcza / TOK FM, gazeta.pl)

- koncentracja własności na ma głównie znaczenie ekonomiczne

- wynika z uprzywilejowanej pozycji wydawców mających silną pozycję na rynku

dzięki wchłonięciu mniejszych konkurentów.

- ale jednocześnie niszczy konkurencję poprzez wyłonienie się kilku lub jednego

potentata co prowadzi do powstania monopolu (dyktat warunków) lub oligopolu

(podział stref wpływów).

4.b. Koncentracja na rynku mediów

a) Monopol

- na rynku medialnym działa jeden producent, dla którego kryterium zysku

jest najważniejsze i który kształtuje ceny swoich produktów zgodnie z

własnymi potrzebami.

- cechą typową dla monopolu jest występowanie poważnych barier wejścia

na rynek innych przedsiębiorstw.

- tradycyjnie monopolowa struktura rynku telewizji w Europie do okresu deregulacji

- tendencje monopolistyczne wykazuje prasa na poziomie lokalnym i regionalnym,

np. we Francji, ale także w wielu regionach Polski, gdzie ukazuje się jeden tytuł

prasowy.

- monopson jest odmianą monopolu, w którym występuje wielu

producentów, ale mają oni jednego odbiorcę swoich usług i produktów,

dyktującego im ceny i warunki zakupu.

- przykładem takiej struktury rynku są kraje, gdzie występuje wielu producentów

filmowych, ale jest jeden znaczący nadawca telewizyjny, najczęściej publiczny

4.b. Koncentracja na rynku mediów

b) Duopol

- dwa znaczące podmioty na rynku

- znaczna różnorodność produktów medialnych, stabilność cen i

umiarkowana konkurencja cenowa.

- charakter duopolu ma włoski rynek telewizyjny, który dzielony jest przez telewizję

publiczną RAI i trzy kanały telewizyjne należące do grupy MediaSet

Berlusconiego.

c) Oligopol

- na rynku istnieje kilka przedsiębiorstw medialnych.

- typową dla oligopolu strukturę rynkową mają ogólnokrajowe dzienniki, których

liczba jest ograniczona, np. we Francji, w Hiszpanii czy Polsce.

- polski rynek telewizyjny, po otwarciu go dla nadawców prywatnych, początkowo

wykazywał cechy duopolu (TVP SA i TV Polsat), a obecnie oligopolu (TVP SA, TV

Polsat, TVN).

- polski ogólnokrajowy rynek radiowy (RMF FM, Radio Zet, PR SA).

4.b. Koncentracja na rynku mediów

e) Konkurencja

- na rynku konkuruje ze sobą dużo przedsiębiorstw medialnych,

wytwarzających ten sam lub bardzo zbliżony produkt.

- wielość podmiotów sprzedających (media), jak i kupujących (odbiorcy).

- przedsiębiorstwa nie mają na tyle silnej pozycji aby wywierać wpływ na

cenę produktu lub usługi.

- cena regulowana prawami popytu i podaży,

- swoboda wejścia na rynek

- takiej strukturze rynkowej sprzyjają regulacje prawne, obligujące

nadawców do emisji programów europejskich i krajowych.

- rynek produkcji telewizyjnej w Europie (także w Polsce) - wielu niezależnych

producentów wytwarzających na potrzeby przedsiębiorstw telewizyjnych.

4.c. Rynek reklamy

- system agencji reklamowych - projektowanie całościowych kampanii

reklamowych (w wielu mediach)

- największe agencje o charakterze globalnym kontrolują większość

światowego rynku usług reklamowych, zakupu mediów i

marketingowych

- Omnicome Grupe, WPP Groupe (Ogilvy & Mather i J. Walter Thompson),

Interpublic Groupe (McCann Ericson, Lintas i Lowe), Publicis Groupe

(Publicis, Leo Burnett Worldwide i Saatchi & Saatchi) inne: Dentsu, Havas

- gigantyczne korporacje międzynarodowe

- np. Publicis Groupe - 4 miejsce na świecie - ma tysiąc biur na pięciu

kontynentach, w 109 krajach, w 196 miastach i zatrudnia 38 610

pracowników.

4.c. Rynek reklamy

- wynagrodzenia agencji reklamowych

- 15% prowizja od wartości zakupu mediów (coraz rzadziej takie prowizje udaje

się uzyskać)

- system honorariów

- płacenie za efekty

- zakup mediów

- proces zakupu mediów użytych do kampanii reklamowej może być

realizowany według następujących modeli:

- samodzielnie przez reklamodawcę,

- poprzez agencję full service,

- poprzez dom mediowy.

- znaczną rolę w procesie planowanie i zakupu reklam odgrywają także:

- brokerzy medialni (wyspecjolizowani w zakupe mediów jednego rodzaju lub

nawet jednego nadawcy)

- niezależni konsultanci.

5. Wpływ czynników natury politycznej

- wymiary powiązań struktur politycznych i medialnych (J. Blumler i M.

Gurevitch, The Crisis of Public Communication, 1995)

1. stopień kontroli państwa,

2. stopień upartyjnienia (stronniczości) mediów masowych,

3. stopień integracji personelu mediów masowych z elitami

politycznymi,

4. stopień zaufania w instytucje medialne (legitymizacja medium)

- MEDIA NIGDY NIE SĄ W PEŁNI NEUTRALNE - RÓŻNICA POLEGA NA

STOPNIU ODLEGŁOŚCI OD SYSTEMU POLITYCZNEGO

5.1. Stopień kontroli państwa

- sposoby podporządkowania mediów masowych aktorom politycznym

we współczesnych demokracjach:

a) ustawodawstwo

- prawo medialne, ustawy i rozporządzenia dotyczące rynku stanowią

zasadniczy instrument kontroli państwa oraz regulowania swobody rynku

mediów.

- rynek mediów drukowanych z większości demokracji jest otwarty i

poddany jedynie regułom rynku

- rynek mediów elektronicznych:

- otwarty w USA (wystąpienie o przydzielenie częstotliwości),

- reglamentowany, kontrolowany przez państwo w Europie - system

czasowych koncesji dla nadawców prywatnych, odmienne prawodawstwo

dla nadawców publicznych i prywatnych

5.1. Stopień kontroli państwa

b) mianowanie personelu mediów (dot. mediów publicznych)

- w większości krajów europejskich ustawodawstwo zapewnia instytucjom władzy

publicznej wpływ na obsadę stanowisk w radach radiowo-telewizyjnych oraz

radach nadzorczych spółek radiowych i telewizyjnych,

- Wielka Brytania - premier mianuje dyrektora BBC, ale nie może to być osoba o

jednoznacznej afiliacji politycznej.

- w innych krajach Europy kontynentalnej - zdarza się silna interwencja państwa w tym

zakresie.

- podstawowe znaczenie ma tu postawa elit politycznych (media jako dobro

społeczne vs. obszar kolonizacji, łup zdobywczy)

- wiele zależy również od praktyki medialnej, etyki zawodowej, poziomu

profesjonalizmu dziennikarzy i zarządzającyh mediami

- przeciwstawienie się ingerencji ze strony polityki przez personel mediów (jak w

latch 80. i 90. we Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii)

5.1. Stopień kontroli państwa

c) kontrola finansów przedsiębiorstw medialnych

- główny instrument wpływu na media prywatne - narzędzie polityki

medialnej państwa (kształtowanie wielkości rynku):

- państwo może interweniować poprzez wprowadzanie zapisów

odnoszących się do wysokości różnych opłat, koncentracji własności,

podatków za wpływy z reklamy etc.

c) regulacje dotyczące zawartości mediów

- środek kontroli, który ma bezpośrednie przełożenie na pracę mediów i

zachowania dziennikarzy, wydawców, twórców programów, po

zarządzających i właścicieli.

- zakazy podejmowania określonych problemów,

- karanie tych, którzy łamią cenzurę, obejmującą zakazane prawnie tematy,

osoby, poglądy etc.

5.2. Stopień upartyjnienia mediów

- charakter relacji pomiędzy mediami a partiami politycznymi -

paralelizm partyjno-medialny (C. Seymour-Ure)

- zaangażowanie partii we własność mediów i zarządzanie (organizacyjne

związki z partiami politycznymi),

- linia programowa organizacji medialnej,

- partyjna afiliacja odbiorców,

- stopień upartyjnienia mediów

a) Bardzo wysoki: media są własnością partii lub liderów partii.

- politycy są bezpośrednio zaangażowani w działalność medialną na

płaszczyźnie zarządzania, produkcji zawartości i finansowania.

- prasa w Skandynawii dotowana jest przez ugrupowania polityczne,

- Holandia - zarządy mediów publicznych przydzielane są partiom

- Włochy - koncern medialny premiera Berlusconiego Mediaset

- L'Humanite - organ prasowy Francuskiej Partii Komunistycznej

5.2. Stopień upartyjnienia mediów

b) Wysoki: dobrowolny związek medium z partią

- wsparcie danej partii przez medium, mimo braku formalnych więzów,

- tradycja lub koniunkturalizm

- Le Monde - prawa strona sceny politycznej Francji

- FoxTV - republikanie,

- Trybuna - partie lewicowe,

c) Średni: medium udziela warunkowego poparcia partii

- umiarkowane, czasowe poparcie partii - decyzja redakcji,

- nie eliminuje kontroli władzy

5.2. Stopień upartyjnienia mediów

d) Niski: poparcie ad hoc w nieprzewidywalnych formach

- poparcie partii politycznej w sposób nieoczekiwany i zależny od konkretnych

sytuacji

- dotyczy to takich mediów, które nie mają jasno i jednoznacznie sprecyzowanej

orientacji politycznej.

- najczęściej popiera się rozwiązania polityczne, które zgodne są z potrzebami i

preferencjiami społecznymi

- mało kontrowersyjne kwestie - np. krytyka podwyżki cen benzyny,

- kontrowersyjne kwestie - lustracja

e) Najniższy: neutralność medium.

- utrzymywanie neutralności politycznej oraz nieudzielaniu poparcia żadnym

partiom

- bezpartyjność może być wynikiem trwałych zapisów w statucie albo decyzji

właściciela

- dwa kryteria (dopełniające się)

- ideowe: uznanie zasady bezstronności i rzetelności mediów jako pożądanej wartości

demokratycznych mediów - funkcja kontrolna

- praktyczne: utrzymania szerokiego spektrum publiczności i reklamodawców

5.3. Integracja personelu mediów oraz elit

politycznych

- Przedstawiciele obu tych sfer mogą wchodzić w relacje nieformalne

- stopień politycznej sympatii i społeczno-kulturowej bliskości

- sposób rekrutacji personelu mediów i elit politycznych oraz ich

socjalizacja, która odbywa się w tych samych społecznych, kulturowych

oraz środowiskowych uwarunkowaniach.

- personel mediów ma swoje sympatie polityczne,

- wielu parlamentarzystów i przedstawicieli instytucji władzy ma za sobą

karierę dziennikarską.

- dziennikarze często znajdują zatrudnienie w strukturach partii

politycznych lub instytucji władzy publicznej (np. jako rzecznicy prasowi)

- tradycyjne sympatie: w Niemczech “Frankfurter Allgemeine” - centrum,

“Suddeutsche Zeitung” - na lewo od centrum, “Die Welt” - na prawo od

centrum.

5.4. Legitymizacja instytucji medialnych

- podstawowymi mechanizmami zabezpieczającymi media przed ich

upolitycznieniem jest

- profesjonalizm zawodów, takich jak np. reporter, komentator,

producent (przeciwstawienie się formalnym i nieformalnym

naciskom),

- poparcie społeczne i społeczna legitymizacja medium

- spełnianie funkcji kontrolnej,

- przestrzegania wartości, takich jak prawda i obiektywizm,

Typologia systemów medialnych

1. Cztery teorie prasy - typologia Sieberta,

Petersona i Schramma

- pierwsza kompleksowa typologia systemów medialnych (1956);

- niezwykle wpływowa przez kilkadziesiąt lat

- powstała głównie na podstawie analizy powiązania mediów

masowych z systemem politycznym

- regulacje prawne (prawo do nadawania i publikowania)

- mechanizmy kontroli mediów,

- Cztery typy prasy:

a) autorytarny,

b) komunistyczny

c) liberalny,

d) odpowiedzialności społecznej

1. Cztery teorie prasyORYTARNY KOMUNISTYCZNY LIBERALNY ODPOWIEDZIALNOŚCPOŁECZNEJ

a. Rozwój, powstanie modeli

Anglia w XVII wieku

Dzisiaj w wielu

krajach o systemie

niedemokratycznym

ZSRR, kraje

socjalistyczne, Chiny

Anglia od XIX wieku,

USA

Ewolucja modelu iberalnego - USA,

Wielka Brytania,

Kanada w XX wieku

b. Doktryny, ideologie, podstawy filozoficzne

Filozofia władzy

absolutnej (Platon,

Machiavelli, Hobbes)

Doktryny uznające

wyższość państwa

nad jednostką i

społeczeństwem

Doktryny stanowiące

podstawę idei

socjalistycznych

(Hegel, Marks)

Liberalizm

oświeceniowy (Milton,

Locke, Mill)

Idea praw naturalnych

Prymat praw

jednostki

Praktyka komunikacji

publicznej

Kodeksy

dziennikarskie

Commision on the

Freedom of the Press

(USA, 1947)

AUTORYTARNY KOMUNISTYCZNY LIBERALNY ODPOWIEDZIALNOŚCIJ

c. Status mediów (główne różnice w pozycji mediów)

Media są

instrumentem polityki

państwa, choć nie

muszą być w jego

rękach (właściwa

polityka informacyjna)

Państwowe media

jako narzędzie

aparatu państwa

(nacisku, kontroli)

Media są narzędziem

kontroli władzy przez

obywateli

Wtórna legitymizacja

władzy

Media przejmują na

siebie funkcje

społeczne nie

wyłącznie kontrolne

(np. promowanie idei,

postaw)

d. Główne funkcje mediów

Wspieranie polityki

rządu, władcy,

państwa

Wspieranie polityka

państwa (partii)

Walka o “rząd dusz” -

promowanie idei

komunistycznych

Informacja, rozrywka,

sprzedaż (reklama)

Kontrola władzy -

odkrywanie prawdy,

śledzenie

nieprawidłowości

Informacja, rozrywka,

sprzedaż (reklama)

Kontrola władzy

Przestrzeń

rozwiązywania

konfliktów

społecznych

AUTORYTARNY KOMUNISTYCZNY LIBERALNY ODPOWIEDZIALNOŚCSPOŁECZNEJ

e. Prawo do nadawania i publikowania

Warunkowane

specjalną koncesją,

zezwoleniem ośrodka

władzy

Państwo lub

podmioty lojalne

wobec władzy

Każdy, kto posiada

odpowiednie środki

finansowe

Każdy kto posiada

środki finansowe i ma

coś istotnego do

powiedzenia

f. Własność mediów

Państwowe bądź

prywatne

Państwowe,

“publiczne”

Głównie prywatne Prywatne oraz

publiczne

LIBERALNY ODPOWIEDZIALNOŚCIOŁECZNEJ

g. Kontrola mediów

Sprawowana przez

państwo za pomocą

licencji, koncesji oraz

cenzury

Sprawowana przez

państwo.

“Biurokracja prawdy”

Wolny rynek -

odbiorcy

Reguły prawa (np.

rozporządzenia

antymonopolowe)

Opinia publiczna

Etyka zawodowa

d. Tematy cenzurowane

Krytyka

mechanizmów

politycznych władzy

Krytyka celów partii

(w odróżnieniu od

taktyki) - krytyka

ideologiczna

Pomówienie, tematy

obsceniczne,

przemoc

Pomówienie, tematy

obsceniczne,

przemoc

Ataki na prawa

jednostki

(nietolerancja w

mediach)

1. Cztery teorie prasy - typologia Sieberta,

Petersona i Schramma

- ograniczenia typologii

- wąski zakres analiz

- model amerykański, radziecki oraz brytyjski

- zakłada prosty i jednokierunkowy mechanizm warunkowania

systemu medialnego przez otocznie polityczne;

- ufundowana przede wszystkim na określonych doktrynach

medialnych (“filozofia mediów”), a nie na analizie empirycznej

związku pomiędzy systemem społecznym a medialnym;

- podejście normatywne: faworyzowanie modelu liberalnego i jego

nieznacznej modyfikacji (model odpowiedzialności społecznej)

- jednostronny podział systemów medialnych na “wolne” i “niewolne”

2. Typologia Osmo Wiio

- nawiązuje do “czterech teorii prasy”, ale proponuje bardziej złożone,

wielowymiarowe spojrzenie na systemy medialne

- trzy kryteria typologii:

a) otwartość (wolność, niezależność) systemu odbioru i produkcji

- czy system medialny umożliwia swobodny, wolny dostęp do mediów?

- na ile państwo kontroluje system produkcji medialnej (resp. treści

przekazywane)?

b) rodzaj własności mediów oraz kontroli nad mediami

- media państwowe, publiczne, czy prywatne?

- czy kontrola nad mediami jest zcentralizowana (aparat państwa) czy

zdecentralizowana?

c) prawo, możliwość nadawania i odbioru przekazów

2.a. Typologia Osmo Wiio

- typologia ze względu na otwartość systemu odbioru i produkcji

2.b. Typologia Osmo Wiio

- typologia ze względu na czynnik własności i kontroli nad mediami

2.b. Typologia Osmo Wiio

- typologia ze względu na czynnik praw i warunków nadawania

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo Manciniego

Model liberalny

(północnoatlantycki)

Model demokratycznego

korporacjonizmu (północno- i

środkowoeuropejski)

Model spolaryzowanego

pluralizmu (śródziemnomorski)

Stany Zjednoczone, Kanada,

Irlandia, Wielka Brytania

kontynentalne kraje europejskie

(Skandynawia, Niemcy, Holandia,

Belgia, Austria, Szwajcaria)

europejskie kraje basenu Morza

Śródziemnego (Francja, Włochy,

Grecja, Hiszpania, Portugalia)

przewaga mechanizmów

rynkowych oraz mediów

komercyjnych

współistnienie mediów

komercyjnych i mediów

publicznych związanych z grupami

społecznymi;

aktywna rola państwa w

kształtowaniu systemu medialnego

słabszy rozwój mediów

komercyjnych, powiązanie mediów z

polityką partyjną, silna rola państwa

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego

- wyróżnione modele są “typami

idealnymi”

- np. model brytyjski oscyluje w

kierunku demokratycznego

korporacjonizmu

- model francuski znajduje się

pomiędzy spolaryzowanym

pluralizmem a

demokratycznym

korporacjonizmem

- w istocie modele te

wyznaczają jedynie granice

kontinuum

- systemy medialne podlegają

ciągłym zmianom

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

1. Struktura rynków medialnych: rozwój prasy masowej

- znaczne różnice w poziomie czytelnictwa gazet

- Norwegia: 720 egz. na 1000 mieszkańców;

- Stany Zjednoczone: 263 egz. na 1000 mieszkańców;

- Grecja: 77,5 egz. na 1000 mieszkańców;

- udział w rynku prasy elitarnej (opiniotwórczej) oraz masowej

(tabloidalnej)

- proporcje czytelnictwa prasy (dzienników) oraz audytorium

telewizyjnych serwisów informacyjnych

- Szwecja: telewizja/prasa - 0.99;

- Wielka Brytania: 1.51;

- Grecja: 5;

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

1. Struktura rynków medialnych: rozwój prasy masowej

Model liberalny

Model demokratycznego

korporacjonizmu

Model spolaryzowanego

pluralizmu

- średnie wskaźniki

czytelnictwa (z wyjątkiem

Wielkiej Brytanii - 5 miejsce

na świecie)

- wczesny rozwój

komercyjnej prasy masowej

- silny rynek prasowy

- wysokie wskaźniki czytelnictwa

- wczesny rozwój komercyjnej

prasy masowej

- niskie wskaźniki czytelnictwa

- brak prasy masowej, komercyjnej

- dominuje prasa elitarna, mocno

zorientowana politycznie,

adresowana do wąskiego grona

odbiorców

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

2. Paralelizm polityczny

- stopień formalnych i nieformalnych powiązań z partiami politycznymi;

- dziennikarstwo nastawione na informację (bezstronną, pozbawioną

oceny) vs. dziennikarstwo opiniotwórcze, nastawione na komentarz;

- wyraźne rozdzielenie informacji od komentarza;

- mieszanie tych dwóch stylów;

- dwa rodzaje pluralizmu

- pluralizm zewnętrzny - osiągany na poziomie całego systemu medialnego

(istnienie wielu instytucji, nadawców o odmiennej orientacji i reprezentacji

grup społecznych) - sprzyja wysokiemu paralelizmowi politycznemu

- pluralizm wewnętrzny - osiągany na poziomie redakcji

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

2. Paralelizm polityczny

Model liberalny

Model demokratycznego

korporacjonizmu

Model spolaryzowanego

pluralizmu

- neutralne media

komercyjne - systemy

formalnie autonomiczne

- dziennikarstwo

zorientowane na informację

- pluralizm wewnętrzny (poza

Wielką Brytanią - pluralizm

zewnętrzny)

- pluralizm zewnętrzny

(szczególnie w prasie

ogólnokrajowej)

- ewolucja w stronę neutralnych

mediów komercyjnych;

- model mediów uczestniczących

w procesie politycznym (media

nastawione na komentarz) przy

jednoczesnej dużej autonomii

dziennikarskiej

- pluralizm zewnętrzny

- dziennikarstwo zorientowane na

komentarz,

- parlamentarny lub rządowy model

zarządzania mediami

elektronicznymi - media

podporządkowane procesowi

politycznemu

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

3. Profesjonalizacja dziennikarstwa

- wyznaczniki profesjonalizacji:

1. autonomia zespołów redakcyjnych od właściciela;

2. odrębne normy zawodowe: etyka zawodowa (ochrona informacji poufnych,

niepublikowanie informacji nieweryfikowalnych, etc.)

