EPIDEMIOLOGIA CHORÓB PSYCHICZNYCH:

PSYCHIATRIA:

• gałąź medycyny zajmująca się chorobami, w których dominują zaburzenia czynności psychicznych (emocjonalne lub poznawcze) lub zaburzenia zachowania

• dziedzina medycyny, której przedmiotem zainteresowania są zaburzenia psychiczne z ich licznymi uwarunkowaniami rodzinno-genetycznymi, konstytucjonalnymi, biologicznymi, psychologicznymi i społecznymi

KLASYFIKACJA ICD-10:

• Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta.

• (F00-F99) Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
  

• (F00-F09) Zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie z zespołami objawowymi
  

• (F10-F19) Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem środków [substancji] psychoaktywnych
  

• (F20-F29) Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii [schizotypowe] i urojeniowe
  

• (F30-F39) Zaburzenia nastroju [afektywne]
  

• (F40-F48) Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną
  

• (F50-F59) Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi
  

• (F60-F69) Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
  

• (F70-F79) Upośledzenie umysłowe
  

• (F80-F89) Zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego)
  

• (F90-F98) Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
  

• (F99-F99) Zaburzenia psychiczne bliżej nieokreślone (BNO)
  

EPIDEMIOLOGIA W PSYCHIATRII:

W psychiatrii epidemiologia, dzięki badaniom populacyjnym, stwarza możliwość poszukiwania odpowiedzi na pytania dotyczące etiologii i istoty zaburzeń psychicznych oraz ich skutków w życiu danej osoby. Pozwala ocenić wpływ czynników psychospołecznych na rozwój i przebieg poszczególnych zaburzeń, jak również określić zapotrzebowanie na usługi lecznicze i opiekuńcze wraz z oceną ich jakości i dostępności.

W Polsce obowiązkowej rejestracji podlegają:

• choroby weneryczne,

• gruźlica

• choroby psychiczne.

Źródła danych:

• statystyki szpitalne

• statystyki lecznictwa otwartego

• dane o absencji chorobowej

• karty zgonu

• rejestry chorób

• dane z badań profilaktycznych

• dane dotyczące inwalidztwa z ZUS

• Dane pochodzące z wyżej wymienionych źródeł obciążone są wieloma błędami (np. mała precyzja rozpoznań, brak zgodności z ICD-10, nierzetelność zapisów, trudności w określeniu populacji narażonej, ograniczenie do grupy korzystającej z pomocy instytucjonalnej, niska zgłaszalność do poradni.

• Przykład zniekształcenia:
  W Polsce pacjenci z rozpoznaniem psychozy stanowią 50% wszystkich zarejestrowanych, podczas gdy według badań przeprowadzonych w USA i Europie Zachodniej psychozy obejmują najwyżej 5-10% wszystkich przypadków zaburzeń psychicznych. Oznaczałoby to, że w Polsce rejestrowane są prawie wyłącznie osoby z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi.
  

• Celem przyszłych badań epidemiologicznych w psychiatrii jest uzyskanie porównywalnych danych z różnych obszarów kulturowych. Mogą one pomóc w ustaleniu etiologii zaburzeń psychicznych, roli w ich powstawaniu i przebiegu oraz czynników psychospołecznych.

• Ogólne tendencje: wzrasta liczba osób zarejestrowanych w poradniach zdrowia psychicznego.

EPIDEMIOLOGIA POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK CHOROBOWYCH:

• ZABURZENIA NA TLE ORGANICZNYM:

• Otępienie:

• częstotliwość występowania jest różna w różnych krajach

• dotyczy zwykle osób w podeszłym wieku

• w USA dotyczy ok. 10% w wieku powyżej 65 roku życia, rośnie z wiekiem osiągając wartość ok. 50% u osób powyżej 80 roku życia

• w innych krajach występowanie otępienia u ludzi powyżej 65 roku życia ocenia się na 4,7%

• spowodowane są:

• chorobą Alzheimera - 55%

• chorobą mózgowo-naczyniową (tzw. otępienie naczyniowe) - 25%

• czynnikami mieszanymi (np. choroba Alzheimera i zmiany naczyniowe) - 15%

• inne przyczyny - 5%

• z badań przeprowadzonych w Polsce wynika, że choroby naczyniowe wyprzedzają otępienie typu Alzheimera i zajmują pierwsze miejsce wśród czynników etiologicznych.

