Sprawdzenie i usunięcie błędu kolimacyjnego

W przypadku, gdy nie jest zachowany warunek prostopadłości osi celowej do osi obrotu lunety. mamy do czynienia z błędem kolimacyjnym („cc” _|_ „hh”). Jednym ze sposobów wykrycia błędu kolimacyjnego jest wyznaczenie jego poczwórnej wartości na podstawie odczytów na łacie przy celowaniu na ten sam punkt w duch położeniach lunety. Po jednej stronie teodolitu, w odległości ok. 30 - 50m, na wysokości osi celowej ustawiamy poziom łatę, a po drugiej stronie teodolitu obieramy punkt. Celujemy do punktu P w pierwszym położeniu lunety (KL) i po przechyleniu lunety przez zenit (obróceniu lunety wokół osi poziomej) robimy odczyt na łacie. Czynności powtarzamy w drugim położeniu lunety (KP). Po przechylenia lunety przez zenit przez zenit wykonujemy ponownie odczyt.

Różnica odczytów na łacie, dokonanych względem kreski pionowej krzyża kresek, jest poczwórną, liniową miarą błędu kolimacyjnego (rys. 6.4). Błąd ten usuwamy za pomocą poziomych śrubek korekcyjnych krzyża nitek, przesuwając pionową nitkę krzyża o ¼ wartości błędu w kierunku pierwszego odczytu z łaty.

Przykład

O1=1048

O2=1056

Oś celową ustawia się na odczyt Ox

Ox=1054

Średnia wartość pomiaru kierunku w dwóch położeniach lunety jest wolna od błędu kolimacji.

Sprawdzenie i usunięcie błędu inklinacyjnego

Błąd inklinacyjny jest to błąd wynikający z nieprostopadłości osi poziomej obrotu lunety do pionowej osi instrumentu („hh” _|_ „vv”).

Jednym ze sposobów wykrycia błędu jest porównanie odczytów na łacie w wyniku zrzutowania wysoko położonego punktu na poziomo ułożoną łatę, przy obserwacji tego punktu w dwóch położeniach lunety. Wykryty w ten sposób błąd inklinacyjny można usunąć tylko laboratoryjnie. Przy pomiarze kątów poziomych błąd inklinacyjny można wyeliminować przez pomiar kierunków w dwóch położeniach lunety.

Sprawdzenie i usunięcie błędu koła pionowego

Krąg pionowy jest na stałe połączony z lunetą i daje możliwość odczytania na limbusie koła pionowego kierunku pochylonej lunety. Przy obrocie lunety przez zenit można dokonać odczytu kręgu pionowego jako KL - koło lewe wtedy, gdy krąg znajduje się po lewej stronie lunety i KP - koło prawe wtedy, gdy krąg znajduje się po prawej stronie lunety.

Przy podziale ciągłym limbusa koła pionowego suma odczytów w dwóch położeniach lunety powinna wynosić (360º lub 400^g).

Przy pionowej osi obrotu instrumentu, poziomej osi libelli kolimacyjnej umieszczonej na kręgu pionowy oraz poziomej osi celowej odczyt na kręgu pionowy powinien wynosić (w zależności od podziału na lumbusie kręgu pionowego): 0º, 90º, 180º, 270º lub 0^g, 100^g, 200^g, 300^g.

Odczyt ten nazywamy odczytem zerowym.

W obecnie produkowanych teodolitach z reguły stosowany jest zenitalny podział limbusa kręgu pionowego i dlatego przy poziomej osi celowej odczyt zerowy w pierwszym położeniu lunety (O lub KL) jest równy 90º (100^g), a w drugim położeniu lunety (II lub KP) jest równy 270º (300^g).

Jeśli odczyt zerowy odbiega od nominalnej wartości, mamy do czynienia z błędem miejsca zera. Często błąd ten nazywany jest błędem indeksu. W teodolicie obarczonym błędem miejsca zera suma odczytów koła pionowego z dwóch położeń lunety będzie różnić się od 360º (400^g) o podwójną wartość błędu indeksu.

(Resztę już masz )

---