3. służba interesowi publicznemu (misja dziennikarska ponad innymi interesami)

- badania socjologiczne minimalizują znaczenie tego czynnika

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

3. Profesjonalizacja dziennikarstwa

Model liberalny

Model demokratycznego

korporacjonizmu

Model spolaryzowanego

pluralizmu

- bardzo wysoki stopień

profesjonalizacji

- niezinstytucjonalizowany

system autoregulacji

- silna profesjonalizacja

- zinstytucjonalizowany system

autoregulacji (normy prawne,

spisane kodeksy etyki

zawodowej)

- mniejszy stopień profesjonalizmu

- instrumentalizacja dziennikarstwa

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - 4 kryteria porównania

4. Rola państwa w systemie medialnym

Model liberalny

Model demokratycznego

korporacjonizmu

Model spolaryzowanego

pluralizmu

- przeważa orientacja

rynkowa - media

komercyjne (wyjątkiem jest

nadal silna pozycja

publicznych mediów

elektronicznych w Wielkiej

Brytanii oraz Irlandii)

- silna interwencja państwa przy

jednoczesnej prawnej ochronie

mediów

- dotacje państwowe (szczególnie

w Skandynawii)

- silni nadawcy publiczni

- silna interwencja państwa

- subsydia prasowe we Francji i

Włoszech

- okresy cenzury

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - różnice w systemach politycznych

1. Model liberalny

- wczesna demokratyzacja, pluralizm polityczny

- dominują rządy większościowe (model dwupartyjny)

- raczej jednostkowa reprezentacja niż pluralizm organizacyjny (szczególnie

w USA), dominacja gabinetu, reprezentacja większościowa, wyraźne

rozróżnienie między rządem a opozycją

- liberalizm ekonomiczny, słabsze państwo opiekuńcze

- silnie wykształcona władza racjonalno-legalna

- przestrzeganie formalnych i uniwersalnych zasad proceduralnych

- instytucje niezależne od partii - organizacje społeczeństwa

obywatelskiego, korpus administracji publicznej

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - różnice w systemach politycznych

2. Model demokratycznego korporacjonizmu

- wczesna demokratyzacja, pluralizm polityczny (z wyjątkiem

Niemiec i Austrii przed 1945 r.)

- dominacja konsensualizmu

- podział władzy na wiele ośrodków, system wielopartyjny, system

proporcjonalny, kompromis i współpraca jako sposób podejmowania

decyzji

- silne państwo opiekuńcze, duże zaangażowanie państwa w

gospodarkę

- silnie wykształcona władza racjonalno-legalna

3. Typologia Daniela C. Hallina oraz Paolo

Manciniego - różnice w systemach politycznych

3. Model spolaryzowanego pluralizmu

- późna demokratyzacja (okresy rządów autorytarnych),

spolaryzowany pluralizm

- zarówno konsensualizm jak i rządy większościowe

- duże znaczenie partii politycznych, pluralizm organizacyjny,

- kapitalizm państwowy, silne państwo opiekuńcze we Francji i

Włoszech

- słabszy rozwój władzy racjonalno-legalnej

Przeobrażenia współczesnych

systemów medialnych - zacieranie

różnic

- rewolucja technologiczna

- deregulacja rynku mediów w Europie

- globalizacja

- konwergencja mediów

Ewolucja systemów medialnych

- przełom lat 70./80. - początek procesu zacierania się różnic pomiędzy

modelami systmów medialnych

- coraz wyrażniejsza ewolucja w kierunku modelu liberalnego

(północno-amerykańskiego)

Kontekst, przyczyna zmian

Rewolucja technologiczna, społeczeństwo informacyjne (od

lat 80.)

- nowe technologie wymiany informacji > wzrost szybkości i ilości

informacji

- telewizja kablowa (USA - lata 60., Europa - lata 80.)

- telewizja satelitarna (j.w.)

- technologie cyfrowe - nowe możliwości tworzenia i przekazywania

informacji, komunikacja interaktywna, możliwość tworzenia

zintegrowanych systemów komunikacyjnych

- komunikacja rozproszona, determinowana przez mechanizmy oddolne

- coraz mniejsza możliwość centralnej kontroli mediów

Główne skutki rewolucji technologicznej

1. dynamiczny rozwój przemysłu komunikacyjnego (rynku komunikacyjnego)

- Europa - powstanie rynku mediów elektronicznych,

- telewizja kablowa, satelitarna wychodziły poza ograniczone możliwości koncesyjne

stacji naziemnym

- powstanie nowych obszarów produkcji medialnej (nowe media)

- media cyfrowe - większa możliwość wejścia na rynek nowych podmiotów,

- gwałtowny rozwój przemysłu reklamowego,

2. heterogeniczność komunikacji

- np. kanały tematyczne,

- komunikacja punktowa, fragmentaryzacja audytorium (koniec audytorium

masowego),

- większa konkurencyjność rynku > presja komercyjna, ale jednocześnie

wypełnianie każdej jego wolnej przestrzeni (np. telewizje tematyczne)

Główne skutki rewolucji technologicznej

3. globalizacja procesów komunikowania

- globalny przemysł rozrywkowy

- międzynarodowe korporacje medialne

- globalna kultura

- główne znaczenie ma tu kultura i wzorce amerykańskie - najsilniejszy przemysł)

- globalna nie oznacza jednorodona (masowa, mainstreamowa)

- globalna sfera publiczna (telewizja kablowa, satelitarna oraz Internet)

- globalizacja dyskursu społeczno-polityczno-ekonomicznego (glbalne media

informacyjne - CNN, BBC, NYT, FT)

4. zmiany o charakterze prawnym i instytucjonalnym wymuszane przez nową

sytuację mediów

- np. prawo autorskie (Creative Common)

5. zmiany paradygmatów działania mediów tradycyjnych

- komercjalizacja telewizji publicznych

- tabloidyzacja prasy

Najważniejsze aspekty zmian po roku 80.

I. globalizacja, modernizacja i komercjalizacja (zmiany społecznokulturowe)

II. deregulacja europejskich rynków medialnych (zmiany systemowe)

III. konwergencja mediów (zmiany o charakterze technologicznym)

I. Globalizacja - wpływ na media

- kilka znaczących czynników i wymiarów procesów kulturowych

a. ponad stuletnia ekspansja kultury amerykańskiej

b. upowszechnienie się globalnego modelu kultury dziennikarskiej

c. modernizacja

d. komercjalizacja mediów

e. znaczenie techniki dla standaryzacji kultury

I.a. Ekspansja kultury amerykańskiej

- amerykanizacja - od początków XX wieku

• przejmowanie wzorców dziennikarskich przez prasę europejską na

początku wieku XX

- formy określonych gatunków dziennikarskich

- znaczenie amerykańskich agencji informacyjnych (Associated Press),

- znaczenie popularyzacji wzorców kulturowych

- Hollywood (od lata 30.),

- ekspansja amerykańskiego przemysłu rozrywkowego (przemysł o globalnym

zasięgu)

- ogólny zwrot w kierunku neoliberalizmu w Europie od lat 80.

- nawet partii lewicowych - tzw. nowa socjaldemokracja z silnymi akcentami

liberalnymi (np. Partia Pracy Tony'ego Blaira)

- amerykańska nauka - “produkacja wiedzy”

- język angielski jako lingua franca

I.b. Upowszechnienie się globalnego modelu

kultury dziennikarskiej

Model profesjonalizmu dziennikarskiego (b. ogólnie),

“międzynarodowa kultura medialna”:

- wspólne techniki, praktyki oraz wartości:

- zastąpienie dziennikarstwa polemicznego, nastawionego na komentarz

anglosaskimi praktykami odzielania informacji od komentarza,

- niezależność od wszelkich uwarunkowań oraz presji zewnętrznych,

- tzw. dziennikarstwpo krytyczne (od lat 70.),

- odrębność dyskursu dziennikarskiego od dyskursu politycznego

- dwie odrębne sfery (niemożliwe przejścia),

- profesjonalizm = obiektywizm = neutralność polityczna

(“ponadpolityczność”) = funkcje kontrolne

I.b. Upowszechnienie się globalnego modelu

kultury dziennikarskiej

- etos dziennikarza jako przedstawiciela opinii publicznej,

- promowanie wartości demokratycznych

- akjtywności obywatelskiej,

- tolerancji,

- ochrony praw człowieka

- enklawy dzienikarstwa polemicznego (dziennikarstwo elitarne)

- presja komercyjna

- nowy styl dziennikarstwa (tabloidyzacja) - od wieloaspektowej

koncentracji na problemie do form bardziej dramatycznych, osobistych,

populistycznych

I.b. Upowszechnienie się globalnego modelu

kultury dziennikarskiej

Proces upowszechniania:

- kampania na rzecz wolności prasy (lata 40. i 50.)

- zorganizowana przez Amerykańskie Stowarzyszenie Wydawców Prasy

oraz amerykański Departament Stanu

- promocja amerykańskiej koncepcji wolności prasy i profesjonalizmu

dziennikarskiego

- program demokratyzacji Europy (początki “zimnej wojny”).

- umocnienie amerykańskich agencji informacyjnych.

- stopniowa globalizacja przemysłu medialnego

- przenoszenie, standaryzacja wzorców,

- globalny przemysł informacyjny - agencje, prasa (New York Times,

Financial Times), telewizja informacyjna - CNN, BBC World

- głównie anglojęzyczne,

- główna grupa odbiorcza - dziennikarze z całego świata.

I.b. Upowszechnienie się globalnego modelu

kultury dziennikarskiej

- Światowe Stowarzyszenie Wydawców Prasy (od 1948 r.)

- koordynacja inincjatyw mających na celu rozwój rynku oraz promocję

odpowiednich wzorców oraz warunków rozwoju prasy

- organizacja spotkań, konferencji, publikacji, raportów

- Kodeks praktyk prasowych z 1981 r.

- zasady dziennikarstwa liberalnego,

- dostosowane do reguł i wymogów globalizacji oraz komercjalizacji - podejście

pragmatyczne

- amerykańska edukacja dziennikarska oraz nauka akademicka z zakresu

komunikacji masowej

- silnie rozwinięta formalna edukacja (wzorzec dla innych modeli),

- teoria komunikacji masowej

- (MMR - Mass Media Research, “cztery teorie prasy”

- spójny korpus teorii i modeli

I.b. Upowszechnienie się globalnego modelu

kultury dziennikarskiej

- znaczenie techniki dla globalizacji wzorców dziennikarstwa

- globalny zasięg mediów -> globalny zasięg wzorców

- postęp techniczny doporowadził do zatarcia granic między

produkcją a pracą dziennikarza

- formalizacja produkacji, warsztatu > formalizacja pracy dziennikarza,

- zapotrzebowanie na dziennkarzy ze specjalistycznym wykształceniem

formalnym (znajomość procedur),

- ideowe aspekty dziennikarstwa stały się jego cechą

- Internet jako źródło informacji

I.b. Upowszechnienie się globalnego modelu

kultury dziennikarskiej

- inne przyczyny upowszechnienia się globelnego modelu

dziennikarstwa

- wzrost poziomu wykształcenia dziennikarzy oraz formalna

edukcja dziennikarska,

- rosnący prestiż dziennikarza,

- siła oddziaływania dziennikarzy (nawet indywidualnych),

- większe znaczenie organizacji medialnych

- większa specjalizacja

I.c. Modernizacja

Osłabienie paralelizmu politycznego na skutek procesów

cywilizacyjnych

- profesjonalizacja komunikacji politycznej

- W podstawowym znaczeniu modernizacja pociąga za sobą powstanie klasy

profesjonalnych komunikatorów (...). Jest to związane z rozwojem obiektywnego,

analitycznego i bezstronnego spojrzenia na politykę (Pye, Communication and

Political Development, 1963)

- społeczeństwo informacyjne = społeczeństwo zracjonalizowane

- ewolucja cywilizacyjna w kierunku daleko idącej specjalizacji,

racjonalizacji relacji społecznych

- technologie zarządzania, racjonalne instytucje społeczne,

I.c. Modernizacja

- nowe rodzaje relacji społecznych, więzi oraz tożsamości

- nie są już warunkowane kontekstem lokalnych interakcji społecznych,

- dominacja więzi typu racjonalnego (osłabienie roli państw i tożsamości

narodowej),

- laicyzacja = osłabienie ideologii w sferze publicznej (sfera prywatna)

- zanik znaczenia instytucji i praktyk społecznych ufudowanych na

określonych podziałach ideologicznych

- socjalizacja poza instytucjami ideologicznymi,

- społeczeństwo jako zbiór indywidualnych jednostek a nie grup społecznych

- polityka przestaje być kontekstem organizującym relacje i tożsamości

społeczne

- polityka to sprawne zarządzanie państwem

- racjonalizacja (technokracja), konsensus zamiast sporu ideologicznego,

- polityka to zarządzanie i rozwiązywanie problemów a nie spór ideologiczny

- zacieranie się różnic pomiędzy partiami (duże centrum),

I.c. Modernizacja

- wzrost znaczenia mediów w nowoczesnych społeczeństwach

- media przejmują funkcje informacyjne i kontrolne dawniej

sprawowane przez instytucje państwowe, polityczne, czy

społeczne

- najobszerniejsza platforma dystrybucji

- mediatyzacja polityki

- kontakt z wyborcą za pośrednictwem mediów wymusza przejęcie reguł

rządzących daną formą medialną

- uniezależnienie się mediów od polityki

- procesy modernizacyjne (przyczyna czy skutek?)

- rola telewizji - z założenia medium otwarte i powszechne

I.d. Komercjalizacja mediów - proces

- przełamywanie monopolu mediów publicznych pod wpływem technologii

komunikacyjnych

- znaczenie nowych technologii (szersza oferta)

- pirackie, transgraniczne, stacje radiowe

- Radio Luxemburg - zasięg ogólnoeuropejski, wiele wersji językowych, popkultura -

kultura globalna (konfrontacja z BBC)

- Radio MonteCarlo - przemiany na rynku francuskim i włoskim,

- telewizja kablowa i satelitarna

- większe możliwości wejścia na rynek

- silna presja ze strony gospodarki - rynek reklamy

- sprzyjała powstawaniu nowych nadawców,

- lobby na rzecz uwolnienia rynku mediów,

I.d. Komercjalizacja mediów - proces

- nieproporcjonalność abonamentu / dotacji państwowych w stosunku do

wpływów z reklamy

- poochodna dynamicznego rozwoju rynku reklamowego

- media publiczne nie wytrzymują konkurencji ze strony silnie

dokapitalizowanych mediów komercyjnych

- strategia konfrontacji: komercjalizacja samego medium;

- strategia wycofania: niszowość medium

- kultura konsumpcjonizmu

II. Deregulacja rynku mediów elektronicznych

(dot. rynku europejskiego)

- odejście od monopolu mediów publicznych lub stabilnych systemów

dualnych z silną pozycją mediów publicznych

- znaczący i coraz większy udział mediów komercyjnych,

- media publiczne zmuszone do rywalizacji, walki o widza

- lata 80. - konfrontacja BBC z Channel 4

- media publiczne nie jako instytucje kultury, ale jako przedsiębiorstwa

medialne

- pojawienie się wielu regulacji prorynkowych

- liberalizacja ustawodawstwa medialnego (powolny proces),

- wciąż dylemat: jak przy tym procesie zachować szczególną pozycję

nadawców publicznych (polityka ekonomiczna vs. polityka kulturalna),

II. Deregulacja rynku mediów elektronicznych

- podjęcie działań w celu ujednolicenia rozwiązań prawnych - Unia Europejska

(dwie tendencje)

- wspólny, wolny rynek handlu i usług (liberalizm)

- 1974 r. - Europejski Trybunał Sprawidliwości - media elektronicznej jako forma

działalności hadlowo-usługowej, a nie narodowe instytucje społeczne

- dyrektywa Komisji Europejskiej o telewizji “bez granic” - pocz lat 90.

- obrona wartości narodowych i obrona rynku europejskiego przed inwazją

koncernów amerykańskich

- osłabienie paralizmu politycznego

- coraz mniejsza społeczna legitymizacja powiązań politycznych mediów

- np. w Finlandii (demokratyczny korporacjonizm) udział w rynku gazet o afiliacjach

politycznych: lata 50. - 70%, lata 70. - 50%, 1995 r. - 15%

- wobec mnogości oferty medialnej niechęć ludzi do utrzymywania mediów

publicznych

III. Konwergencja mediów

- konwergencja oznacza syntezę, przenikanie się oraz uzupełnianie

mediów

- silna wersja: nałożenie się na siebie dwóch porządków

medialnych - kwestia przyszłości

- np. radio, telewizja internetowa,

- słabsza wersja: koegzystencja

- blog internetowy programu telewizyjnego,

- głosowanie sms'em,

- internetowa wersja dziennika (prasy codziennej),

- fragmenty programów telewizyjnych, radiowych na WWW

III. Konwergencja mediów

- konwergencja jest wynikiem pojawienia się technologii

komputerowych (cyfrowych)

- technologia multimedialna

- technologia interaktywna

- komputer = hipermediów (wszelkie formy reprezentacji medialnch -

statyczne/temporalne, wizualne/dźwiękowe, linearne/hipertekstowe)

- znaczenie konwergencji dla procesu homogenizacji:

- sprzyja powstaniu wspólnej przestrzeni komunikacji społecznej,

która jest dynamiczna, heterogeniczna, o ogromnej skali oraz

otwarta (demokratyczna),

- gest interaktywny odbiorcy - on decyduje o wyborze medium,

tekstu, programu, etc.

Media publiczne / media komercyjne

1. Charakterystyka i misja mediów publicznych

2. Koncepcja służby publicznej - debata medialna

3. Europejska telewizja publiczna na rynku komercyjnym

4. Publiczne media brytyjski jako przykład modelowy

a. Powszechna dostępność

- nadawcy publiczni powinni docierać do wszystkich zakątków kraju tak,

aby wszyscy obywatele mogli mieć swobodny i równy dostęp do całej

oferty programowej;

- obowiązek państwa

- strategia lizbońska (2000) - budowa społeczeństwa informacyjnego w Europie

- cyfryzacja przekazu

b. Zróżnicowanie przekazu, oferty

- programy publicznej radiofonii i telewizji powinny być tak zróżnicowane

pod względem treści i formy przekazów, aby wszystkie grupy społeczne

znajdowały w nich pozycje dostosowane do swoich potrzeb,

możliwości, upodobań

I. Charakterystyka i misja mediów publicznych

c. Zachowanie szczególnej troski o potrzeby mniejszości

- zapewnienie praw i interesów mniejszości (etnicznych,

narodowych, wyznaniowych, etc.) oraz ludzi niepełnosprawnych

- nadawcy publiczni powinni przygotowywać dla nich specjalne

audycje, pomagające im w pokonywaniu trudności życiowych

(programy dla niesłyszących)

d. Działania na rzecz rozwoju sfery publicznej

- zwracając się do odbiorców jako obywateli, powinny budzić ich

zainteresowanie sprawami publicznymi, skłaniać do myślenia w

kategoriach interesu społeczeństwa, wzmacniać poczucie

tożsamości społecznej i przynależności narodowej

- działanie na rzecz integracji społecznej

I. Charakterystyka i misja mediów

publicznych

e. Edukacja

- powinny wprowadzać do nadawanych programów treści

oświatowe, wzbogacające wiedzę obywateli o społeczeństwie

demokracji i całym otaczającym świecie

- np. wspieranie rodzimej kultury i tożsamości narodowej

f. Zachowania dystansu wobec wszystkich grup interesu

- zachowanie pluralizmu, różnorodności formy i treści,

wyważonego stanowiska, szerokiej reprezentacji opinii

- muszą troszczyć się o utrzymanie niezależności programowej, w

tym zwłaszcza zachować odporność na naciski ze strony rządu,

kół politycznych i gospodarczych

I. Charakterystyka i misja mediów

publicznych

g. Tworzenia zachęt do rywalizacji o jakość programu, a nie o liczbę

odbiorców

- muszą dążyć do tego, by w swojej kategorii były to programy

najwyższej jakości, a także by „programy popularne były dobre”

zaś „programy dobre były popularne”

h. Zagwarantowania producentom programu znacznego zakresu

swobody twórczej

- możliwości eksperymentów formalnych i pozostawienia im dużej

wolności intelektualnej

I. Charakterystyka i misja mediów

publicznych

- podejście uznające wagę mediów publicznych i konieczność regulacji

rynku medialnego

- wraz z odejściem mediów publicznych grozi nam destrukcja

instytucji starego porządku, które to instytucje stoją na straży

komunikacji społecznej i politycznej

- najistotniejszym argumentem jest ten, który uznaje, iż telewizja

publiczna jest zdolna tworzyć platformę dla otwartej dyskusji,

ułatwiać powstawanie opinii publicznej, ujawniać obszary

konfliktu, etc.