• UZALEŻNIENIA:

• nadużywanie alkoholu

• używanie opiatów, kanaboli, kokainy, substancji halucynogennych, lotnych rozpuszczalników

• nadużywanie leków uspokajających i nasennych

• inne

• Alkohol:

• Statystyki:

• używanie okazjonalne - ok. 10% ludzi to abstynenci

• używanie powodujące ryzyko - ok. 28% mężczyzn i 11% kobiet

• używanie powodujące problemy - ok. 1-2% populacji

• nałóg alkoholowy - ok. 600 tysięcy w Polsce

• problem alkoholowy - ok. 3 miliony Polaków

• Konsumpcja alkoholu wiąże się z:

• 80% samobójstw

• 40% wypadków drogowych

• 30% śmiertelnych wypadków drogowych

• 50% morderstw

• 80% śmierci w pożarach

• 15% utonięć

• A także wiąże się z:

• 1 na 3 rozwody

• 20-30% wszystkich przyjęć do szpitali

• 1 na 3 przypadków znęcania się nad dziećmi

• Narkotyki:

• podstawą sprawozdawczości statystycznej lecznictwa stacjonarnego są indywidualne karty statystyczne opatrzone identyfikatorem (inicjały i data urodzenia), co pozwala uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych osób, jeśli w danym roku rejestrowane były przez więcej niż jedną placówkę.

• karty statystyczne wypełniane są przy wypisie pacjenta i przesyłane do Instytutu Psychiatrii i Neurologii.

• SCHIZOFRENIA:

• rozpowszechnienie na świecie 1,4-4,6 na 1000 mieszkańców

• w Polsce wskaźniki rozpowszechnienia w 2000 roku wynosiły:

• w poradniach zdrowia psychicznego - 2,7/1000 (czyli ok. 104,5 tysięcy ludzi)

• w szpitalach psychiatrycznych - 0,81/1000 (czyli ok. 31 tysięcy ludzi)

• w Polsce wskaźniki zapadalności ujawnionej (zarejestrowanej) w 2000 roku wynosiły:

• w poradniach - 0,30/1000

• w szpitalach - 0,14/1000

• ryzyko zachorowania na całym świecie to ok. 1%

• jest najczęstsza w trzeciej dekadzie życia

• tak samo często chorują kobiety i mężczyźni

• pierwszy epizod występuje zwykle u mężczyzn pomiędzy 15-25 rokiem życia a u kobiet pomiędzy 25-35 rokiem życia

• ryzyko samobójstwa sięga 10%

• chorzy na schizofrenię nieco częściej rodzą się w miesiącach zimowych

• ZABURZENIA UROJENIOWE - PARANOJA I REAKCJE PARANOICZNE:

• rozpowszechnienie - 0,03%

• ryzyko zachorowania w ciągu życia - 0,05 - 1%

• odsetek pacjentów hospitalizowanych z rozpoznaniem paranoi wynosi 0,1-0,3% wszystkich leczonych w szpitalach

• w Polsce w 1995 roku z diagnozą stanów paranoicznych leczonych było 2,7% wszystkich pacjentów

• rozpoczyna się zwykle w średnim wieku (35-45 rok życia)

• częściej u kobiet, emigrantów ludności miejskiej i niższych warstw społecznych

• ZABURZENIA NASTROJU (AFEKTYWNE):

• Choroby afektywne (depresja i mania):

• chorobowość w ciągu roku do 4%

• znacznie częściej u ludzi po 45 roku życia

• u kobiet ok. 2-3 razy częściej niż u mężczyzn

• często pozostają nierozpoznane

• Depresja:

• częstość występowania w populacji ogólnej - 2% (czysta postać depresji)

• 8% populacji ogólnej cierpi z powodu mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych

• 1 na 20 pacjentów w poradni ogólnej przychodzi z powodu depresji

• ZABURZENIA NERWICOWE:

• Nerwice:

• wskaźnik rozpowszechnienia w populacji ogólnej - 0,28 - 53,5%; średnio w krajach wysokouprzemysłowionych - 9,38%

• częściej chorują kobiety niż mężczyźni (1,5-2:1)

• nieco częściej w miastach

• wskaźnik prawdopodobieństwa zachorowania w ciągu życia wynosi ok. 15%

• ZABURZENIA LĘKOWE:

• rozpowszechnienie w populacji ogólnej - 2-5%

• u pacjentów z zaburzeniami kardiologicznymi - 10-15%

• w praktyce ogólnolekarskiej - 6%

• u pacjentów nerwicowych - 20%

• częściej u kobiet, nierzadko u dzieci z rodzin o niekorzystnych konfliktowych układach

• u dorosłych rozpoczynają się zazwyczaj w wieku 20-30 lat

• Fobie:

• rozpowszechnienie fobii prostych jest stosunkowo częste, natomiast fobie poważnie zaburzające życie występują u ok. 0,2% ludności

• leczy się co 4 osoba z fobiami, co stanowi ok. 2% wszystkich pacjentów psychiatrycznych

• w populacji ogólnej najczęściej dotyczą obaw przed chorobami, burzami, zwierzętami, wysokością, ciemnością

• ZABURZENIA SNU:

• bezsenność - chorobowość roczna do 35% populacji ogólnej

• hipersomnia (nadmierna senność) - 7,1%

• narkolepsja - rozpowszechnienie 0,06% populacji ogólnej

• lęki nocne - rozpowszechnienie: 3% dzieci, poniżej 1% dorośli

• moczenie nocne - rozpowszechnienie: 5% do 10 roku życia, 1-3% do 18 roku życia

• ZABURZENIA SEKSUALNE: (dane w odsetkach)

• brak lub utrata potrzeb seksualnych: K -25; M-8

• awersja seksualna: K-2; M-0

• brak reakcji genitalnej: K-12; M-8

• zaburzenia orgazmu: K-10; M-4

• wytrysk przedwczesny: M-39

• pochwica: K-2

• ZABURZENIA OSOBOWOŚCI:

• Osobowość dysocjacyjna (psychopatia/osobowość nieprawidłowa):

• 3% populacji ogólnej

• 3-10 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet

• wśród więźniów ok. 20-70%

• Swoiste zaburzenia osobowości:

• występują u ok. 2,1-18% populacji

• nieco częściej u ludzi młodych i mężczyzn

• chorzy z różnymi postaciami zaburzeń osobowości stanowią 5-8% wszystkich zgłaszających się po pomoc do lekarzy różnych specjalności; 7,4-50% osób hospitalizowanych w szpitalach psychiatrycznych

PROGRAMY INTERWENCYJNE I PROMOCYJNE:

• Schizofrenia. Otwórzcie drzwi:

• światowy program realizowany przez Światowe Towarzystwo Psychiatryczne (WPA) od 1996 roku

• w Polsce realizowany jest od 1999 roku przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

• zadaniem jest przeciwdziałanie dyskryminacji osób chorych

• celem głównym jest wzrost otwartości i akceptacji wobec chorych na schizofrenię w społeczeństwie

• obecnie realizowany jest w ok. 20 krajach świata

• w każdym kraju program koordynowany jest przez komitet, w skład którego wchodzą psychiatrzy, pacjenci, członkowie rodzin osób chorych, dziennikarze, politycy, nauczyciele i działacze społeczni

• Narodowy Program Zdrowia 1996-2005 i 2007-2015:

• 1996-2005:

• Cel operacyjny 4:
  Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholem

• Cel operacyjny 5:
  Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych

• Cel operacyjny 7:
  Promocja zdrowia psychicznego oraz zapobieganie występowaniu zaburzeń psychicznych

• 2007-2015:

• Cel strategiczny 4:
  Zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez działania prewencyjnopromocyjne

• Cel operacyjny 2:
  Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholem

• Cel operacyjny 5:
  Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych

• Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego

AKTY PRAWNE:

• Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego:

• reguluje podstawowe zagadnienia z zakresu badania, leczenia, rehabilitacji oraz opieki i pomocy

• podnosi problem ochrony tajemnicy

• Omawia:

• zasady przyjęcia do szpitala psychiatrycznego

• postępowanie lecznicze w stosunku do osoby leczonej bez jej zgody

• wypis ze szpitala psychiatrycznego osoby przebywającej tam bez jej zgody

• Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:

• Określa ogólne zasady działania:

• określa organy odpowiedzialne wykonawczo

• wymienia zadania do realizacji

• reguluje działanie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

• reguluje postępowanie w stosunku do osoby nadużywającej alkoholu

• mówi o przepisach karnych

• Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii:

• Traktuje o:

• działalności wychowawczej i zapobiegawczej

• postępowaniu z osobami uzależnionymi

• prekursorach, środkach odurzających i substancjach psychotropowych

• uprawie maku i konopi

• przepisach karnych

4

---