II.a. Koncepcja służby publicznej

- znaczenie telewizji jako miejsca nieskrępowanej debaty publicznej

jest poważnie ograniczone przede wszystkim ze względu na:

- nadmierną komercjalizację rynku medialnego

- ingerencję polityki w media publiczne

- stanowisko Kellnera: rozwój demokracji mierzony jest dystansami jakie

dzielą władzę od mediów oraz sądów.

- John Keane, Media a demokracja

- diagnoza - sytuacja podwójnie niekorzystna

- media uzależnione albo od polityki albo od biznesu

- rozwiązanie - osadzenie debaty publicznej w strukturach

społeczeństwa obywatelskiego -> sfera publiczna (Habermasa)

II.b. Media publiczne jako przestrzeń debaty

publicznej

- sfera publiczna obejmuje obszar, który nie jest bezpośrednio

związany z partiami politycznymi oraz ekonomicznymi grupami

interesu;

- tworzenie przedinstytucjonalnej formy dyskursu społecznego;

- spontanicznie powstałe związki, organizacje i ruchy;

- domena życia społecznego w której dokonuje się formowanie opinii

publicznej

- odrzucenie liberalizmu - Teoria działania komunikacyjnego to

najistotniejszy współcześnie głos w dyskusji z neoliberalizmem

- sfera publiczna wypełnia lukę miedzy tym, co prywatne i

państwowe - w liberalizmie ta sfera jest szczątkowa

II.b. Media publiczne jako przestrzeń debaty

publicznej. Habermas - koncepcja sfery

publicznej

- demokracja jak tlenu potrzebuje racjonalnej i otwartej dyskusji i

dochodzenia do konsensusu

- Grecja (agora), coffee hauses w XVII Anglii

- dzisiaj ze względu na zakres muszą to być media masowe

- dialog społeczny rozwija się tym silniej im bardziej niezależne są

media

- niezależne mogą być tylko media publiczne kontrolowane przez

organizacje przedstawicielskie

II.b. Media publiczne jako przestrzeń debaty

publicznej. Habermas - koncepcja sfery

publicznej

- interesy kolektywne mogą być chronione tylko przez kolektywne

rozwiązania

- deregulacja jest zagrożeniem dla instytucji społeczeństwa

obywatelskiego

- główną rolę w tym procesie odgrywają korporacje międzynarodowych

- jedynie taka telewizja jest w stanie traktować widzów jako

odbiorców a nie konsumentów

II.b. Media publiczne jako przestrzeń debaty

publicznej. Habermas - koncepcja sfery

publicznej

- koncepcja mediów służby publicznej nowego rodzaju

- stare, monopolistyczne i paternalistyczne media publiczne jak

BBC nie wytrzymają konkurencji, a kosztem utrzymania tak

wielkich struktur będzie „komercjalizacja przekazu”

- nowe media publiczne to mnogość mediów funkcjonujących poza

państwem i poza rynkiem w obrębie samoorganizujących się

strukturach poziomych

- w strukturach społeczeństwa obywatelskiego

- postkapitalistyczna forma społeczeństwa

- podejście kolektywistyczne

John Keane - za Habermasem

- państwo powinno stworzyć ramy systemu umożliwiającego i

wspomagającego takie inicjatywy

- konstytucyjna ochrona wolności mediów

- wspomaganie finansowe ze środków publicznych

John Keane - za Habermasem

- finansowanie telewizji

- system abonamentowy, granty (dotacje) budżetowe

- daje stacjom potencjalnie największe możliwości wypełnienia celów

społecznych i przygotowama programów zgodnych z interesem

publicznym.

- ale system ten w najmnieszym stopniu uwzględnia indywidualne

preferencje widzów

- wpływy z reklamy

- istotnie ogranicza misyjność telewizji, choć nie musi jej znosić w całości

3. Europejska telewizja publiczna na rynku

komercyjnym

1. strategia konfrontacji

- silna pozycja na rynku, konfrontacja z nadawcami komercyjnymi stają

się celem nadawcy publicznego,

- przynajmniej częściowa rezygnacja z misji - walka o widza oznacza coraz

więcej programów rozrywkowych, popularnych,

- silne uzależnienie od reklamuy

2. strategia odrzucenia

- misja publiczna ważniejsza od pozycji rynkowej

- telewizja publiczna jako enklawa kulturalna,

3. strategia kompensacji

- próba wypośrodkowania - zachowanie służby oraz otwarcie na rynek

- np. wariant producencki

3. Europejska telewizja publiczna na rynku

komercyjnym

- raport firmy McKinsey (1999) - wpływ deregulacji na media publiczne

- w większości krajów europejskich media podejmują

konfrontację z nadawcami komercyjnymi

- nie są przy tym skazane na niepowodzenie - nadal istotne podmioty na

rynku (w niektórych przypadkach - znacząca poprawa pozycji w ostatnich

latach)

- znaczenie mediów publicznych dla rynku mediów

- dobrze funkcjonujące media publiczne mogą sprzyjać poprawie jakości

programów komercyjnych, przez włączenie ich do tzw. “koła

wartości” (virtuous circle).

- popularyzowanie odmiennego stylu w programach, akcenty na znaczenie

sfery i debaty publicznej przez co nadawcy prywatni zachęcani są

(mechanizmami rynkowymi) do tworzenia własnych programów zgodnych z

misją publiczną. W ten sposób jakość produkcji całego sektora mediów

poprawia się.

3. Europejska telewizja publiczna na rynku

komercyjnym

- strategia sukcesu nadawców publicznych

- jasne określenie misji i odpowiadającej jej linii programowej, zachowanie

różnorodności, typowej dla nadawców publicznych.

- neutralność polityczna,

- racjonalizacja zarządzania

- redukcja kosztów i poszukiwanie nowych możliwości rozwoju, zgodnie ze

zmianami na rynku.

- stałe dążenie do minimalizacji wpływów z reklamy (im większe środki

pochodzą z reklamy, tym mniej zrównoważony jest program danej stacji, tym

mniej czasu poświęca się programom misyjnym). Jednocześnie abonament

jest stabilnym źródłem finansowania,

3. Europejska telewizja publiczna na rynku

komercyjnym

- znaczenie abonamentu

- według badań przedstawionych w raporcie, powiązanie mediów

publicznych z abonamentem sprzyja ich stabilności finansowej, a co za

tym idzie lepszej jakości programów.

- daje możliwość długoterminowej strategii rozwoju nadawców,

- jest dużo lepszym rozwiązaniem niż subsydia, granty państwowe

- niepewne źródło utrzymania,

- zagrożenie polityzacji mediów

- warunkiem jest jednak wysoka ściągalność abonamentu (resp. zaufanie

odbiorców do nadawcy publicznego)

- w 2001 r. w Wielkiej Brytanii 95% widzów opłacało abonament, w Niemczech

98%, we Francji 92%.

3. Europejska telewizja publiczna na rynku

komercyjnym

4. Publiczne media brytyjskie jako przykład

modelowy

- BBC (British Broadcasting Company)

- powstała w 1922 r., utworzona przez Pocztę Brytyjską, jako spółka

producentów radioodbiorników.

- w 1927 r. stała się korporacją publiczną chronioną przed ingerencją rządu na

podstawie Karty Królewskiej

- zarządcy BBC zostali zobowiązani do realizacji interesów publicznych

- podstawową ideą towarzyszącą tworzeniu struktur BBC było utworzenie takiego

zarządu, który byłby pośrednikiem między nadawcą a rządem.

- podstawy pod funkcjonowanie BBC położył jej pierwszy dyrektor J. Reith. Ustalił on

cztery zasady nazywane także czterema filarami, które miały regulować działanie mediów

publicznych. Były to:

a. Solidne źródła finansowania

b. Idea służby publicznej

c. Monopol (w przypadku Wielkiej Brytanii ten monopol utrzymał się tylko do 1954 r.).

d. Poczucie moralnej odpowiedzialności.

4. Publiczne media brytyjskie jako przykład

modelowy

- ideą, która towarzyszyła powstawaniu BBC było kulturalne i

intelektualne oświecenie publiczności

- twórcy zasad funkcjonowania mediów publicznych w Wielkiej Brytanii

wierzyli, że te środki przekazu mogą sprzyjać poprawie jakości życia

publicznego, ale także podnieść jej poziom intelektualny.

- przekonanie elit kulturalnych i politycznych Wielkiej Brytanii o

konieczności wykorzystania masowych środków przekazu do celów

edukacyjnych.

- cele edukacji miały być wyznaczane przez przedstawicieli elit

- wartości klasy średniej

- jednocześnie krył się za tym paternalizm i konserwatyzm - idealistyczne

wyobrażenie “brytyjskości”

4. Publiczne media brytyjskie jako przykład

modelowy

- struktura zarządzania BBC

- Rada Gubernatorów

- powoływana przez Królową na wniosek premiera

- 12 członków reprezentujących różne organizacje i instytucje nie tylko partyjne

- 5-letnia kadencja

- zarząd - Rada Dyrektorów

- finansowanie BBC

- abonament

- podstawowe źródło dochodów dla kanałów brytyjskich (8 kanałów)

- brak reklam w kanałach brytyjskich

- BBC Worldwide (1995), która działa na zasadach komercyjnych i przynosi

ogromne zyski

- programy docierają do 200 krajów i 274 mln odbiorców (więcej niż CNN)

- BBC World News, BBC America, BBC Prime, BBC Kids, BBC Knowledge, Animal

Planet, i wiele innych

- produkcja własnych programów

4. Publiczne media brytyjskie jako przykład

modelowy

- wyjątkowa pozycja BBC

- rzeczywista przestrzeń debaty publicznej

- stała się dla Brytyjczyków czymś w rodzaju wewnętrznej dyplomacji,

- promocja kultury brytyjskiej

- np. standard języka angielskiego zwany “BBC English”

- status BBC jako dobra narodowego - nieingerowanie rządu mimo

formalnych możliwości żeby to czynić

- np. do 1987 r. prawo veta wobec programów telewizyjnych

- utrzymywanie wysokiej jakości programów, równowagi między

tematami oraz dużej różnorodności, bezstronności programów

informacyjnych.

Doświadczenia innych krajów europejskich:

- Niemcy

- ARD (1954) - wspólnota nadawców publicznych w poszczególnych

landach (programy lokalne i programy ogólnokrajowe)

- kierowanie mediami publicznymi i kontrola nad nimi są realizowane

przez trzy organy:

I. Radę radiowo-telewizyjną, której zadaniem jest reprezentowanie interesów

publiczności. Rady te są wybierane przez parlamenty landów lub bezpośrednio

przez partie polityczne, związki wyznaniowe, związki gospodarcze i kulturalne.

II. Zarząd, którego członków wybiera rada radiowo-telewizyjna. Zarząd kontroluje

wykonanie linii programowej, zatwierdza projekt budżetu i kontroluje kierowanie

instytucją, wybiera intendenta, ten wybór musi zostać zatwierdzony przez radę

radiowo-telewizyjną·

III. Intendenta, który kieruje stacją, zgodnie z uchwałami rady radiowo-telewizyjnej i

jest odpowiedzialny za program

- zdarzają się okresy silnego uwikłania mediów w politykę

Media publiczne a komercyjne - podstawowe

pytania

1. Czy cele, jakie stawia przed telewizją współczesna demokracja mogą

być realizowane tylko przez telewizję publiczną?

- czy misja publiczna jest specjalnością wyłącznie telewizji

publicznej?

- misja = przestrzeń wolnej debaty publicznej,

- misja = kultura i edukacja,

2. Czy istotnie jedynie telewizja publiczna może być wolna od

zewnętrznych nacisków?

- naciski polityczne - czy stworzenie niezależnej instytucji

rozwiązuje kwestię obiektywizmu?

- czy mechanizmy rynkowe zapewniają telewizjom komercyjnym

obiektywność

Media publiczne a komercyjne - podstawowe

pytania

3. Czy w dobie deregulacji, mediów cyfrowych i interaktywnych,

społeczeństwa informacyjnego ten podział na media publiczne i

komercyjne jest nadal istotny?

- konwergencja mediów

- pluralizm, wielość, zróżnicowanie, heterogeniczność współczesnej

kultury

- glokalizacja

• mechanizmy rynkowe - zagospodarowywanie marginesów kultury

Transformacja polskiego systemu

medialnego po roku 1989 - przejście

do demokracji

- upadek systemu komunistycznego - wydarzenia z przełomu lat 80. i 90. w

Europie Środkowo-Wschodniej

- wiele wskazuje na to, że „efekt lawiny” był tak gwałtowny głównie za

sprawą telewizji satelitarnej (S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji)

- pokazywane w telewizjach obrazy obrad Okrągłego Stołu, wyborów 1989 i

wybór Mazowieckiego na premiera stymulowały wydarzenia na Węgrzech, w

NRD, Czechosłowacji, Rumunii, Bułgarii, od 1991 - republiki radzieckie

- przejście do demokracji Hiszpanii, Grecji, Portugalii oraz państw Ameryki Łacińskiej

w latach 70-tych było znacznie mniej dynamiczne, choć również skorelowane było z

ekspansją mediów masowych

- telewizja i radio satelitarne, początki mediów komputerowych oraz sieci

komputerowych, technologie druku (faks) - blokowanie infromacji nie było już

możliwe

1. Rola mediów masowych w procesie

przejścia do demokracji

- niezwykle wysoki odsetek posiadaczy samodzielnych anten

satelitarnych - szczególnie w Polsce

- dowód braku zaufania do oficjalnych mediów,

- potrzeba otwarcia na świat,

- media otwierały na globalną kulturę

- swoboda mediów stanowiła pierwszą widoczną oznakę zmiany

systemu

- symboliczny wymiar: w Rumunii i na Litwie walka o demokracje

rozpoczynała się od walki o przejęcie telewizji

- Rumunia: grudzień 1989 - transmisja telewizjyjna z egzekucji Ceausescu

- wolne media postrzegane były jako pierwsza i podstawowa oznaka i

warunek demokracji

1. Rola mediów masowych w procesie

przejścia do demokracji

2. Transformacja systemu medialnego

- proces transformacji systemu medialnego był w każdym kraju młodej

demokracji procesem trudnym i do pewnego stopnia podobnym (choć

o różnym tempie)

- przekszody polityczne

- ingerencje świata polityki, powolny proces upowszechniania się reguł oraz

standardów

- przeszkody ekonomiczne

- brak rodzimego kapitału, słaby rynek reklamy, praktyki monopolistyczne,

ekspansja kapitału zagranicznego,

- szybka prywatyzacja rynku prasy oraz problematyczna sytuacja

telewizji

- dualny model runku mediów elektronicznych

- autonomizacja mediów - stają się instutucjonalnie niezależnymi podmiotami

życia społecznego (Karol Jakubowicz)

- przynajmniej wyzwania jakie stoją przed reformą mediów

- autonomizacja mediów ma kilka wymiarów:

a. politycznym

- proces, który do dziś nie został zakończony

b. ekonomicznym

- kształtowanie się rynku reklamy

c. społecznym

- media stają zależne od odbiorców, którzy wcześniej nie stanowili punktu odniesienia

d. technologicznym

e. na poziomie profesjonalizmu warsztatu dziennikarskiego

- obiektywność przekazu, oddzielenie informacji od wartościowania

2. Transformacja systemu medialnego

2. Transformacja systemu medialnego

- stopień zaawansowania transformacji systemów medialnych jest

pochodną statusu poszczególnych rynków - obecność prywatnych

nadawców oraz jakości samej demokracji

- pierwsza grupa: Polska, Czechy, Węgry

- druga grupa: Slowacja, Rumunia, Bułgaria

- trzecia grupa: republiki bałtyckie

- badania pokazują silną korelację pomiędzy reformami mediów

masowych a demokracją systemu politycznego

- M. Price, B. Rozumilowicz, S. Verhulust, Media Reform - 4 etapy reformy

mediów w krajach postkomunistycznych

2. Transformacja systemu medialnego

1. Etap wstępny reform mediów

- faza przygotowawcza przejścia do demokracji

- pierwszą oznaką przechodzenia ku demokracji jest powolna i stopniowa

liberalizacja mediów

- osłabienie cenzury,

- prezentacja kilku punktów widzenia,

- dopuszczenie bardziej liberalnych głosów w prasie,

- informacje ze świata

- władza, która traci silną pozycję wypuszczą sygnały o potrzebie

wewnętrznych reform

- Polska: po ostrych restrykcjach stanu wojennego w 1984 r. uchwolono

ustawę o prawie prasowym, która normalizowała prawa i obowiązki

dziennikarzy oraz organizację działalności prasy

- oficjalna, zewnętrzna państwowa cenzura zostaje zastąpiona cenzurą

wewnątrzredakcyjną

2. Transformacja systemu medialnego

2. Podstawowy etap reform mediów

- przejście do demokracji (rewolucja)

- niestabilność, niepewność,

- brak uregulowań prawnych - odważne poszukiwanie rozwiązań

- słabość organizacyjna niedawnych opozycjonistów, brak całościowych rozwiązań

systemowych

- brak fundamentów demokracji - organizacji społczeństwa obywatelskiego

(poszykiwanie, kształtowanie i monitorowanie procesów zmian)

- decyzje w wymiarze instytucjonalno-prawnym

- zniesienie cenzury,

- formalne uwolnienie mediów od kontroli państwa,

- początki budowy rynku mediów komercyjnych - otwarcie rynku dla nowych

nadawców

- w pierwszym etapie dotyczy to prasy, która staje się pierwszą przestrzenią debaty

publicznej

2. Transformacja systemu medialnego

- etap decyzji: np. prywatyzacja RSW Prasa-Książka-Ruch

- etap stabilizacji (od 1993 r.) - powolne kształtowanie się rynku mediów, wejście w

orbitę wpływów globalnego rynku mediów

- zmiany społeczne - zmiana postrzegania mediów oraz ich roli społecznej

- dla reformatorów stają się narzędziem dotarcia do obywateli,

- przykład Hiszpanii - w dłuższej perspektywie media odegrały pozytywną rolę promocji

wartości systemu demokratycznego)

- zaufanie do mediów rośnie znacznie szybciej niż do nowej klasy politycznej,

- chaotyczność, brak selekcji - wielogłosowość debaty publicznej

- jednocześnie niezwykle ważne zadania stają przed mediami - edukacja

obywatelska, budowa fundamentów społeczeństwa obywatelskiego

- trudna rola wyjścia poza funkcję gate-keepera - nigdy nie udaje się to w pełni,

- Balcerowicz: media negatywnie oddziaływały na proces reform akcentując wyłącznie

negatywne aspekty przemian

-

2. Transformacja systemu medialnego

3. Wtórny etap reform mediów

- proces konsolidacji demokracji

- usunięcie instytucji starego porządku i powszechna akceptacji pluralizmu

politycznego (np. wolne wybory, przyjęcie konstytucji),

- reguły demokratycznej gry politycznej

- zwyczaje nie nadążają za prawem - np. brak skłonności do konsensusu, “wojna na

górze”

- stablizacja rynku mediów

- mechanizmy konkrencji, badań audytoryjnych

- próby polityzacji mediów

2. Transformacja systemu medialnego

4. Etap dojrzałości demokracji

- dojrzałość demokracji na poziomie społecznym oraz instytucjonalnym

- wykształcenie się profesjonalnych elit politycznych oraz społeczeństwa

obywatelskiego

- czy już jesteśmy na tym etapie?

- telewizja publiczna w Polsce stała się de facto obszarem walki

między różnymi opcjami politycznymi

- pozostałości po poprzednim systemie,

- słabość mediów komercyjnych - powoli ta sytuacja się zmienia

- pozytywnym aspektem była szybka prywatyzacja mediów drukowanych

- symbolem jest tutaj „afera Rywina”

3. Problem relacji media - polityka

- debaty, obszary sporów, postawy polityków stały się widoczne,

kontrolowane, oceniane, dyskutowane

- wybory nie są już jedynym źródłem legitymizacji

- media funkcjonują na zasadzie stałej legitymizacji (tzw.

legitymizacja katodyczna)

- kształtowanie wizerunku medialnego polityków i partii politycznych

- znaczenie sondaży politycznych

- proces kontroli, stałej obserwacji i oceny sceny politycznej przyczynia

się do postępu świadomości czym jest demokracja, jakie są jej reguły

i wartość

3. Problem relacji media - polityka

6. Kształtowanie się polskiego

systemu medialnego oraz rynku

mediów

1. Prawne uwarunkowania funkcjonowanie

mediów

- akty prawne o podstawowym znaczeniu:

- ustawa o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa-Książka-

Ruch z 22 marca 1990 roku,

- ustawa o uchyleniu ustawy o kontroli publikacji i widowisk, zniesieniu tych

organów

- zmiana ustawy Prawo Prasowe z 11 kwietnia 1990 roku,

- ustawa o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 roku

- przyjęta dopiero 31 lipca 1997 roku Ustawa o Polskiej Agencji Prasowej.

- przepisy wynikające z faktu integracji Polski z Unią Europejską

- umowy międzynarodowe dotyczące ochrony praw autorskich, łączności

oraz telewizji ponad granicami

1. Prawne uwarunkowania funkcjonowanie

mediów

- uregulowania prawne znalazły potwierdzenie w Konstytucji przyjętej 2

kwietnia 1997 roku.

- art. 14: Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków

społecznego przekazu. Wszystkim obywatelom zapewniono wolność

wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

- art. 54: zakaz cenzury i koncesjonowania prasy, dopuszczenie możliwości

koncesjonowania mediów elektronicznych

- art. 60-61: zagwarantowano obywatelom dostęp do informacji

publicznych

- art. 213-215: trzy artykuły dotyczące Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- podstawowy akt prawny stanowiący fundament funkcjonowania

polskich mediów

- przyjęta 26 stycznia 1984 roku

- projekt ustawy przygotowany był na dzień przed przed wprowadzeniem

stanu wojennego (zespół Andrzeja Kopffa, działający w ramach Centrum

Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych NSZZ "Solidarność")

- koncesjonowanie wydawnictw prasowych,

- przewidywał ograniczenie wysokości nakładów pism wydawanych przez

jednego wydawcę, co uderzało w monopol informacyjny PZPR.

- próba pogodzenia tendencji liberalnych z porządkiem prawnym PRL

- wiosną 1982 roku ten społeczny projekt posłużył za podstawę ustawy

Prawo prasowe z 26 stycznia 1984 roku, która w niemal niezmienionej

postaci funkcjonowała do końca PRL.

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- nowelizacja z 11 kwietnia 1990 roku na podstawie uchylenia Ustawy o

cenzurze

- likwidacja Głównego Urzędu Kontroli Publikacji, Prasy i Widowisk (GUKPPiW)

- rejestracja nowych pism została przekazana sądom wojewódzkim

- konstrukcja wniosku, tryb rejestracji oraz procedury odwoławcze od decyzji

negatywnych

- usunięto stwierdzenia dotyczące socjalistycznych stosunków produkcji,

socjalistycznego państwa itp.

- artykuł 1 otrzymał następujące brzmienie:

- Prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności

wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania,

jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej.

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- artykuły 2-5: zasady pozyskiwania i publikowania informacji, zachowania

tajemnicy państwowej, wolności i swobody wypowiedzi.

- art. 6: zapis o obowiązku przestrzegania polskiej racji stanu sprowadzono

do stwierdzenia "Prasa jest zobowiązana do prawdziwego przedstawiania

omawianych zjawisk".

- zapisy o obowiązku udzielania prasie informacji przez organa państwowe i

organizacje społeczne.

- art 7: nadal obowiązywały zapisy definiujące m.in. pojęcie prasy i zawód

dziennikarski.

- m.in. sposoby pozyskiwania informacji i zasady etyki zawodowej

dziennikarzy; zakres tajemnicy sądowej, ograniczenia w publikowaniu danych

o osobach, wobec których toczy się postępowanie przygotowawcze lub

sądowe; utrzymano obowiązek autoryzacji wywiadów i wypowiedzi i ustalono

zasady zachowania tajemnicy o osobach udzielających dziennikarzom

informacji.

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- bez zmian pozostawiono 5. rozdz. prawa prasowego dotyczący sprostowań i

odpowiedzi.

- redakcje powinny publikować sprostowania bezpłatnie i niezwłocznie (np. dzienniki

do 7 dni od momentu otrzymania).

- sprostowanie winno być zamieszczane w tym samym dziale pisma i drukowane tą

samą czcionką, jaką opublikowano artykuł, którego dotyczy.

- w publikowanym tekście odpowiedzi lub sprostowania redakcja nie może

dokonywać skrótów, które zniekształciłyby intencje autora lub osłabiły jego

wypowiedź.

- okoliczności, w jakich redakcja może odmówić publikacji sprostowania lub

odpowiedzi (m.in. treści godzące w polski porządek prawny, normy współżycia

społecznego itp.)

- nowela nie zmieniła zasad publikowania komunikatów i ogłoszeń.

- podtrzymano obowiązek niezwłocznego i nieodpłatnego publikowania

komunikatów pochodzących od naczelnych i centralnych organów administracji

państwowej,

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- nie uległy zmianie zapisy o sposobie dochodzenia roszczeń wobec prasy

przez osoby pokrzywdzone.

- zapis zwalniający od odpowiedzialności redaktorów naczelnych za publikację

tekstów nadesłanych przez Polską Agencję Prasową (PAP) oraz treści

komunikatów urzędowych.

- wydawca i redaktor nie ponosili też winy za treść reklam i ogłoszeń.

- zapis o odpowiedzialności karnej osób, które przemocą lub groźbą

zmuszają dziennikarzy do określonych publikacji

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- nowa sytuacja prasy

- prasa mogła już w pełni korzystać z wolności wypowiedzi, a przez

to urzeczywistniać obywatelskie prawa do informacji i jawności

życia publicznego.

- media drukowane formalnie zyskały całkowitą niezależność i nie były już

instrumentem do realizacji polityki władz państwowych

- niska efektywność polskiego sądownictwa otworzyła przed nimi

możliwości nieprzewidziane przez ustawodawcę. Dziennikarze dość

szybko poznali swoją siłę i niekiedy nadużywali przyznanej im wolności.

- dzięki temu wielokrotnie udało się przeciwdziałać nadużyciom, a niekiedy i

pospolitym przestępstwom, ale publikacje dotknęły też osoby niewinne

- procesy sądowe oraz szeroką dyskusję o granicach wolności wypowiedzi

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- jednym z pierwszych zagrożeń dla wolności prasy okazała się próba nowelizacji

Ustawy o ochronie tajemnicy państwowej.

- 15 września 1994 Sejm wprowadza zapisy obligujące dziennikarzy do

całkowitego zachowania tajemnicy państwowej bez względu na to, w jaki

sposób i w jakim celu weszli w ich posiadanie.

- ujawnienie tych tajemnic zagrożone było wysokimi karami więzienia.

- wywołało to falę protestów (m.in. Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP),

Stowarzyszenia Dziennikarzy RP, Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, Pen Clubu,

Komitetu Helsińskiego - bezprecedensowa po 1989 roku jedność wszystkich mediów

niezależnie od reprezentowanych poglądów politycznych.

- list otwarty redaktorów naczelnych gazet, dyrektorów stacji radiowych i telewizyjnych:

- [...] protestujemy przeciwko uchwalonej przez Sejm RP Ustawie o tajemnicy państwowej. jej

poszczególne zapisy mogą być wykorzystane dla ukrycia przed społeczeństwem wypadków

łamania prawa przez przedstawicieli władz państwowych i administracji publicznej. Wolność

słowa jest zagrożona - dlatego też żywimy nadzieję, że ustawa nie wejdzie w życie w

obecnym kształcie. [...] Ze swej strony deklarujemy, że podejmując decyzję o publikacji

poszczególnych materiałów. będziemy się kierowali jedynie zasadą dobra publicznego

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- wobec tak zdecydowanego oporu 7 października 1994 roku Senat

odrzucił projekt nowelizacji. a w Sejmie nie zyskała ona ponownej

akceptacji.

- dyskusja o granicach wolności prasy

- wyrok Sądu Najwyższego w sprawie lubelskiego dziennikarza za odmowę

ujawnienia autora tekstu opublikowanego w lokalnym dodatku "Gazety

Wyborczej".

- zwolnienie z tajemnicy może nastąpić jedynie w wyjątkowych wypadkach

niezbędnych dla rozstrzygnięcia danej sprawy karnej.

- mimo to środowisko dziennikarskie oprotestowało wyrok, podkreślając niską

precyzyjność pojęcia "niezbędne okoliczności".

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- próby wprowadzenia nowego prawa prasowego

a. projekt opracowany przez Bogdana Michalskiego, mający na celu

unormowanie wszelkich aspektów działalności prasowej

- dziennikarzem mogłaby zostać jedynie osoba z wyższym wykształceniem,

niekarana za przestępstwa zagrożone karą więzienia powyżej 5 lat.

- aplikacje dziennikarskie kończące się egzaminami.

- redaktor naczelny musiałby wykazać się polskim obywatelstwem i minimum 10-

letnim stażem zawodowym.

- projekt zakładał też ograniczenie zagranicznego kapitału w polskiej prasie do 25

procent (w dziennikach) i 33 procent (w czasopismach).

- przewidziano w nim powołanie Rady Prasowej składającej się z trzydziestu

trzech dziennikarzy i dwunastu wydawców prasy.

- rozwiązania postulowane przez Michalskiego dziennikarze zinterpretowali jako

zamach na wolność prasy, a powołanie Rady Prasowej odczytali jako próbę

reaktywowania cenzury.

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

b. projekt Ustawa o wolności słowa - prawo prasowe opracowany przez Unię

Wolności (1995)

- gwarancja zasady jawności życia publicznego oraz zakaz cenzury.

- nadrzędność obywatelskich swobód wolności słowa i prawa do informacji, których

ograniczenia mogą być jedynie wyjątkami sformułowanymi na podstawie konstytucji i

ustaw.

- zapewnienie dziennikarzom dostępu do dokumentów pozostających w dyspozycji organów

władzy i administracji publicznej, samorządów gospodarczych oraz zawodowych, a także

innych jednostek administrujących własnością państwową lub komunalną.

- granice dostępu do informacji wyznaczały przepisy innych ustaw lub uzasadnione interesy

związane z ochroną tajemnicy handlowej i sfery prywatności obywatela.

- przepisy gwarantujące samodzielność redaktorów naczelnych i redaktorów wobec

wydawców.

- zniesienie obowiązku autoryzacji pod warunkiem uzyskania od informatora zgody na

publikację danych lub opinii.

- projekt upadł na poziomie komisji sejmowych

1.1. Ustawa “Prawo prasowe”

- ocena stanu prawnego

- brak nowoczesnego i jednolitego prawa prasowego oznacza, iż

zastosowanie prawa uzależnione od jednostkowych decyzji

sądów.

- po 1989 roku toczyło się kilka tysięcy postępowań w sprawach

prasowych.

- konflikt pomiędzy prezydentem Aleksandrem Kwaśniewskim i kierowanym

przez Tomasza Wołka dziennikiem "Życie" (opublikowany 23 sierpnia 1997

roku artykuł “Wakacje z agentem”) - proces trwał osiem lat.

- dla interpretacji Prawa prasowego duże znaczenie miała też sprawa

redaktora “Wieści Polickich”, Andrzeja Marka, który zarzucił lokalnemu

urzędnikowi malwersacje (sąd orzekł trzy miesiące aresztu w zawieszeniu i

wobec braku przeprosin zlecił wykonanie kary) - “protesty w klatce”

- Trybunał Konstytucyjny utrzymał możliwość kary pozbawienia wolności

do lat 2 za pomówienie prasowe - wbrew prawu europejskiemu

- powstała w wyniku potrzeby radykalnej reorganizacji mediów

- do Sejmu złożono aż sześć projektów ustaw dotyczących mediów

elektronicznych.

I rozdział - zadania radiofonii i telewizji:

- dostarczanie informacji; udostępnianie dóbr kultury i sztuki, ułatwianie

korzystania z oświaty i dorobku nauki (upowszechnianie edukacji),

dostarczanie rozrywki, popieranie krajowej twórczości audiowizualnej

- koncesjonowanie nadawców radiowych i telewizyjnych,

- uznano, iż do mediów elektronicznych stosują się normy Prawa

prasowego.

1.2. Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992

II rozdział - zadania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

- zadania:

- współtworzenie polityki państwa w zakresie działalności mediów

elektronicznych,

- określanie warunków działalności oraz nadzorowanie nadawców,

- opiniowanie projektów ustaw oraz umów międzynarodowych dotyczących

radiofonii i telewizji,

- określanie wysokości opłat abonamentowych;

- stymulowanie badań w zakresie elektronicznych mediów masowych.

- członkowie Rady (9 osób):

- zmieniani rotacyjne (po 3 członków)

- zobowiązani są do zawieszenia działalności w partiach politycznych.

- nie mogli też pracować u producentów i nadawców radiowo-telewizyjnych.

- rada składa coroczne sprawozdania ze swej działalności, które musi być

zaakceptowane przez parlament i prezydenta.

1.2. Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992

III rozdział - regulacje dot. programów radiowych i telewizyjnych

- treści

- 33% programu (ramówki) produkcji krajowej, w tym co najmniej 10% materiały

producentów innych niż nadawca.

- rozwiązanie, które pozytywnie wpłynęło na rozwój rynku produkcji audiowizualnej

w Polsce

- podczas kolejnych nowelizacji wprowadzono zapis, w którym zobowiązano

nadawców radiowych i telewizyjnych, by co najmniej 33% czasu stanowiły produkcje

w języku polskim

- w telewizji - min. 50% programów europejskich,

- reklama

- max. 15% dziennego czasu antenowego, a łącznie z telesprzedażą max. 20%

procent

- nie więcej niż 12 minut w ciągu godziny

- sporny zapis:

- "Audycje powinny szanować uczucia religijne odbiorców, a zwłaszcza respektować

chrześcijański system wartości"

1.2. Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992

IV rozdział - regulacje dot. publicznej radiofonii i telewizji

- zadania:

- tworzenie i rozpowszechnianie programów, rozwój zaplecza technicznego,

popieranie twórczości artystycznej, naukowej i działalności oświatowej.

- utrzymanie telewizji regionalnych oraz programów polonijnych

- obowiązki:

- rzetelne informowanie i kreowanie pluralistycznej opinii publicznej,

- respektowanie chrześcijańskiego systemu wartości, umacniania rodziny oraz

zwalczania patologii społecznych.

- udostępnienie telewizji i publicznego radia partiom politycznym, organizacjom

społecznym, naczelnym organom władzy państwowej (art. 24 i 25).

- ograniczenia:

- zakaz przerywania programów reklamami

1.2. Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992

- V rozdział - regulacje dot. koncesji

- czas:

- telewizja: 5 lat; radio: 7 lat; po nowelizacji: 10 lat;

- ograniczenia:

- koncesję może otrzymać polski obywatel lub osoba prawna, która ma stałą

siedzibę w Polsce.

- pierwotnie udział podmiotów zagranicznych w kapitale zakładowym lub

akcyjnym spółki nie mógł przekroczyć 33%, a po nowelizacji z 2004 roku -

49% (nie dotyczy spółki zależnej, jeśli jej siedziba znajduje się w UE)

1.2. Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992

1.2. Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992

- burzliwe życie ustawy o radiofonii i telewizji

- do 2000 roku - 5 nowelizacji

- spór prezydenta Wałęsy z Sejmem o mianowanie przewodniczącego

Rady

- nowelizacja z 2000 - dostosowanie prawa polskiego do prawa UE

- projekt nowelizacji z 2002 roku - geneza “Afery Rywina”

- projekt stworzony przez zespół powołany przez Krajową Radę (ludzie

głównie związani z mediami publicznymi)

- wiele ostrych przepisów antykoncentracyjnych (zakaz posiadania udziałów w

telewizji ogólnopolskiej właścicielom dzienników i/lub czasopisma)

- nowelizacja z czerwca 2006

- zgodnie z przeforsowanym prawem skład Krajowej Rady został

ograniczony do pięciu członków (1 - Senat, po 2 Sejm i prezydent) -

rozwiązanie to zdaje się kończyć okres względnej samodzielności

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

- intencje powołania, racja istnienia

- publiczny (nie państwowy) nadzór nad mediami

- ochrona pluralizmu i niezależności od kolejno następujących po

sobie władz państwowych.

- organ ten był bezpośrednio wzorowany na francuskiej Najwyższej Radzie

do spraw Mediów Audiowizualnych;

- pierwotnie zakładano, że Krajowa Rada będzie organem o

charakterze opiniotwórczo-prawodawczym.

- koncepcja polityków Unii Demokratycznej - tzw. rady autorytetów, w

której skład mieli wejść wybitni prawnicy oraz ludzie filmu i mediów

- później opowiadano się za radą fachowców - to znaczy organem

składającym się z osób znających specyfikę mediów elektronicznych,

- ostatecznie przeważyły względy polityczne (dobór członków Rady był

kompromisem między interesami partii politycznych)

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

a. członkowie Rady

- od samego początku (zanim Rada powstała) ich dobór był

przedmiotem sporu politycznego

- spór pomiędzy prezydentem Wałesą a rządem (J.M. Rokita) o wybór

przewodniczącego Rady

- skład pierwszej Krajowej Rady weszło 9 członków:

- czterech powołanych przez Sejm (Andrzej Zarębski - PPL/UW, Bolesław Sulik

- UD, Lech Dymarski - RdR, Marek Siwiec - SLD),

- dwóch Senat (Ryszard Miazek - PSL, Jan Szafraniec - ZChN),

- trzech prezydent Lech Wałęsa (Maciej Iłowiecki - bezpartyjny, Ryszard Bender

- ZChN i Marek Markiewicz - "Solidarność").

- przewodniczący Rady:

- Marek Markiewicz, Ryszard Bender, Janusz Zaorski, Marek Jurek, Bolesław

Sulik, Juliusz Braun, Danuta Waniek, Elżbieta Kruk, Witold Kołodziejski

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

b. działalność prawodawcza Rady

- początkowo próbowano aktywnie oddziaływać na relacje pomiędzy

mediami a polityką, ale spotykało to się z reguły ze znacznym

oporem

- działalność prawodawcza Rady przede wszystkim skoncentrowana

jest na

- corocznej nowelizacji wysokości abonamentu (dziś: radio: 5.30 zł, telewizor:

17.00 zł)

- zapewnieniu politykom dostępu do mediów

- regulacje dot. np. reprezentacji w programach publicystycznych (“Forum”), czasu

antenowego podczas wyborów, etc,

- określaniu wysokości opłat koncesyjnych;

- rozporządzenia dotyczące treści

- rozporządzenie dotyczące zakazu emisji pomiędzy 6.00 - 23.00 programów

ukazujących przemoc, brutalność i pornografię; zawierających zwroty, słowa,

gesty wulgarne, naruszające obowiązującą obyczajowość

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

c. wydawanie koncesji

- założeniem polityki medialnej na początku lat 90-tych było wspomaganie

lokalnych nadawców

- przyznanie jednej koncesji dla nadawcy telewizyjnego o zasięgu ogólnopolskim

(Polsat), kilku ogólnopolskich koncesji radiowych oraz kilkadziesiąt/kilkaset

koncesji o zasięgu lokalnym;

- pierwszy proces koncesyjny (1993)

- radio:

- koncesje na trzy sieci radiowe o zasięgu ogólnopolskim (RMF, Radio "Zet" i Radio

Maryja),

- 132 koncesje dla nadawców lokalnych;

- dwie koncesje na sieci ponadregionalnych (Rozgłośnia Harcerska i Radio "Eska")

- z 323 częstotliwości rozdysponowano około 60%

- telewizja

- koncesyjnego dla jednej stacji ogólnopolskiej (Polsat),

- jedna sieć regionalna (Telewizja Wisła)

- koncesje dla jedenastu nadawców lokalnych.

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

- rekoncesje od 2001

- w 2001 roku upłynął pierwszy - siedmioletni - okres koncesji radiowych.

- radio - głośne protesty RMF FM przeciwko zakazowi rozpinania sieci

- telewizja (2004-2005), potwierdzenie istnienia dwóch ogólnopolskich

nadawców prywatnych

- koncesje dla sieci kablowych

- do 2006 roku zarejestrowano ponad tysiąc sieci kablowych i wydano

blisko trzysta decyzji zezwalających na nadawanie własnych programów

przez te sieci

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

d. działalność nadzorcza i kontrolna

- w pierwszym okresie działalności Krajowa Rada nadzorowała

transformację publicznego radia i telewizji.

- inwentaryzacja majątku Radiokomitetu oraz rozdysponowanie go pomiędzy

Telewizję Polską i Polskie Radio

- uznanie zbiorów programowych PR i TV za niepodzielny zasób archiwalny,

- publiczne radio i telewizja mają uprzywilejowaną pozycję w korzystaniu ze zbiorów,

ale należy dopuścić do korzystania z nich na zasadach komercyjnych przez innych

nadawców

- opracowanie statutów spółek oraz statutów siedemnastu regionalnych spółek

radiofonii publicznej.

- Krajowa Rada współuczestniczyła zmianach kadrowych i procesach

powoływania rad nadzorcze.

2.1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

- Zespół Monitoringu i Analiz Programów

- analiza obiektywizmu i preferencji politycznych nadawców publicznych oraz

komercyjnych o zasięgu ogólnopolskim (szczególnie w czasie trwania kampanii

wyborczych)

- oceny zawsze warunkowane bieżąca walką polityczną

- analizy udziału programów produkcji polskiej

- analizy wykorzystania limitów reklamowych (12min /h)

- symboliczne kary dla nadawców (np. Polsatu)

- analiza treści programów

- 1997 r. kara dla Polsatu w wys. 300 tys pln za emisję brutalnych scen w czasie

niedozwolonym

- 2006 r. kara dla Polsatu w wys. 2,5 mln pln za obrazę uczuć religijnych (program Kuby

Wojewódzkiego z Kazimierą Szczuką)

- przydatne, ale nie przekładające się na konkretne decyzje analizy programowe

nadawców publicznych

- stopień realizacji misji publicznej, struktura gatunkowa ramówki, etc.

2.2. Organizacje dziennikarskie

- grupa zawodowa dziennikarzy

- pocz. lat 90. - ok 11 tysięcy; pocz. XXI wieku, 18-20 tysięcy; rok 2006 - 15

tysięcy

- bardzo młoda grupa zawodowa: w 2000 r. średnia wieku - 35 lat

- edukacja dziennikarska

- według raportu miesięcznika"Press", w 1997 roku na siedemnastu

polskich uniwersytetach, akademiach i uczelniach zawodowych w

systemie studiów dziennych, zaocznych i wieczorowych studiowało około

3,5 tysiąca osób; w 2007 r. studia dziennikarskie prowadzono już na

blisko 30 uczelniach, a corocznie wkracza na rynek około 1 tys.

dziennikarzy

- według sondaży przeprowadzonych przez OBP UJ, tylko połowa osób

zatrudnionych w redakcjach ukończyła studia dziennikarskie.

2.2. Organizacje dziennikarskie

- organizacje

- należy do nich zaledwie 30% dziennikarzy

- SDP - Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich

- największe stowarzyszenie zrzeszające polskich dziennikarzy.

- historia:

- Stowarzyszenie powstało w 1951 r, zajmując miejsce Związku Zawodowego

Dziennikarzy RP

- w 1956 roku, kiedy uczestniczyło w próbie demokratyzacji ustroju PRL

- w latach 1980-1981, kiedy aktywnie współdziałało z Solidarnością.

- po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego władze komunistyczne

rozwiązały SDP, tworząc w jego miejsce prorządowe Stowarzyszenie

Dziennikarzy PRL.

- po 1989 roku SDP zostało reaktywowane,

2.2. Organizacje dziennikarskie

- działalność SDP

- Karta Etyczna Mediów (1995 r.)

- dokument podpisany przez prezesów największych polskich mediów

tworzących Konferencję Mediów Polskich

- wyznaczniki etyki dziennikarskiej: zasada prawdy, zasada obiektywizmu,

zasada oddzielania informacji od komentarza, zasadą uczciwości,

zasada szacunku i tolerancji, zasadą pierwszeństwa dobra odbiorcy,

zasada wolności i odpowiedzialności

- na straży poszanowania praw Karty Etyki Mediów stoi Rada Etyki

Mediów kierowana przez Magdalenę Bajer - rozpatruje ona skargi na

działalność dziennikarzy

- od 1996 r. przy Stowarzyszeniu działa Centrum Monitoringu Wolności Prasy

- Centrum odnotowuje wszelkie przypadki agresji stosowanej wobec

dziennikarzy oraz procesy sądowe, w których byli oni stroną.

- przy SDP działa również sąd koleżeński

2.2. Organizacje dziennikarskie

- SDRP - Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej

- niewielkie znaczenie, zrzesza jedynie starszych, emerytowanych

dziennikarzy

- historia:

- powstało z Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL.

- KSD - Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy

- działa od 1991 r., zrzesza dziennikarzy mediów katolickich

3. Agencje prasowe

- Polska Agencja Telegraficzna (PAT)

- pierwsza polska agencja informacyjna, powstała w 1918 r.

- początkowo rozpowszechniała informacje za pomocą biuletynów

telegraficznych, a od 1928 - także za pomocą codziennych Kronik

Filmowych PAT.

- w 1939 r. władze PAT opuszczają Polskę i przenoszą działalność na

emigrację (Paryż, a potem Londyn), gdzie PAT działa do 1991 r.

- Polska Agencja Prasowa (PAP)

- powstanie i forma instytucjonalna PAP:

- 10 marca 1944, Związek Patriotów Polskich powołał w Moskwie Polską

Agencję Prasową "Polpress". We wrześniu 1945 jej siedziba została

przeniesiona do Warszawy.

- Początkowo niesformalizowana i podległa bezpośrednio kierownictwu

ZPP oraz dowództwu wojskowemu Wojska Polskiego, od 26 października

1945 PAP stała się przedsiębiorstwem państwowym.

3. Agencje prasowe

- od 1983 roku stała się jednostką rządową - zakładem budżetowym.

- w latach 1989-1997 pod względem formalno-prawnym PAP była agencją

rządową bezpośrednio podporządkowaną prezesowi Rady Ministrów,

jednak w codziennej praktyce starała się być bezstronna.

- Tadeusz Mazowiecki w 1990 roku na nowego szefa agencji mianował Ignacego

Rutkiewicza

- symbolem nowego wizerunku PAP było połączenie z Polską Agencją

Telegraficzną działającą przy rządzie emigracyjnym w Londynie, co miało

miejsce w styczniu 1991 r.

- w ustawie przyjętej 31 lipca 1997 roku określono PAP jako publiczną

agencję prasową, która “nie może znaleźć się pod prawną,

ekonomiczną lub inną kontrolą jakiegokolwiek ugrupowania

ideologicznego, politycznego lub gospodarczego" (art. 2 ustawy).

- w 1999 roku PAP przekształcono w spółkę akcyjną Skarbu Państwa

(większościowy pakiet)

3. Agencje prasowe

- proces modernizacji PAP od roku 1990

- stopniowa komputeryzacja agencji (przestano nadawać depesze na

taśmach perforowanych)

- na pocz. lat 90. przeprowadzono także gruntowne zmiany kadrowe.

- w 1990 r. redukcja zatrudnienia z 850 osób,do ok. 600

- przejęcie Centralnej Agencji Fotograficznej (potem Redakcja Serwisów

Fotograficznych).

- w 1997 roku zatrudnienie wynosiło 531 osób, z czego połowę stanowili

dziennikarze.

- cztery biura, trzydziestu sześciu korespondentów krajowych oraz osiemnastu

stałych korespondentów zagranicznych.

- współpraca z Deutsche Presse Agentur (DPA) i Agence France Presse

(AFP).

- rozpoczęto nadawanie serwisu dla prasy polonijnej.

3. Agencje prasowe

- w 1991 roku rozpoczęto wdrażanie komputerowego systemu zbierania i

opracowywania informacji.

- w 1992 ruszyła stacja satelitarna umożliwiająca bezpośrednią łączność z

korespondentami i klientami,

- w 1994 roku uruchomiono system cyfrowego przekazu i magazynowania

zdjęć fotograficznych.

- po wprowadzeniu ustawy o PAP z 1997 r. dokonano zmiany struktury

wewnętrznej

- wydzielono serwis informacyjny, tworząc newsroom koordynujący pracę

wszystkich redakcji (krajowej, zagranicznej, ekonomicznej i sportowej),

uruchomiono nowe serwisy (m.in. motoryzacyjny i turystyczny).

- opracowano stylebook agencji

- nowym redaktorem naczelnym agencji zostaje Igor Janke.

3. Agencje prasowe

- działalność PAP

- ok 800-1000 depesz dziennie

- około stu trzydziestu odbiorców - redakcji prasowych, radiowych i

telewizyjnych, urzędów państwowych oraz banków

- serwis fotograficzny

- pod koniec lat 90. jednym z ważniejszych źródeł dochodów PAP stał się serwis

ekonomiczny (PAP Biznes) kierowany do instytucji finansowych.

- Polska Agencja Informacyjna (PAl)

- agencja pełni funkcje informacyjno-promocyjne

- kieruje swój serwis do 50 odbiorów krajowych i zagranicznych; ok 500 depesz

rocznie.

- jej działalność można porównać do działalności public relations skierowanej do

zagranicznych odbiorców, w tym korespondentów rezydujących w Polsce.

- Centrum Prasowe PAl jest miejscem wielu istotnych wydarzeń z zakresu

stosunków międzynarodowych,

4. Prywatyzacja RSW Prasa-Książka-Ruch

- RSW Prasa-Książka-Ruch (Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza "Prasa

Książka Ruch")

- monopolistyczne wydawnictwo założone w 1973 r. przez PZPR, z

połączenia RSW "Prasa", wydawnictwa Książka i Wiedza oraz

Przedsiębiorstwa Upowszechniania Prasy i Książki "RUCH".

- RSW była obok dotacji budżetowych jednym z głównych źródeł bieżących

dochodów PZPR

- RSW była największym koncernem prasowym w Europie Środkowo-Wschodniej.

- publikowało większość wysokonakładowych gazet i czasopism (w 1988 r. 45 gazet

codziennych i 235 czasopism o łącznym nakładzie 3,5 mln. egz.).

- działalnością kolportażową zajmowało się Przedsiębiorstwo Kolportażowe RUCH.

- RSW skupiała w sobie 7 wydawnictw i agencji książkowych wydających po kilkaset

tytułów rocznie

- jej przybudówkami były także różnego rodzaju agencje (m.in Polska Agencja

Interpress, Centralna Agencja Fotograficzna, Krajowa Agencja Wydawnicza i

Młodzieżowa Agencja Wydawnicza).

- RSW miała 17 własnych drukarni (stan na 1990),

4. Prywatyzacja RSW Prasa-Książka-Ruch

- likwidacja i prywatyzacja RSW

- 22 marca 1990 Sejm uchwalił ustawę o likwidacji RSW, która ustalała

zasady podziału koncernu. Od tego momentu działała komisja

likwidacyjna.

- z podziałem majątku po RSW wiązało się szereg kontrowersji co do jego zasad i

niejawnie podejmowanych decyzji.

- wyprowadzanie majątku do przedsiębiorstw prywatnych z koncernu zaczęło się

jeszcze przed 1989 r.

- mimo to komisja likwidacyjna dokonała faktycznej demonopolizacji rynku

prasowego

- ustawa likwidująca RSW dawała możliwość przekazywania pism spółdzielniom

dziennikarskim, w których skład weszła co najmniej połowa zespołu

redakcyjnego.

- jednocześnie o przejęcie tytułów bardzo silnie występowały partie polityczne

- nabycie “Expressu Wieczornego” przez Fundację Prasową “Solidarność”

powiązaną z PC

7. Prasa codzienna w Polsce

1. Rynek prasy w Polsce

- prasa codzienna

- głównie prasa ogólnoinformacyjno-publicystyczna (ale również

prasa informacyjna ekonomiczna, czy sportowa)

- prasa ogólnopolska / lokalna

- 40-50% tytułów to tytuły regionalne

- sprzedaż 65%/35% na korzyść gazet ogólnokrajowych

- podział funkcji informacyjnych

- prasa lokalna: informacje regionalne, ogłoszenia, niewielki udział

publicystyki

- prasa ogólnokorajowa: informacje polityczne, ekonomiczne, ze świata,

komentaże i publicystyka polityczna

1. Rynek prasy w Polsce

- dynamika rynku od 1989 r.

- znaczny spadek ilości wydawanych tytułów (ponad dwukrotny) oraz nakładu

jednorazowego tzn. czytelnictwa (o prawie jedną trzecią)

- 1990 r. - około 130 tytułów / nakład 6,9 mln

- 1995 r. - około 108 tytułów / nakład 6,1 mln

- 2000 r. - około 66 tytułów / nakład 4,3 mln

- 2004 r. - około 52 tytuły / nakład 4,6 mln

- wskaźnik nasycenia na 100 gospodarstw domowych (nakład jednorazowy /

liczba gospodarstw)

- 1985 r. - 73%

- 1990 r. - 58%,

- 2004 r. - 35%

- prawie dwie trzecie statystycznych gospodarstw nie korzysta z dzienników.

- ponieważ efektywny popyt można oceniać tylko na podstawie sprzedaży (nie nakładu), a jest

ona o 1/3 niższa niż nakład, to faktycznie 4/5 gospodarstw domowych nie kupuje prasy

codziennej.

1. Rynek prasy w Polsce

- skala czytelnictwa prasy w Polsce

- wskaźnik osób codziennie kupujących (sprzedaży dzienników) na

1000 mieszkańców:

- Polska: 123

- średnia europejska: 261

- Finlandia: 518; Szwecja: 481, Włochy, Hiszpania, Grecja: 61

- USA: 141

- świat: 96

- popyt na prasę jest pochodną wielu czynników

- poziom rozwoju ekonomicznego, poziomu urbanizacji, system

dystrybucji (prenumerata) oraz istniejące nawyki czytania prasy.

- obecnie najistotniejszym czynnikiem ograniczającym społeczne

oddziaływanie prasy informacyjno-publicystycznej jest rozwój

mediów elektronicznych.

- znaczny spadek ilości tytułów w Europie w latach 90.

1. Rynek prasy w Polsce

- różne modele czytelnictwa w Europie

- Wielka Brytania

- przewaga prasy ogólnokrajowej oraz informacyjnej (60/40)

- popularne dzienniki niedzielne

- Francja

- dominacja prasy regionalnej i lokalnej (25/75)

- Niemcy

- przewaga prasy regionalnej i lokalnej, choć największe nakłady osiąga

ogólnokrajowy tabloid "Bild".

- prestiżowe dzienniki opiniiotwórcze mają charakter regionalny

(“Suddeutsche Zeitung”, “Frankfurten Allgemeine Zeitung”, “Frankfurten

Rundschau”).

1. Rynek prasy w Polsce

- koncentracja na rynku prasy codziennej

- dzienniki przejawiają tendencje do tworzenia struktur oligopolowych -

rynek gazet w Polsce jest praktycznie zdominowany przez czterech

wydawców. Według danych za IV kwartał 2005 r.

- Agora - nakład 1,12 mln / 25% udział w rynku (dziennik “Gazeta Wyborcza”;

próba wprowadzenia dziennika“Nowy Dzień”).

- Axel Springer Polska - 17% sprzedaży (dwa tytuły “Dziennik” i “Fakt”)

- Orkla Press / Macom Group - udziały w 11 dziennikach, skupiając 15% (prasa

regionalna oraz Rzeczpospolita i Gazeta Giełda Parkiet)

- Polska Presse (Verlagsgruppe Passau) - udziały w 9 dziennikach, 13,1%

(prasa regionalna oraz dziennik “Polska / The Times”)

- koncentracja rynku u największych wydawców wynika z tego, iż rynek

prasy codziennej staję się coraz bardziej trudnym i konkurencyjnym

rynkiem

1. Rynek prasy w Polsce

- wysokie bariery wejścia na rynek

- inwestycje w wydawanie prasy codziennej wymagają znacznych nakładów

kapitałowych i, zważywszy na słabnący rynek czytelnictwa, obarczone są

znacznym ryzykiem, oraz niską stopą zwrotu

- prasa codzienna staje się sferą trudnych inwestycji, na które mogą sobie pozwolić

tylko podmioty o znacznych zasobach kapitałowych i zdolne do zaakceptowania

długookresowych strategii inwestycyjnych.

- wejście na Polski rynek Axel Springer odbyło się według zasady oligopolu - do

istniejących w oligopolu firm może dołączyć taka firma, która zaoferuje najniższą

cenę za porównywalny produkt.

- “Fakt” - 1 zł / “Dziennik” 1,5 zł (“Gazeta” w tym czasie 2,7 zł)

- strategia dywersyfikacji produktów i usług oferowanych przez

wydawców dzienników (organiczenie nadmiernego uzależnienia od

jednego rynku)

- Agora: obok gazety wydaje wiele miesięczników, posiada portal internetowy, 29

stacji radiowych, firmę reklamy zewnętrznej

- Springera: tygodniki, miesięczniki, dzienniki

2.1. Gazeta Wyborcza

- "Gazeta Wyborcza" została powołana na posiedzeniu Komisji Krajowej

“Solidarności” z kwietnia 1989 r., po zakończeniu obrad Okrągłego Stołu

- Lech Wałęsa wyznaczył Adama Michnika na szefa gazety, która miała

reprezentować cały ruch społeczny “Solidarności”

- Michnika wspomagać mieli Helena Łuczywo oraz Ernest Skalski,

- wydawcą dziennika została spółka Agora, której członkami zostali Zbigniew

Bujak, Aleksander Paszyński i Andrzej Wajda.

- w zespole tworzącym pierwsze wydania "Gazety" znaleźli m.in. Piotr

Pacewicz, Krzysztof Śliwiński, Jacek Żakowski, a sekretarzem redakcji został

Juliusz Rawicz

- pierwszy numer "Gazety Wyborczej" ukazał się 8 maja 1989 roku

- podkreślono ścisłe związki z "Solidarnością" (na pierwszej stronie zdjęcie

Lecha Wałęsy, jego wypowiedź sygnowaną podpisem oraz hasło "Nie ma

wolności bez Solidarności")

2.1. Gazeta Wyborcza

- zespół dziennika kształtował się w kilku etapach.

- pierwszy trzon redakcji stanowili dziennikarze prasy

konspiracyjnej

- środowisko związane z Adamem Michnikiem oraz dziennikarze

“Tygodnika Mazowsze” - największej gazety podziemnej

- dziennikarze “Tygodnika Solidarność"

- z funkcji redaktora naczelnego tygodnika rezygnuje Tadeusza Mazowieckiego

(zostaje premierem rząd), a jego następcą zostaje Jarosław Kaczyński,

- na znak protestu przeciwko tej decyzji wielu dziennikarzy odchodzi z

tygodnika do “Gazety” (m. in. Jan Turnau),

- był również ruch w drugą stronę - z “Gazety” do “Tygodnika Solidarność”

przechodzi Piotr Wierzbicki

- akces młodego pokolenia dziennikarzy - szeroka akcja rekrutacji na

Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW,

2.1. Gazeta Wyborcza

- profil polityczny “Gazety”

- początkowo "Gazeta" była rzecznikiem całego obozu "Solidarności",

jednak wraz ze zróżnicowaniem w ramach tego ruchu społecznego

“Gazeta” zmuszona została do okreśłenia własnego stanowiska w

istotnych dla Polski kwestiach

- punkt zwrotny: popracie Mazowieckiego (przeciwko Wałęsie) w wyborach

prezydenckich w roku 1990

- decyzją Komisji Krajowej “Solidarności” pozbawiono “Gazetę” prawa do używania

symbolu związkowego.

- ideowa linia “Gazety” ma charakter centrowy i umiarkowanie lewicowy

- sympatyzowano z UD/UW, KLD, UP

- w połowie 2006 roku Piotr Pacewicz:

- Misja "Gazety Wyborczej" jest dwutorowa: z jednej strony wysoki standard informacji, z

drugiej jasno wyrażane poglądy. Wartości, których bronimy, to społeczeństwo

obywatelskie, szacunek dla państwa prawa, sprzeciw wobec form takiej obecności

ideologii w życiu publicznym, która mogłaby krępować ludzkie wybory. No i wiara w

Europę”

2.1. Gazeta Wyborcza

- znaczenie “Gazety” dla życia społeczno-politycznego III

Rzeczpospolitej jest trudne do przecenienia

- wielokrotnie udawało się jej kształtować rzeczywistość społeczną

- np. artykuł Adama Michnika Wasz prezydent, nasz premier, w którym

redaktor naczelny zaproponował podział władzy pomiędzy dawnym

obozem rządzącym i "Solidarnością".

- tzw. “Afera Rywina”

- popularne i wpływowe lokalne wydania gazety

- walorem "Gazety" jest otwartość dla reprezentantów niemal

wszystkich międzynarodowych i polskich opcji kulturowych,

ideowych i politycznych

- ogólnopolskie magazyny (np. Duży Format, Wysokie Obcasy), liczne

wkładki

2.1. Gazeta Wyborcza

- według ocen czytelników zebranych w 1996 oraz 2006 roku:

- największą wadą pisma była tendencyjność, chęć pouczania odbiorców oraz brak

poczucia humoru.

- wśród zalet wymieniano natomiast wszechstronność informacyjną i paraliterackie

reportaże.

- czytelnicy jednoznacznie kojarzyli z pismem Adama Michnika, Ernesta Skalskiego,

Jacka Żakowskiego, Ewę Milewicz, Jerzego Jachowicza, Michała Ogórka,

Agnieszkę Kublik, Piotra Pacewicza i Witolda Gadomskiego

- według opinii czytelników dziennik bronił demokracji, wolności i praw

obywatelskich, zdrowego rozsądku oraz integracji europejskiej.

- czytelnictwo:

- czytelnicy pisma w zasadzie odpowiadają strukturze społecznej polskiego

społeczeństwa, choć wyróżniała ich nadreprezentatywność mieszkańców dużych

miast - prawie 50%

- pierwsze numery dziennika miały nakład 80 tysięcy egzemplarzy, jednak już w

końcu 1989 roku osiągnęły 0.5 mln. W 1994 r. średni roczny nakład był podobny, a

w wydaniach sobotnio-niedzielnych przekraczał on 700 tysięcy egzemplarzy

- 2009 r. - nakład 528 tys., sprzedaż 375 tys.

2.1. Gazeta Wyborcza

- wydawca “Gazety” - spółka Agora

- ewolucja w kierunku potężnego koncernu medialnego

- w 1993 r. 12,5% Agory Gazety kupił znaczący amerykański koncern Cox

- zdobycie funduszy na ujednolicenie systemu komputerowego we wszystkich redakcjach

"Gazety"oraz wdrożenie nowoczesnego systemu redakcyjnego, ogłoszeniowego i

biznesowego.

- uruchomienie nowoczesnego zakładu poligraficznego oraz drukarni.

- w 1996 roku Agora Gazeta odnotowała obroty wynoszące blisko 555 mln złotych. Zysk

brutto wyniosły około 75 milionów, a netto - około 44 miliony złotych. Taki zysk dawał

spółce 34. pozycję wśród wszystkich polskich przedsiębiorstw

- w 1997 r. za 34 miliony dolarów kupiono 22,5 procent udziałów telewizji Canal+ (później je

odsprzedano)

- w 1999 r zatrudniała 2,3 tysiąca osób, w tym około 700 dziennikarzy. Dla 90 procent z

nich była to pierwsza praca w życiu (średnia wieku wynosiła 30 lat).

- w kwietniu 1999 roku Agora trafiła na giełdę papierów wartościowych.

- powołano Agorę Holding kontrolowaną przez Helenę Łuczywo, Wandę Rapaczyńską oraz

Piotra Niemczyckiego, Seweryna Blumsztajna, Ernesta Skalskiego i Juliusza Rawicza. Ogółem

na majątku spółki uwłaszczono 1530 osób - największą liczbę akcji otrzymywali założyciele i

kluczowi pracownicy (ok 100 osób) poza Adamem Michnikiem

- akcje wyceniono na 2,8 mld zł

2.1. Gazeta Wyborcza

- inwestycje Agory

- prasa bezpłatna

- 2001 r. zakup bezpłatnego miesięcznika"City Magazine" (zlikwidowany w 2004 roku),

zakup bezpłatnego tygodnika "Metro", który dwa lata później przekształcono w dziennik

- 3 bezpłatne tygodniki regionalne,

- czasopisma

- w 2002 roku za ponad 70 milionów złotych Agora kupiła od firmy Prószyński i S-ka

dwanaście kolorowych czasopism wychodzących w łącznym nakładzie blisko miliona

egzemplarzy

- dzisiaj ma ich 14

- reklma

- 68% udziałów w firmie reklamy zewnętrznej AMS.

- Rozpoczęto też rozmowy

- radio

- 29 stacji radiowych (m.in sieć “Złote przeboje”, “Roxy Fm” oraz kanał ponadregionalny

TOK FM)

2.1. Gazeta Wyborcza

- walka z Axel Springer

- nieudana próba wprowadzenia dziennika “Nowy Dzień”, który miał

być odpowiedzią na “Fakt” (2005 r.)

- lokował się pomiędzy dziennikiem opiniotwórczym a prasą bulwarową

- pierwsze numery wychodziły w nakładzie ponad 800 tysięcy egzemplarzy

z czego sprzedawano około 350 tysięcy. Sprzedaż jednak szybko malała.

- w lutym 2006 r po wydaniu 102 numerów "Nowy Dzień" przestał istnieć.

- walka cenowa z “Dziennikiem”

2.2. Rzeczpospolita

- historia:

- okres międzywojenny

- gazeta związana z prawicowym Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym (wśród

jej współwłaścicieli byli Ignacy Paderewski, później Wojciech Korfanty)

- w lipcu 1944 roku pojawiła się jako organ PKWN-u,

- pomysłodawcą (i pierwszym redaktorem naczelnym) był Jerzy Borejsza (PPR); w

okresie 1944-1949 gazeta stopniowo traciła względy partii, ulegając w roku 1950

likwidacji.

- w 1980 na posiedzeniu Sejmu, za sprawą Edmunda Osmańczyka pada

propozycja wznowienia pisma. 1982 r. - wydanie w nowej formule

- pismo miało symbolizować ówczesne rozdzielenie kompetencji PZPR i rządu, co

podkreślono m.in. przez powołanie nowej, niezależnej od RSW oficyny wydawniczej

- "Rzeczpospolita" stała się podstawowym źródłem informacji prawnej - jako pierwsza

drukowała sejmowe i rządowe akty normatywne

- dziennik stał się organem polskiej biurokracji, a 2/3 blisko 250-tysięcznego nakładu

upowszechniano w prenumeracie

2.2. Rzeczpospolita

- prywatyzacja pisma po 1989 r.

- w październiku 1989 r. Tadeusz Mazowiecki desygnował Dariusza Fikusa

na redaktora naczelnego pisma

- w 1991 r. powołano wraz z inwestorem francuskim (grupa Roberta

Hersanta) spółkę Press Publica

- skarb Państwa początkowo miał 51% udziałów, a od 1995 r. 49%, ale

strategiczne decyzje mogły zapadać jedynie przy poparciu 80% głosów.

- w 1996 r. norweska spółka Orkla Media odkupiła od Francuzów 51%

procent udziałów Press Publica

- w 2006 roku brytyjski fundusz inwestycyjny Mecom kupił Orkla Media i

stał się współwłaścicielem “Rzeczpospolitej”.

- redukcja kosztów i zatrudnienia w 2007 r.

2.2. Rzeczpospolita

- zakres działalności spółki Press Publica (poza wydawaniem dziennika)

- dwa miesięczniki ("Detektyw", "Sam na sam"),

- udziały w miesięczniku "Businessman"

- w 2005 r Press Publica kupiła “Gazetę Giełdy. Parkiet”.

- specjalistyczny dziennik ekonomiczny,

- nakład ok 11 tys.

- udziały w spółkach wydających gazety na Litwie - polskojęzyczny

dwutygodnik “Znad Wilii” oraz litewski “Słowo Wileńskie”.

- zawartość pisma

- 3 sekcje: ogólną (biała), ekonomiczną (sekcja zielona), prawna (sekcja

żółta)

- dodatki: sobotni “Plus-minus”, codzienna “Dobra Firma”

2.2. Rzeczpospolita

- profil pisma

- ambicją Dariusza Fikusa było uczynienie z dziennika pisma

informacyjnego, stroniącego od wszelkich filiacji politycznych

- wyjątkiem był redagowany przez Macieja Łukasiewicza dodatek "Plus-

Minus" (od 1993 r.) - teksty historyczne i publicystka autorów jednoznacznie

kojarzonych z prawą częścią sceny politycznej.

- sam Fikus podkreślał związki z "Solidarnością"

- profil pisma został podtrzymany przez kolejnych redaktorów

naczelnych tzn. Piotr Aleksandrowicza, Macieja Łukasiewicza oraz

Grzegorza Gaudena

- dziennikarstwa informacyjne, analitycznego, niezależne,

- kontrowersyjna nominacja na redaktora naczelnego Pawła Lisickiego 2006 r.

- specjalizacja w tematyce ekonomicznej i prawnej - najchętniej czytany

dziennik przez ekonomistów i prawników

2.3. “Dziennik. Polska-Europa-Świat”

- ukazuje się od kwietnia 2006 r.

- wydawana przez firmę Axel Springer Polska, należącą do niemieckiego

koncernu medialnego Axel Springer AG

- koncern zadebiutował w Polsce w 1994 r. tygodnikiem “Pani Domu”, a w kolejnych

latach wprowadzał inne specjalistyczne czasopisma jak np. “Auto Świat” oraz

“Komputer Świat” .W 2001 roku udana inwestycja w polskie wydanie tygodnika

“Newsweek”, w 2003 r. - tabloid “Fakt”

- w zamyśle wydawcy miał być gazetą zbliżoną w profilu do czasopism

takich jak niemiecki "Die Welt" i brytyjski "The Guardian" - lekko

konserwatywne zabarwienie

- zespół

- gazeta współtworzona przez znanych polskich dziennikarzy pracujących

wcześniej m.in. w “Newsweeku”, “Rzeczpospolitej”, “Forbesie” i “Fakcie”

- stanowi najpoważniejszą konkurencję dla "Rzeczpospolitej" i "Gazety

Wyborczej".

2.3. “Dziennik. Polska-Europa-Świat”

- zawartość

- działy Polityka, Świat, Wydarzenia, Ekonomia, Nauka, Komentarze i

opinie, Kultura, Styl, Sztuka życia, Relaks i Sport.

- pięć stałych dodatków tematycznych (m.in. “Europa”, “Kultura”)oraz

codzienny dodatek regionalny "Warszawa", w soboty ukazuje się

dodatek Europa -Tygodnik Idei, a od maja 2007 r. polskojęzyczna wersja

"The Wall Street Journal" (sekcja gospodarcza codziennych wydań)

- profil pisma

- o charakterze pisma w znacznej mierze decydują dziennikarze i

publicyści o konserwatywnych lub liberalnych poglądach

- dziennikarze: Cezary Michalski, Piotr Gursztyn, Michał Karnowski, Robert

Mazurek, Jan Wróbel, Igor Zalewski, Piotr Zaremba

- publicyści: Zdzisław Krasnodębski, Ryszard Legutko, Rafał Matyja, Jadwiga

Staniszkis, Tomasza Terlikowski

- felietoniści: Jerzy Pilch, Maciej Rybicki

2.4. Tabloidy - “Fakt”

- pojawił się 22 października 2003 r. jako inwestycja Axel Springer.

- gazeta o największym obecnie nakładzie

- credo pisma zostało przedstawione w pierwszym numerze “Faktu”

przez redaktora naczelnego Grzegorza Jankowskiego

- przedstawił się on czytelnikom jako przeciętny Polak, który, choć

boryka się z codziennymi kłopotami, dba o rodzinę i nie unika

drobnych przyjemności (swojski redaktor naczelny redaguje

swojską gazetę).

- zapewniał czytelników, że jest to gazeta: kolorowa, łatwa w lekturze. Jest

po prostu nowoczesna. Nie zamęcza dziesiątkami reklam, nie przeraża

wielkimi tekstami, które wymagają wielu godzin, by je przeczytać.

- "wasza gazeta" tzn. "zwykłej polskiej rodziny

- pismo, jak podkreślał jego redaktor naczelny, nie opowiadało się za żadną

partią polityczną, broniło natomiast zwykłych ludzi

2.4. Tabloidy - “Fakt”

- “Fakt” jest tabloidem w łagodnej wersji, choć widać ewolucję w kierunku

coraz to bardziej wyrazistych form

- badania przeprowadzone przez Axel Springer Polska pokazały jednak, że polski

czytelnik nie jest przygotowany na ostry tabloid w stylu brytyjskiego "The Sun", czy

niemieckiego “Bild”

- w redakcji zatrudniono 120 dziennikarzy m.in. z “Super Expressu”, PAP,

“Newsweeka” oraz “Życia”

- zawartość

- trzydzieści kolorowych kolumn (duże znaczenie fotografii)

- każdego dnia dziennik wzbogacano dwunasto-kolumnowym dodatkiem

np. “Ekstra Sport”, “Auto”, “Wiedza”, “Czytadło”, “Magazyn”.

- populistyczna retoryka - krytyka polityki

2.4. Tabloidy - “Super Express”

- powstał w 1992 r. z przekształcenia “Expressu Wieczornego”

- od początku "Super Express" przybrał charakter dziennika bulwarowego -

"wielkonakładowa prasa sensacyjna"

- autorem sukcesu pisma był Grzegorz Lindenberg - współzałożyciel

“Gazety Wyborczej”

- został prezesem spółki wydającej “Super Express” oraz jego pierwszym redaktorem

naczelnym

- zwartość pisma stopniowo ewoluowała

- w początkach lat 90. nie odbiegało radykalnie od innych gazet informacyjnych

(zwłaszcza lokalnych).

- wyróżniał je apolityczny charakter oraz koncentrowanie się na sensacji i tematyce

obyczajowej.

- zaletą dziennika był bliski kontakt z czytelnikami

- Inicjowano różnorodne akcje, uruchomiono gorącą linię (czytelnicy dostarczali

sensacyjnych informacji)

- liczne i bardzo popularne konkursy (w 1995 r. rekordowy w polskiej prasie codziennej

nakład - 2 mln egz.)

2.4. Tabloidy - “Super Express”

- sprzedaż 30% akcji szwedzkiemu koncernowi Tidnings AB

Marieberg

- kłopoty finansowe pisma mimo tego, iż w 1994 r. “Super Express” pod

względem nakładu był drugim polskim pismem codziennym;

- dzięki inwestycjom od kwietnia 1995 r. SE mógł ukazywać się w kolorze.

- najwyższą popularność dziennik odnotował w 1998 r. (pół miliona

egzemplarzy)

- 2005 r. - nakład: 359 tys. / sprzedaż: 216 tys. egz.;

3.1. Prasa lokalna

- prasa lokalna - obejmuje obszar regionu / województwa (lub kilku

województw)

- silna koncentracja rynku oraz obecność kapitału zagranicznego

- tendencje spadkowe rynku dzienników lokalnych

3.2. Prasa sublokalna

- prasa sublokalna - według propozycji terminologicznych OBP UJ jest

to typ prasy, który jest rozprzestrzeniany na obszarze mniejszym niż

powiat - w jednej lub kilku gminach

- pisma te są niezwykle efemeryczne, o niestałym układzie, blisko

40% nie jest nawet rejestrowanych w sądach

- dynamiczny rozwój

- 1989 r. - zaledwie 73 tytułów

- 1997 r. - 1,5 tysiąca tytułów;

- 2000 r. - stała liczba ok 2,5 tysiąca tytułów (wydawano je w 1/4 gmin

wiejskich oraz połowie miast)

- typy pism

- pisma samorządowe i organów administracji - 37%

- czasopisma komercyjne, informacyjno-ogłoszeniowe - 39%

- prasa parafialna - 10 %,

- inne: biuletyny informacyjne, pisma uczelniane, etc.

4. Prasa bezpłatna

- pojawiły się na dużą skalę pod koniec lat 90.

- pierwszą bezpłatną gazetą był “Czas Warszawski” (1997 r.)

- w 2001 r. wydawano w Polsce około 260 gazet bezpłatnych

- Agora: miesięcznik “City Magazine”, dziennik “Metro”,

- Polska Prasa Bezpłatna: “AGB Metro”,

- DD Media: tygodnik “Dzień Dobry”,

- TPP: “Metropol”

- Valkea Media S.A: miesięcznik “Aktivist”

- nakłady

- 2000 r. - ponad 1 mln egz. tygodniowo

- 2005 r. - “Dzień Dobry”: 443 tysięcy egz., “Metro”:267 tysięcy egz., “Metropol”:

207 tysięcy egz..

- profil pism:

- przede wszystkim reklama, ale również wiadomości lokalne i kulturalne.

- celem tego typu wydawnictw jest przejęcie wpływów z reklam zwłaszcza na

obszarach dużych aglomeracji

Czasopisma

1.1. Czasopisma

- trudność definiowania czasopism

- publikacje wydawane okresowo, w stałych terminach - od

tygodnika do rocznika

- czasopisma ogólne - treści społeczne, polityczne, ekonomiczne,

naukowe, kulturalne, etc.

- czasopisma profilowane - ogromna różnorodność rodzajów, specjalizacja

- magazyny kolorowe - czasopisma ilustrowane

- współczesne czasopisma, ze względu na bogactwo materiału

ilustracyjnego zdjęć, grafiki, rysunku są formą pośrednią między

dziennikami a mediami wizualnymi (telewizja, kino),

- wizualny charakter współczesnej kultury - forma czasopism dostosowuje

się do obecnych konwencji

1.2. Główna cecha czasopism - różnorodność

form, treści

- różnorodność czasopism

- w 2004 r. w Polsce ukazywało się 6425 tytułów,

- w USA od 17 tys do 22 tys,

- na świecie ok. 157 tys. tytułów

- bogactwo treści

- katalog kolportera prasy “RUCH” zawiera ponad 80 kategorii

czasopism

1.2. Funkcje czasopism

a) czasopisma postrzegane są za źródło informacji, ale niekoniecznie

bieżących,

b) czasopisma spełniają funkcje komentowania zdarzeń, życia

społecznego i kulturalnego oraz świata

- pogłębiona publicystyka przenosi się z gazet codziennych do czasopism -

komentarze, opinie, felietony;

- duże działy popularno-naukowe w czasopismach i magazynach

ilustrowanych

- komentarze, recenzje tekstów kultury

- rozwój czytelnictwa czasopism dokonywał się do pewnego stopnia

kosztem czytelnictwa książki.

1.2. Funkcje czasopism

c) poradnictwo / daleko idąca specjalizacja rynku czasopism

- pojawienie się telewizji oznaczało ograniczenie rozwoju masowych, tanich

magazynów dla każdego i przyczyniło się do zapoczątkowania

specjalizacji czasopism,

- racjonalizacja każdego wymiaru rzeczywistości - cecha współczesnej

cywilizacji

d) rozrywka

- formy tabloidalne

- tygodniki telewizyjne

2. Typologia czasopism - rodzaje i gatunki

I. Czasopisma popularne, magazyny (o treści ogólnej)

- kolportaż prasy (podobnie jak dzienniki),

- magazyny konsumenckie - zamieszczane są w nich reklamy

produktów i usług adresowanych do czytelników

- gatunki czasopism popularnych:

- czasopisma poświęcone życiu społecznemu i polityce, sportowi, kulturze,

zdrowiu, czasopisma dla kobiet, mężczyzn i dzieci, czasopisma

telewizyjne, komputerowe, motoryzacyjne, gospodarcze, ekonomiczne,

biznesowe oraz wiele innych

- od bardzo popularnych (brukowych, plotkarskich), po bardzo elitarne

(“Tygodnik Powszechny”, “Forbes”)

2. Typologia czasopism - rodzaje i gatunki

II. Czasopisma specjalistyczne

- grupa bardzo silnie zróżnicowana

- wiele niskonakładowych czasopism,

- dotyczą np. szczególnej dziedziny gospodarki, przemysłu (branży), zawodu,

hobby, programu komputerowego, urządzeń, etc.

- zazwyczaj nie są oferowane w systemach ogólnej sprzedaży prasy

- rozprowadzane przez stowarzyszenia zawodowe, grupy przemysłowe, izby,

organizacje, także w systemie prenumeraty,

- reklamy ściśle sprofilowane

- adresowane do zawodowców, do firm i organizacji,

- wydawcy

- z reguły są to wyspecjalizowane wydawnictwa (np. wydawnictwa medyczne,

graficzne),

- również firmy, organizacje, instytucję, które wydają czasopismo obok swojej

głównej działalności wydają tytuły

2. Typologia czasopism - rodzaje i gatunki

III. Czasopisma akademickie i elitarne czasopisma kulturalne

- bardzo niskie nakłady

- często poniżej 500 egz.

- z reguły kwartalniki lub roczniki,

- niekomercyjny charakter

- brak reklam,

- finansowane są z reguły ze środków publicznych, środków instytucji naukowych,

fundacji, stowarzyszeń,

- dystrybucja

- rozprowadzane zazwyczaj w kręgu stałych prenumeratorów indywidualnych

- i instytucjonalnych (biblioteki uniwersyteckie),

- stanowią podstawową formę komunikowania się naukowców oraz

wymiany myśli

- publikacje w języku angielskim

- międzynarodowe biblioteki on-line,

2. Typologia czasopism - rodzaje i gatunki

IV. Biuletyny

- dwa rodzaje publikacji

a) wewnętrzne

- firmowe, instytucjonalne, kościelne, stowarzyszeniowe itp.,

- zawierają informacje skierowane do bardzo ograniczonego kręgu odbiorców, często

są to informacje o dużym znaczeniu dla działalności firm lub grup interesu

- mogą być opatrzone klauzulą tajności (np. biuletyny zawierające rekomendacje

doradców inwestycyjnych w zakresie obrotu papierami wartościowymi)

b) otwarte, komercyjne - specyficzne informacje

- wypierane przez biuletyny, newslettery internetowe,

- dystrybucja

- rozprowadzanych zwykle nieodpłatnie w wąskim kręgu zainteresowanych,

- biuletyny komercyjne mogą być niezwykle drogie,

2. Typologia czasopism - rodzaje i gatunki

V. Magazyny promocyjne (public relation) oraz czasopisma okolicznościowe

- magazyny publikowane przez firmy i przeznaczone do rozpowszechniania

wśród pracowników, pośredników handlowych oraz klientów, ale także

akcjonariuszy.

- takie czasopisma promują produkty lub usługi, informują o ich nowych

wersjach, możliwościach.

3. Rynek czasopism popularnych

- rynek czasopism jest niezwykle trudny do oszacowania

- fragmentaryczność danych statystycznych

- wątpliwości natury definicyjnej i typologicznej.

- pole obserwacji dla statystyki ograniczone jest praktycznie do

popularnych magazynów

- dotyczy wydawnictw, których podstawowym działaniem gospodarczym

jest właśnie wydawanie czasopism.

3. Rynek czasopism popularnych

- tendencje rynku czasopism od 1989 r.

- wyraźny wzrost liczby tytułów czasopism,

- 1995 r. - 4,3 tys.

- 2004 r. - 6,4 tys.

- spadek nakładów

- 1995 - 2004 - jednorazowy nakład czasopism obniżył się o przeszło 8,5 miliona

egz. (-12%), a nakład globalny o 347 mln (-20%).

- fragmentaryzacja rynku

- spadek średniego nakładu przypadającego na przeciętny tytuł

3. Rynek czasopism popularnych

- sprzedaż ze względu na periodyczność czasopism (rok 1995 oraz

2004)

3.1. Rynek tygodników społecznopolitycznych

(luty 2009 r.)

średni nakład jednorazowy

(tys) sprzedaż (tys)

Polityka 218 150

Gość Niedzielny 187 132

Wprost 219 111

Newsweek 180 102

Przekrój 96 46

Przewodnik katolicki 32 28

Przegląd 69 23

Tygodnik Powszechny 41 18

czasopisma przedruków

Angora 455 324

Forum 33 18

- segment rynku czasopism o największych nakładach i sprzedaży - w sumie

ok 3,5 mln egz. tygodniowo

- koncentracja rynku: wszystkie tytuły należą do wydawnictwa H. Bauer

3.2. Rynek tygodników telewizyjnych (luty

2009 r.)

średni nakład jednorazowy sprzedaż

Tele Tydzień 1 534 tys. 1 230 tys

To & Owo 696 tys 527 tys

Magazyn Telewizyjny Kurier TV 456 tys 337 tys

Tele Max 434 tys 313 tys

Super TV 419 tys 307 tys

Tele Świat 343 tys 230 tys

Imperium TV 226 tys 157 tys

- segment rynku mający długą tradycję i dużą liczbę tytułów o znaczącym

zróżnicowaniu profilów

- od poradników do ekskluzywnej mody, poświęcone urodzie, zdrowiu,

kosmetykom, stylom życia kobiet, zakupom i wielu innym aspektów

- tendencje rynkowe

- znaczne spadki w 2007 r. - nawet do100 tys. w przypadku niektórych tytułów

- 4 główne sektory rynku:

a) tygodniki dla kobiet

b) tygodniki poradnikowo-rozrywkowe

c) miesięczniki poradnikowo-rozrywkowe

d) miesięczniki ekskluzywne

3.3. Rynek czasopism dla kobiet

- najbardziej popularne tygodniki dla kobiet (luty 2009 r.)

3.3. Rynek czasopism dla kobiet

średni nakład (tys) sprzedaż (tys)

Przyjaciółka (Edipresse) 684 617

Tina (Wydawnictwo Bauer) 450 312

Chwila dla Ciebie (Wyd. Bauer) 422 305

Pani Domu (Marquard Media) 453 267

- najbardziej popularne tygodniki poradnikowo-rozrywkowe (styczeń 2009 r.)

sprzedaż (tys)

Życie na Gorąco (Wydawnictwo Bauer) 668

Twoje Imperium (Wydawnictwo Bauer) 373

Rewia (Wydawnictwo Bauer) 309

Świat & Ludzie (Wydawnictwo Bauer) 221

Na żywo (Wydawnictwo Bauer) 194

3.3. Rynek czasopism dla kobiet

- rynek miesięczników

poradnikowych (styczeń 2008 r.)

sprzedaż

Twój Styl (Wydawnictwo Bauer) 243 496

Joy (Marquard Media) 191 303

Cosmopolitan (Marquard Media) 177 495

Avanti (Agora) 138 459

Pani (Wydawnictwo Bauer) 126 400

Glamour (Gruner + Jahr) 99 853

Zwierciadło (Wyd. Zwierciadło) 76 656

Elle (Hubert Burda Media) 62 701

sprzedaż

Świat Kobiety (Wydawnictwo Bauer) 506 853

Dobre Rady (Hubert Burda Media) 501 990

Poradnik Domowy (Agora) 448 563

Claudia (Gruner + Jahr) 410 897

Olivia (Marquard Media) 352 753

- rynek ekskluzywnych miesięczników

dla kobiet (styczeń 2008 r.)

3.3. Rynek czasopism dla kobiet

sprzedaż

Samo Zdrowie (Humber Burda Media) 85 046

Vita - Magazyn o Zdrowiu (Edipresse) 77 586

Zdrowie (Wydawnictwo Murator) 54 504

Super Linia 45 734

Żyjmy dłużej 25 000

- najbardziej popularne miesięczniki o zdrowiu dla kobiet (luty 2009 r.)

3.5. Rynek czasopism dla młodzieży

sprzedaż styczeń 2008 sprzedaż styczeń 2007

Bravo (Wydawnictwo Bauer) - 248 819

Bravo Girl (Wydawnictwo Bauer) - 168 784

Twist (Wydawnictwo Bauer) 157 286 119 114

Popcorn (Axel Springer) 136 712 104 651

Fun Club (Wydawnictwo Bauer) 124 434 119 030

Dziewczyna (Axel Springer) 122 192 161 816

13 Magazyn Szczęśliwej Nastolatki 77 930 67 595

- większość czasopism zwiększyło nakłady w 2007 r.

- 3 pierwsze tytuły - H. Bauer

3.6. Rynek czasopism komputerowych

sprzedaż styczeń 2008

PC Format (Wydawnictwo Bauer) 143 965

Komputer Świat (Axel Springer) 106 909

CD Action (Wydawnictwo Bauer) 95 647

Next. Magazyn Komputerowy (Wydawnictwo Bauer) 77 268

Chip (Humber Burda Media) 63 130

PC World Komputer (IDG Poland S.A.) 60 238

Click (Wydawnictwo Bauer) 49 753

Play (Axel Springer) 43 146

Komputer Świat Ekspert (Axel Springer) 40 236

Komputer Świat Gry (Axel Springer) 28 577

3.7. Rynek czasopism dla mężczyzn

sprzedaż styczeń 2008

CKM (Marquard Media Polska) 117 666

Playboy (Marquard Media Polska) 98 161

Logo (Agora) 69 891

Forbes (Polityka) 63 130

Manager Magazin 60 238

3.8. Rynek miesięczników dla rodziców

sprzedaż styczeń 2009 (tys)

Mam Dziecko (Wydawnictwo Bauer) 105

Mamo, to ja (Edipresse) 103

Dziecko (Agora) 81

Twoje dziecko (Edipresse) 64

M jak mama (Murator) 46

Rodzice (Gruner + Jahr) 17

3.9. Inne segmenty rynku czasopism

popularnych

- czasopisma motoryzacyjne

- “Auto Świat”, “Motor”, “Auto-Moto. Magazyn Zmotoryzowanych”

- czasopisma popularno-naukowe

- “Fokus. Poznać i Zrozumieć Świat”, “National Geographic”

- czasopisma architektoniczne i budowlane

- “Murator”, “Cztery Kąty”

4.1. “Polityka”

- historia pisma

- jedno z najstarszych czasopism społeczno-politycznych założone w 1957 r.

- po 1989 roku “Polityka” stała się - i do dzisiaj jest - własnością spółdzielni

dziennikarskiej

- pod koniec 1995 r. zmieniono format pisma (kolor, zdjęcia, format A4, krótsze

artykuły)

- nakłady

- największe nakłady pismo notowało w 1989 r. (426 tys. egz.)

- 2004 r. - nakład 300 tys. / sprzedaż - 190 tys.

- 2006 r. - nakład 300 tys. / sprzedaż - 168 tys.

- luty 2008 r. - nakład 230 tys. / sprzedaż 150 tys. - najbardziej poczytny tygodnik opinii

- zawartość / układ

- działy: Raport Polityki, Kraj, Gospodarka, Świat, Kultura, Historia, Nauka i Społeczeństwo,

- dziewięć stałych rubryk zawierających krótkie informacje polityczne, gospodarcze,

kulturalne i społeczne,

- felietony m.in. Ryszarda Marka Grońskiego, Daniela Passenta, Ludwika Stommy

4.1. “Polityka”

- zakres działalności spółdzielni dziennikarskiej “Polityka”

- w 2000 r. spółdzielnia przejęła miesięcznik “ResPublica Nowa”

- elitarny miesięcznik społeczno-kulturalny redagowany przez prof. Marcina

Króla;

- w 2001 r. - tygodnik “Forum”

- pismo przedruków z prasy międzynarodowej,

- Paszporty “Polityki”

- przyznawane od 1993 r. corocznie nagrody dla wybitnych twórców kultury

- akcja “Zostańcie z nami”

- stypendia dla młodych naukowców

- Salony Polityki

- otwarte spotkania z publicystami pisma i ich gośćmi.

4.1. “Polityka”

- profil pisma

- największym atutem pisma i jego znakiem rozpoznawczym są

publikacje wybitnych polskich dziennikarzy i publicystów

- z “Polityką” są lub byli związani: Edwin Bendyk, Andrzej Garlicki, Mariusz

Janicki, Zygmunt Kałużyński, Adam Krzemiński, Krzysztof Mroziewicz, Marek

Ostrowski, Janina Paradowska, Daniel Passent, Mirosław Pęczak, Zdzisław

Pietrasik, Piotr Pytlakowski, Piotr Sarzyński, Ludwik Stomma, Adam

Szostkiewicz, Krzysztof Teodor Toeplitz, Stanisław Tym, Wiesław Władyka,

Andrzej K. Wróblewski, Janusz Wróblewski, Krzysztof Zanussi, Jacek Żakowski

- niezwykle opiniotwórczy tygodnik

- dziennikarze tygodnika bardzo często występują w telewizji, a trzydzieści stacji

radiowych nadaje audycje przez nich przygotowane

4.2. “Wprost”

- historia pisma

- początki

- pierwotnie tygodnik wielkopolski (wydawany od 1982 r.)

- od 1989 r. - pismo ogólnopolskie,

- w 1991 r. Komisja Likwidacyjna RSW przyznała tytuł spółdzielni

dziennikarskiej, zastrzegając jednak, że ta powinna znaleźć

współwydawcę - została nim spółka Rok Corporation

- w 1993 r. pismo przejęła przejęła Agencja Reklamowo-Wydawnicza

Wprost będąca własnością Marka Króla (redaktora pisma od 1989 do

2006 r.) - kontrowersje i proces sądowy

- nakłady

- 1996 r. - nakład 338 tys. / sprzedaż 238 tys.

- 2005 r. - nakład 278 tys. / sprzedaż 177 tys.

- luty 2008 r. - nakład 219 tys. / sprzedaż 109 tys.

4.2. “Wprost”

- profil pisma

- tradycyjnie kojarzone było z opcją liberalno-konserwatywną

- pismo propagowało przedsiębiorczość liberalizm gospodarczy oraz rozwój klasy

średniej.

- coroczne zestawienie stu najbogatszych Polaków,

- nagrody im. Stefana Kisielewskiego przyznawane w dziedzinie mediów, polityki

- i biznesu.

- publicyści

- Maciej Rybiński, Bronisław Wildstein, Tomasz Nałęcz, Wacław Wilczyński,

Wiesław Kot, Krzysztof Skiba

- w latach 90. pisywali także Stanisław Tym, Leszek Balcerowicz i Małgorzata

Domagalik, Lech Falandysz

- coroczny tytuł Człowieka Roku - zazwyczaj politykom zdobywającym w

danym sezonie największy rozgłos,

4.3. “Newsweek”

- historia pisma

- pierwszy numer we wrześniu 2001 r.

- wydanie poprzedzono intensywną kompanią promocyjną, na która

wydawca koncern Axel Springer wydał około 12 mln. złotych,

- zaowocowało to sprzedażą 400 tys. egz.

- pierwszym redaktorem był Tomasz Wróblewski, w 2006 r. zastąpił

go Michał Kobosko.

- nakłady

- 2001 r. - nakład 493 tys. / sprzedaż 325 tys.

- 2002 r. - nakład 411 tys. / sprzedaż 251 tys.

- 2005 r. - nakład 274 tys. / sprzedaż 165 tys.

- luty 2008 r. - nakład 210 tys. / sprzedaż 121 tys.

4.3. “Newsweek”

- profil pisma

- grupą czytelniczą po której pismo zamierzało sięgnąć od samych

początków była młodzież, która wcześniej nie miała kontaktu z

czasopismami społeczno-politycznymi.

- blisko 34% czytelników w wieku 15-24 lat

- urozmaicona i barwna szata graficzna

- “Newsweek” narzucił innym tygodnikom sposób komponowania

numerów, lakoniczność tekstów, sięganie po tematykę związaną z życiem

codziennym

- duża ilość tekstów popularno-naukowych

4.4. “Przekrój”

- historia pisma

- ukazuje się od 1947 r. tygodnik “Przekrój”

- pismo było jednym z najciekawszych i najchętniej czytanych magazynów społecznokulturalnych

epoki PRL (w latach 70. sprzedawano około 700 tys. egz.).

- po 1989 r. tygodnik należący do spółdzielni dziennikarskiej zaczął gwałtownie

tracić czytelników.

- w 1994 r. 40% udziałów nabyła Orkla Media

- nakład 75 tys / sprzedaż 50 tys.

- w 1999 r. udziały przekroju kupuje biznesmen Michał Sołowow

- w 2001 r. pismo kupuje szwajcarski koncern Edipresse Polska.

- istotnych zmian dokonano w "Przekroju" dopiero w 2002 roku.

- z tygodnika społeczno-kulturalnego zamienił się w periodyk społeczno-polityczny.

- intensywna kampania promocyjna, w której istotną rolę odegrał wizerunek ówczesnego

redaktora naczelnego Piotra Najsztuba

- nakłady

- 2005 r. nakład 160 tys. / sprzedaż 82 tys.

- luty 2008 r. - nakład 178 tys. / sprzedaż 88 tys.

4.6. Tygodnik Powszechny

- pismo katolickie założone w 1945 r.

- w 1953 r. pismo zamknięto z powodu odmowy opublikowania nekrologu Stalina

(wznowiono w grudniu 1956 r.),

- po wprowadzeniu stanu wojennego wydawanie pisma zostało na kilka miesięcy

zawieszone - od 1982 r. tygodnik ukazywał się bez przerw.

- redaktorzy: Jerzy Turowicz (do 1999 r.), ks. Adam Boniecki

- w epoce PRL “Tygodnik Powszechny” odrywał niezwykle istotną rolę

opiniotwórczą - jedyne legalne pismo opozycyjne, w którym pojawiał

się głos niezależnej polskiej inteligencji

- w tygodniki publikowali m.in. Stefan Kisielewski, Leopold Tyrmand, Antoni

Gołubiew, Paweł Jasienica, Stanisław Stomma, Józefa Hennelowa, Karol Wojtyła,

Władysław Bartoszewski, Jerzy Zawieyski, Jacek Woźniakowski, Leszek

Kołakowski, Stanisław Lem, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, ks. Józef Tischner

4.6. Tygodnik Powszechny

- pismo odgrywało kluczową rolę w historii Polski powojennej

- ze środowiskiem tygodnika związane było Koło Poselskie „Znak”,

- pismo z KOR, współtworzyło “Solidarność”

- “Tygodnik” stał się najpopularniejszym w Polsce przekaźnikiem nauki

Jana Pawła II i przez długi czas jedynym pismem, któremu papież udzielił

wywiadu (3 sierpnia 1980).

- było jedynym polskim pismem, na którego łamach Miłosz zamieszczał

swoje wiersze po otrzymaniu Nagrody Nobla,

- w latach 80. XX wieku tygodnik stał się nieformalnym organem polskiej

opozycji demokratycznej

- na przełomie lat 80. i 90. związani z “Tygodnikiem” Jerzy Turowicz,

Krzysztof Kozłowski, Stefan Kisielewski, Stanisław Stomma i Jacek

Woźniakowski współtworzyli Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie.

- Kozłowski, Stomma, Hennelowa weszli do parlamentu, Kozłowski został

wkrótce ministrem,

4.6. Tygodnik Powszechny

- z pismem związane były tak ważne dla przełomu demokratycznego postaci jak:

- Władysław Bartoszewski (związany z “Tygodnikiem” od 1957 r., a od 1982 roku

stały członek zespołu redakcyjnego) ministrem spraw zagranicznych,

- Andrzej Drawicz - w “Tygodniku” ekspert od spraw rosyjskich - został prezesem

Radiokomitetu,

- Jacek Woźniakowski - prezydentem Krakowa,

- a Ernest Skalski - wiceszefem "Gazety Wyborczej".

- z inspiracji Jerzego Turowicza utworzono w Krakowie Sojusz na Rzecz

Demokracji, z którego wyłoniła się Unia Demokratyczna, a później Unia

Wolności.

- po roku 90. podjęto działania zmierzające do urynkowienia katolickiego

tygodnika.

- w 1994 r. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak - wydawca "Tygodnika

Powszechnego" - wszedł w spółkę z trzema największymi katolickimi

wydawnictwami z Francji, co pozwoliło zmodernizować redakcję

- w kwietniu 2007 r. 49% udziałów w “Tygodniku Powszechnym” objęła Grupa ITI.

4.6. Tygodnik Powszechny

- profil pisma:

- stara się godzić wartości liberalizmu z zasadami wiary,

- między liberalną demokracją i Kościołem,

- nowoczesnością i tradycją

- prezentuje otwarty, ekumeniczny nurt polskiego katolicyzmu.

- umiarkowanie, otwartość, gotowość do dialogu i kompromisu

- często zaprasza się do debaty na łamach reprezentantów poglądów

innych niż ściśle katolickie.

- stanowisko teologiczno-filozoficzne

- jeden z głównych reprezentantów nurtu katolicyzmu otwartego

(posoborowego), inspirowanego katolickim personalizmem.

Radio

1. Specyfika medium i rynku radiowego

- radio jest silnie związane z rynkiem geograficznym

- paralelizm rynku krajowego i regionalnego

- łatwość przełączania się słuchaczy pomiędzy odmiennymi stacjami

- formaty radiowe / grupa docelowa

- format radia: styl muzyczny, informacja, publicystyka

- najbardziej popularne formaty: CHR (Contemporary Hit Radio), AC (Adult

Contemporary - muzyka nowa i z ostanich kilkunastu lat), N (News), CL

(Classic), U (Urban), format religijny

- silniej sformatowane są radia regionalne, co powoduje większą

fragmentaryzację rynku lokalnego

1. Specyfika medium i rynku radiowego

- radio jest silnie uzależnione od osobowości dziennikarskich

- programy na żywo stanowią znaczną część programu

- osobowość DJ'a

- w radiu znaczna część zawartości programowej jest pozyskiwana, a nie

wytwarzana

- główną materią radia jest muzyka (ponad 50%, nawet do 80%)

- audytorium radia jest niestabilne i zmienne

- różna intensywność korzystania z radia w zależności od pory dnia,

nawyków, etc.

- np. w USA 33% czasu poświecanego na słuchanie radia jest związane z

dojazdami do/z pracy (słuchanie w samochodzie)

1. Specyfika medium i rynku radiowego

- rynek radiowy poddany jest regulacjom

- KRRiTV, ustawodawstwo, koncesje

- rynek radiowy jest skoncetrowany, ale jednocześnie dość konkurencyjny

- w Polsce działa 180 rozgłośni w tym 21 publicznych

- koncetracji sprzyja silna pozycja nadawcy publicznego (ok 31% udział w

rynku)

- radio nie wymaga wysokich nakładów finansowych

- niewielkie nakłady na stworzenie radia

- łatwość tworzenia sieci radiowych

- niewielkie nakłady na tworzenie programu

- PR Jedynka - koszt realizacji 1h programu to ok. 3,8 tys zł

- 1 program TVP - koszt realizacji 1h programu to ok. 74 tys zł

- niewielki udział w wydatkach na reklamę

- lata 90. 7-9%

2. Rynek radiowy w Polsce

- audytorium ogólnopolskich stacji radiowych

styczeń - marzec 2009 luty - kwiecień 2008

RMF FM 25.8% 23.1%

Radio ZET 16.6% 18.9%

Jedynka - Program 1 PR 12.0% 12.3%

Trójka - Program 3 PR 6.3% 5.9%

Radio Maryja 2.2% 2.2%

Dwójka - Program 2 PR 0.6% 0.5%

Bis PR 0.2% 0.4%

stacje ponadregionalne

Radio WaWa 0.9% 1.3%

Radio Tok FM 11% 1.2%

2. Rynek radiowy w Polsce

- audytorium ogólnopolskich stacji radiowych w weekendy

styczeń - marzec 2007 styczeń - marzec 2008

RMF FM 24.0% 22.5%

Radio ZET 18.7% 19.1%

Jedynka - Program 1 PR 15.0% 16.0%

Trójka - Program 3 PR 6.9% 4.9%

Radio Maryja 1.5% 2.1%

Dwójka - Program 2 PR 0.7% 0.5%

Bis PR 0.2% 0.4%

2. Rynek radiowy w Polsce

- audytorium sieci radiowych w Polsce

styczeń - marzec 2009

ESKA (35 stacje radiowe) 7.4%

Audytorium 17 (17) 5.4%

Złote Przeboje (18) 2.6%

RMF MAXXX (15) 2.4%

Plus (13) 0.8%

VOX FM (10) 0.7%

Antyradio (3) 0.5%

RMF Classic (9) 0.4%

2. Rynek radiowy w Polsce

- audytorium stacji radiowych w Warszawie

2. Rynek radiowy w Polsce

- audytorium stacji radiowych w Łodzi

2. Rynek radiowy w Polsce

- audytorium stacji radiowych w Krakowie

2. Rynek radiowy w Polsce

- udział w rynku grup radiowych / koncentracja rynku

- Grupa TIME ZPR

- udział w rynku: 9%

- 48 stacji, m.in. Radio Eska, Gold FM,

- Audytorium 17

- udział w rynku: 4,6%

- 17 stacji regionalnych Polskiego Radia

- Grupa Agora

- udział w rynku: 3,7%

- 28 stacji, m.in. Radio TOK FM, Złote przeboje, Roxy FM, Blue FM

- Grupa RMF

- udział w rynku: 2,9%

- Grupa Eurozet

- udział w rynku: 2,9%

- m.in. Radio Zet, Planeta FM, Antyradio, Radio Pogoda Łódź, Radio WaWa, Radio

Plus (sieć katolicka)

3.1. Polskie Radio S.A.

- do 1993 r. Polskie Radio pozostawało w strukturach Radiokomitetu

- Radiokomitet (Komitetu do Spraw Radiofonii "Polskie Radio", a

następnie - od grudnia 1960 r. - Komitetu do Spraw Radia i

Telewizji "Polskie Radio i Telewizja" )

- w latach 1951-1993 instytucja ta zajmowała się organizacją państwowych

stacji radiowych i telewizyjnych

- pod jego kontrolą były wszystkie ogólnopolskie i lokalne stacje Polskiego

Radia i Telewizji Polskiej.

- ustalenie wytycznych programowych oraz rozwoju radiofonii i telewizji,

- budowa i eksploatacja na zasadach wyłączności rozgłośni radiofonicznych i

telewizyjnych,

- wspieranie twórczości artystycznej, literackiej i naukowej w dziedzinie

radiofonii i telewizji, oraz współpraca międzynarodowa.

3.1. Polskie Radio S.A.

- od 1989 r. do 1993 r. - proces przekształceń Radiokomitetu

- inwentaryzacja i podział majątku,

- kontrola procesu zmianny kadry kierowniczej w rozgłośniach

regionalnych

- 1994 r. - na mocy Ustawy o radiofonii i telewizji zostaje utworzone

publiczne Polskie Radio

- 18 jednoosobowych spółek skarbu państwa

- spółka akcyjna "Polskie Radio S.A." - rozgłośnia ogólnopolska oraz

międzynarodowa (program I, II, III, oraz BIS)

- 17 spółek radiofonii regionalnej

- we wszystkich 17 ośrodkach lokalnych powołano rady nadzorcze i zarządy;

starano się przy tym, by zyskały one akceptację lokalnych społeczności.

- 8 kwietnia 1994 r. powołano Informacyjnej Agencję Radiowej (IAR)

3.1. Polskie Radio S.A.

- problem upolitycznienia radia publicznego

- początkowo wydawało się, że Polskie Radio S.A. nie stanie się - podobnie jak TVP -

przedmiotem ostrej walki politycznej

- jednak przynajmniej od 1998 r. nominacje do zarządów i rad nadzorczych spółek

Polskiego Radia - zarówno anteny ogólnopolskiej, jak rozgłośni lokalnych - zwykle

uzależnione są od aktualnej konfiguracji na scenie politycznej.

- zmiana władz spółki w 1998 r.

- media publiczne podzielono pomiędzy ustępującą koalicję rządzącą - SLD

obsadził telewizję, a PSL otrzymało radio.

- na prezesa PR SA powołano rekomendowanego przez PSL Stanisława Popiołka.

- szefem Rady Nadzorczej był w tym czasie Włodzimierz Czarzasty (SLD)

- po koniec 1999 r. prasa ujawniła list dyrektora organizacyjnego PR Ryszarda

Ochwata do prezesa Stanisława Popiołka, w którym Ochwat pisał, że mimo trudnej

sytuacji w rozgłośni (spór zbiorowy i zakaz przyjmowania do pracy nowych osób)

udało mu się zatrudnić na wysokich stanowiskach pięciu nowych pracowników

popieranych przez ludowców. Zapowiadał też obsadzenie członkami PSL

wicedyrektorów I i III programu.

- w styczniu 2000 r. Rada Nadzorcza odwołała Popiołka z Zarządu PR, a jego miejsce

zajął inny działacz PSL-u Ryszard Miazek (późniejszy prezes TVP S.A.)

3.1. Polskie Radio S.A.

- zmiana władz spółki w 2006 r.

- w Radzie Nadzorczej znaleźli się jedynie przedstawiciele koalicji rządzącej

(pięciu członków z PiS, a po dwóch z Samoobrony i LPR).

- rada dokonała wymiany kadry kierowniczej Polskiego Radia.

- prezesem został Krzysztof Czabański,

- polityczny wybór zarządu został złagodzony wyborem szefów stacji

radiowych: szefem I programu został Marcin Wolski, II programu Krzysztof

Zalewski, IAR Maciej Łętowski, III programu - Krzysztofa Skowrońskiego i

Radia Bis - Jacka Sobalę.

3.1. Polskie Radio S.A.

- misja i profil radia

- na początku lat 90. za priorytetowe dla publicznej radiofonii uznawano

spełnianie trzech funkcji - informacyjnej, kulturotwórczej (mecenat),

oraz edukacyjnej

- struktura gatunkowa w Polskim Radio w 2005

- muzyka - 58% (w 1999 r. 48%)

- informacje - 8,5% (w 1999 r. 10%)

- publicystyka - 22% (w 1999 r. 12,5%)

- poszczególne programy mają ściśle określony profil

- zabiegają o odmiennych słuchaczy o zróżnicowanych zainteresowaniach i

upodobaniach.

- rozgłośnie regionalne

- Radio Białystok, Radio Gdańsk, Radio Katowice, Radio Kielce, Radio Koszalin,

Radio Kraków, Radio Lublin, Radio Łódź, Radio Olsztyn, Radio Opole, Radio

Pomorza i Kujaw (Bydgoszcz), Radio Rzeszów, Radio Szczecin, Radio Wrocław,

Radio Dla Ciebie (Warszawa ), Radio Merkury (Poznań), Radio Zachód (Zielona

Góra)

3.1. Polskie Radio S.A.

- finansowanie radia / kondycja finansowa

- mimo poważnych zadań programowych Polskie Radio S.A. nie

dysponuje wysokim budżetem

- 40% wpływów abonamentowych dla wszystkich spółek, które stanowią

70 - 75% przychodów PR.

- środki pozyskane z reklam mają charakter pomocniczy - jedynie ok 15%

- w 1996 r. spółka straciła płynność finansową

- wszelkie inwestycje techniczne na początku istnienia Polskiego Radia

S.A. były finansowane ze środków własnych,

- długo utrzymywano zbyt wysokie zatrudnienie, rozbudowane i niekiedy

dublujące się struktury organizacyjne

3.1. Polskie Radio S.A.

- finansowanie rozgłośni regionalnych

- 80% ich dochodów stanowią wpływy z abonamentu.

- około 45% kwoty przeznaczanej dla PR trafia do rozgłośni regionalnych

- budżet przeciętnej rozgłośni regionalnej rocznie wynosi około 10 mln

- lokalne radia mają coraz większe kłopoty finansowe i zaczynają

wykazywać straty.

- zatrudnienie

- do 1998 roku w polskiej radiofonii publicznej zatrudniano około 3,6 tys.

osób.

- w 1999 roku w PR S.A. zmniejszono zatrudnienie o około 200 osób.

- w 2003 roku o kolejne 200 osób zmniejszono zatrudnienie w rozgłośniach

regionalnych.

- po tych redukcjach PR SA zatrudniało około 1,5 tys. osób, a spółki

regionalne około 1,6 tys. osób

3.1.1. Jedynka - I program Polskiego Radia

- profil programu

- program o największym audytorium spośród programów PR (3 miejsce

w ogóle)

- był zawsze jednym z podstawowych mediów informujących mieszkańców małych

społeczności o wydarzeniach na świecie i w kraju, ale także o tym, co zdarzyło

się w najbliższej okolicy.

- zorientowany nie tylko na ogólnopolską publiczność, ale też na

społeczności lokalne.

- powstawał dzięki znaczącej współpracy rozgłośni regionalnych.

- zasięg

- audycje programu I PR nadawane są na falach długich (zasięg całej Europy)

- w niektórych miastach Polski emitowany jest on też na falach UKF

3.1.1. Jedynka - I program Polskiego Radia

- struktura programowa

- muzyka: 1996 r. - 19% / 2005 r. - 40%

- informacja: 1996 r. - 20% / 2005 r. - 18%

- publicystyka: 1996 r. - 31% / 2005 r. - 20%

- popularne programy

- w porannym najchętniej słuchanym paśmie radiowym - największą

popularnością cieszyły się istniejące od wielu lat programy informacyjnopublicystyczne:

Sygnały dnia, Radio biznes, Radio kierowców

- słuchowiska, powieści rodzinne - od 1956 r. “Matysiakowie” i od 1960 r.

“W Jezioranach”

- “Lato z radiem” - program o największej słuchalności (w 1995 r. - 18,6

mln)

3.1.2. Dwójka - II program Polskiego Radia

- profil programu

- program kulturalny (elitarny - muzyka klasyczna, jazz, folklorystyczna

literatura, dramat)

- rejestrowanie najważniejszych imprez kulturalnych,

- wydarzenia polskie oraz europejskie (dzięki współpracy z Europejską Unię Radiową)

- inspirowanie i realizacja wiele wydarzeń kulturalnych

- zasięg

- do 1994 r. program emitowano na falach średnich i mógł być on odbierany na

około 40% terytorium kraju.

- po 1994 r. program został przeniesiony na pasmo fal UKF, co umożliwiało

pokrycie sygnałem 90% terytorium Polski.

- w latach 1997-2000 program emitowano na tej samej częstotliwości, na której

nadawane było Radio Bis (program IV PR). Program 2 był emitowany pomiędzy

godziną 6.00 a 17.00, później zaś częstotliwość zajmowało Radio Bis.

3.1.2. Dwójka - II program Polskiego Radia

- struktura programowa

- muzyka: 1997 r. - 70% / 2005 r. - 65%

- informacja: 1997 r. - 4,6% / 2005 r. - 4,1%

- publicystyka: 1997 r. - 9,2% / 2005 r. - 9,2%

- audycje literackie i formy udramatyzowane: 1997 r. - 12% / 2005 r. - 7,6%

3.1.3. Trójka - III program Polskiego Radia

- profil programu

- program ma charakter publicystyczno-muzyczny.

- adresowany do audytorium młodego i wielkomiejskiego

- program był zawsze silnie identyfikowany z osobowościami radiowymi

- Wojciech Mann, Marek Niedźwiecki (dziś Złote przeboje), Monika Olejnik (radio Zet),

Beata Michniewicz, Artur Andrus

- konfrontacja z rozgłośniami prywatnymi spowodowała znaczne zwiększenie

udziału muzyki

- z radia publicystyczno-muzycznego Trójkę przekształconow tzw. radio towarzyszące,

czyli muzyczne (głównie po 2002 r., kiedy szefem programu III został Witold

Laskowski)

- audycje publicystyczne emitowane w paśmie porannym skrócono i urozmaicono, w godz.

9.00-16.00 emitowano głównie muzykę wzbogacaną serwisami informacyjnymi.

- dłuższe i bardziej złożone formy publicystyczne pojawiały się dopiero po godzinie 21.00

- dzięki temu udało się powstrzymać spadek słuchalnoścl oraz nieco odmłodzić audytorium.

- powrót do wyjściowej formuły przez Krzysztofa Skowrońskiego po 2006 r.

3.1.3. Trójka - III program Polskiego Radia

- struktura programowa

- muzyka: 1997 r. - 46,6% / 2003 r. - 65,9%

- informacja: 1997 r. - 9,1% / 2005 r. - 8,2%

- publicystyka: 1997 r. - 31% / 2005 r. - 10,2%

- popularne programy

- Salon Polityczny Trójki, Śniadanie w Trójce, Tanie granie, Akademia

Rozrywki, Akademia Muzyczna, Prywatna kolekcja, Za, a nawet przeciw.

3.1.3. Radio BIS - IV program Polskiego Radia

- profil programu

- radio BIS powstało w 1994 r. wyniku całkowitej reorganizacji IV

program PR

- początkowo w Radiu BIS retransmitowano audycje programowe

wyprodukowane dla innych anten.

- później zadaniem tego kanału była szeroko rozumiana edukacja.

- radio BIS zamierzało wspomagać polski system edukacji,

- programy edukacyjne były adresowane zarówno do konkretnych grup

społecznych (młodzież, bezrobotni, menedżerowie itp.) jak i do szerokiego

audytorium.

- w 2003 r. formułę programu określono mianem “młodzieżowego

radia poznawczego”

3.1.3. Radio BIS - IV program Polskiego Radia

- w 2004 r. radio przemianowano na “Bardzo Inną Stację” i

zwiększono udział muzyki

- antena zaczęła upowszechniać niezspotykane u innych nadawców

gatunki muzyczne: awangardową muzykę elektroniczną, czy

muzykę etniczną (“Masala” Maksa Cegielskiego),

- od 2006 r. zaczęto wycofywać się z tej formuły.

- radio zaczęło emitować muzykę popularną

3.2. Radio RMF FM

- historia

- założycielem radia był fizyk Stanisław Tyczyński

- radio zaczęło nadawać 15 stycznia 1989 r. w Krakowie.

- początkowo retransmitowano w nim audycje zagraniczne,

- od sierpnia 1990 r. RMF zaczęło nadawać regularne serwisy informacyjne, a od

października 1991 r. - całodobowy program.

- w maja 1994 r. radio otrzymuje koncesję ogólnopolską

- koncesja została przedłużona w 2001 r. jednak bez możliwości nadawania przez

RMF FM audycji lokalnych tzw. rozszczepień programowych

- praktyka wprowadzania lokalnych “wstawek” wywoływała protesty lokalnych

rozgłośni (walka o rynek reklamy) - w 1997 r. Konwent Nadawców Radiowych (56

rozgłośni) wystosował protest, atakując RMF, ale i Radio Zet i Radio WAWA

- zdecydowana reakcja Tyczyńskiego, który zaskarżył decyzję KRRiTv do NSA, a

ponadto złożyłw prokuraturze doniesienie o przestępstwie popełnionym przez

członków Krajowej Rady Adama Halbera i Włodzimierza Czarzastego

- mimo tych spektakularnych działań Radio RMF nie odzyskało prawa do rozpinania

sieci.

- po decyzji Krajowej Rady zatrudnienie w RMF spadło o 50% (z 250 osób do

180) w tym wielu znanych dziennikarzy

3.2. Radio RMF FM

- w 1999 r. 51% udziałów RMF za ponad 25 mln wykupiła spółka Broker, a

nieco później 50% udziałów Brokera stało się własnością

Tyczyńskiego.

- w lipcu 2000 r. Broker trafił na giełdę papierów wartościowych

- dzisiaj Broker FM posiada 99,9% udział w RMF FM

- w 2006 r. pakiet kontrolny Brokera FM trafia w ręce Bauer Media Invest

- swoje udziały sprzedaje Stanisław Tyczyński

- udziałowcy Broker FM, podpisali list intencyjny solidarnej sprzedaży

posiadanych przez siebie akcji tej firmy

- Spółka Broker FM jest obecnie jedną z większych grup medialnych w

Polsce

- obok RMF FM posiada także radia RMF Classic i RMF MAXXX oraz

ukraińskiego radia "Radio MAN"

- jest też współwłaścicielem Interii.pl

3.2. Radio RMF FM

- profil

- zespół:

- Radio RMF ze Stanisławem Tyczyńskim tworzyli Edward Miszczak (dyrektor anteny do

października 1997 r.), Tomasz Wróblewski (dyrektor anteny od 1997 r.), Piotr Metz,

Marcin Jędrych, Andrzej Sołtysik, Marcin Wrona, Bogdan Rymanowski, Ewa Drzyzga

oraz Brian Scott.

- populistyczna, komercyjna formuła programowa

- radio zawsze stroniło od treści politycznych

- muzyczny i popkulturowy charakter

- bardzo krótkie serwisy informacyjne

- 70% czasu antenowego wypełnia muzyka

- bezpośredni kontakt z słuchaczem - otwarta i dynamiczna formuła

- program w większości nadawano na żywo,

- dzięki wozom transmisyjnym słuchacze RMF uczestniczyli w licznych wydarzeniach z życia

społecznego

- liczne konkursy - JW-23 (Marcin Jędrych i Marcin Wrona)

- Tyczyński: Radiofonia komercyjna nie powinna być wplątana w żadne “misje” ani

“zadania specjalne”.[...] Naszą misją jest budowanie największej sieci komercyjnej

Europy.

3.2. Radio RMF FM

- akcje promocyjne i wydarzenia muzyczne

- letnia impreza pod nazwą “Inwazja mocy”. (6 edycji - od 1995 r.)

- zasięg

- RMF dociera do 80% wszystkich Polaków

- dzięki satelitom Astra oraz Hot Bird, jest odbierane także w Europie Zachodniej

oraz retransmitowane do USA - w okolice Nowego Jorku, Chicago i Detroit.

- radio obecne jest również na platformach cyfrowych oraz w sieciach kablowych

- RMF jest jedną z najlepiej wyposażonych technicznie polskich

rozgłośni.

- dysponuje własnymi satelitarnymi wozami transmisyjnymi, dzięki którym mogło

bezpośrednio nadawać relacje z różnorodnych imprez plenerowych i

nadzwyczajnych wydarzeń,

- posiada nowoczesne studio komputerowego opracowania materiałów

3.3. Radio Zet

- historia radia

- radio rozpoczęło nadawanie w 1990 r.

- początkowo stacja nosiła nazwę “Gazeta”, ponieważ była własnością Agory, ale w

już 1991 r. Agora przekazała 90% akcji pracownikom radia, które w tym czasie zyskało

nową nazwę Zet

- Radio powstało dzięki staraniom Adama Michnika, pomocy finansowej francuskiej

organizacji Euro Libe oraz pomocy technicznej francuskiej rozgłośni RFI.

- w następnych latach udziały w radiu sukcesywnie gromadził były aktor, konferansjer,

poeta, osobowość telewizyjna - Andrzej Woyciechowski, by ostatecznie skupić w

swych rękach 88,5% akcji.

- w 1994 r. radio uzyskało koncesję ogólnopolską

- według zawartych w umowie koncesyjne zapisów, radio miało charakter informacyjnopublicystyczny,

zaś muzyka stanowiła uzupełnienie programu.

- w 1995 r. po śmierci Woyciechowskiego powołano spółkę Eurozet

- w skład spółki wchodziły Radio Zet, Radiostacja i węgierskie Radio 1

- 40% udziałów posiadała francuska firma Europe Development International (EDI), a po

23% żona i córka Woyciechowskiego

- w 2004 r. spadkobierczynie Woyciechowskiego sprzedały udziały spółce EDI

3.3. Radio Zet

- w 1999 r. podpisano z CNN kontrakt, na mocy którego Radio Zet stało

się wyłącznym partnerem radiowym CNN w Polsce

- pierwszy taki kontrakt podpisany przez CNN w Europie Środkowej.

- zespół

- po śmierci Andrzej Woyciechowski radiem kierował zespół, w którym

coraz ważniejszą rolę zaczął odgrywać Robert Kozyra.

- od 1996 r. był dyrektorem programowym, w 1999 r. powołano go na stanowisko

redaktora naczelnego, a w 2000 r. - na funkcję prezesa.

- z biegiem czasu nasilał się konflikt pomiędzy Kozyrą a częścią

pracowników radia zajmujących się informacją i publicystyką

- w 2000 r. 28 dziennikarzy niemal jednocześnie złożyło wymówienia, ostatecznie

jednak odeszło około dwudziestu osób - m.in. Paulina Stolarek, Justyna

Pochanke, Krzysztof Skowroński i Andrzej Morozowski

- ważne postaci radia:

- Janusz Weiss, Rafał Bryndal, Edyta Jungowska, Monika Olejnik, Beata

Pawlikowska, Wojtek Jagielski.

3.3. Radio Zet

- formuła programowa

- początkowo radio było dość eklektyczne

- równe proporcje pomiędzy informację i publicystyką, a muzyką

- adresatem była głownie klasa średnia mieszkająca w dużych

miastach(przeglądy pracy, informacje gospodarcze, publicystyka

polityczna i kulturalna)

- formuła uległa zmianie po 1996 r.

- poszerzono grupę docelową o słuchacza młodego (15 - 25 lat)

- ponad 60% audycji muzycznych.

- idea polegała na pozycjonowaniu Zetki pomiędzy formułą RMF i

publicznej Trójki.

- zabiegi te przyniosły dobre efekty, bowiem pół roku później popularność

Radia "Zet" niemal dorównała RMF.

- z biegiem czasu zawartość programu ewoluowała w stronę formuły

popularnej - bliskiej RMF (ostatnio obie stacje miały niemal identyczne

proporcje programowe: około 75% czasu emisji stanowiła muzyka, a po

10% przeznaczano na audycje informacyjno-publicystyczne i reklamę.

3.3. Radio Zet

- popularne programy

- Rozmowy rolowane (R. Bryndal, E. Jungowska, B. Szyc)

- Świat według blondynki (B. Pawlikowska)

- Dzwonię do Pani, Pana w bardzo nietypowej sprawie (J. Weiss)

- Gość Radia Zet, 7 dzień tygodnia (M. Olejnik)

- Dzień dobry bardzo (J.Budnik i M. Starybrat)

---