plik


ÿþIII CZP 37/73 " Orzeczenie wydane 8 grudnia 1973 UCHWAAA PEANEGO SKAADU IZBY CYWILNEJ z dnia 8 grudnia 1973 r. (III CZP 37/73) Sd Najwy|szy w skBadzie nastpujcym: Przewodniczcy: Prezes SN J. Pawlak. Sdziowie: W. Bryl S. Rudnicki (sprawozdawca) H. Dbrowski S. Dmowski J. SzachuBowicz J. Ignatowicz Z. Trybulski J. Krajewski Z. Wasilkowska W. KuryBowicz F. Wesely J. Majorowicz L. Koprowska-Wypustek W. MaruczyDski T. Bielecki Z. Maslowski H. Paruzal E. Mielcarek M. Gintowt K. Olejniczak E. Janeczko K. Piasecki Z. KoBodziej J. Pietrzykowski K. KoBakowski z udziaBem przedstawiciela Prokuratury Generalnej PRL prokuratora Prokuratury Generalnej T. Potapowicza i protokolanta  czBonka Biura Orzecznictwa SN M. MatuszyDskiej, po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sdu Najwy|szego z dnia 25 maja 1973 r. o podjcie uchwaBy zawierajcej odpowiedz na nastpujce pytanie prawne:  Jaki jest wzajemny stosunek roszczeD przewidzianych w art. 445 k.c. i w art. 448 k.c., w szczególno[ci czy oba te roszczenia przysBuguj poszkodowanemu kumulatywnie, czy te| dochodzenie przez poszkodowanego zado[uczynienia za krzywd na podstawie art. 445 k.c. wyBcza dopuszczalno[ dochodzenia roszczenia przewidzianego w art. 448 k.c.? , uchwaliB: W razie umy[lnego naruszenia dóbr osobistych okre[lonych w art. 445 k.c. poszkodowany mo|e dochodzi od sprawcy zarówno zado[uczynienia pieni|nego (art. 445 k.c.), jak i zasdzenia odpowiedniej sumy pieni|nej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a (art. 448 k.c.). Uzasadnienie Uszkodzenie ciaBa lub wywoBanie rozstroju zdrowia, a tak|e popeBnienie czynów wymienionych w art. 445 § 2 k.c. zobowizuje w sytuacjach okre[lonych przez przepisy kodeksu cywilnego midzy innymi do zapBaty poszkodowanemu odpowiedniego zado[uczynienia pieni|nego za doznan krzywd (art. 445 k.c.). Stosownie do przepisu art. 448 k.c., w razie umy[lnego naruszenia dóbr osobistych poszkodowany mo|e |da, niezale|nie od innych [rodków potrzebnych do usunicia skutków wyrzdzonej szkody, a|eby sprawca ui[ciB odpowiednia sum pieni|n na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a. Na tle wymienionych przepisów powstaBo zagadnienie, jaki jest ich wzajemny stosunek, a mianowicie czy poszkodowany mo|e |da zado[uczynienia pieni|nego za krzywd, a ponadto uiszczenia przez sprawc, który dziaBaB umy[lnie, odpowiedniej sumy pieni|nej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a, czy te| przysBuguje mu tylko wybór pomidzy tymi roszczeniami z tym skutkiem, |e dokonanie go powoduje wyga[nicie jednego z nich. To doniosBe dla praktyki wymiaru sprawiedliwo[ci w sprawach cywilnych i karnych zagadnienie nie zostaBo dotychczas rozstrzygnite w orzecznictwie Sdu Najwy|szego. W pi[miennictwie prawniczym natomiast reprezentowane sdwa przeciwstawne pogldy: wedBug pierwszego oba roszczenia wyBczaj si wzajemnie, a wedBug drugiego przysBuguj poszkodowanemu kumulatywnie, poniewa| roszczenie z art. 448 k.c. uzupeBnia inne przewidziane w kodeksie [rodki ochrony dóbr osobistych. II Do prawidBowego rozstrzygnicia tego zagadnienia konieczna jest analiza charakteru i funkcji obu roszczeD, która prowadzi do nastpujcych wniosków: Zado[uczynienie jest przede wszystkim [rodkiem rekompensaty krzywdy. Ten kompensacyjny cel zado[uczynienia ma polega, zgodnie z jzykowym znaczeniem, na  z natury rzeczy niedoskonaBym  wynagrodzeniu krzywdy przez zaspokojenie w wikszym zakresie potrzeb poszkodowanego. W tym celu poszkodowany powinien otrzyma od osoby odpowiedzialnej za szkod sum pieni|n o tyle w konkretnych okoliczno[ciach odpowiedni, a|eby mógB za jej pomoc zatrze lub co najmniej zBagodzi odczucie krzywdy i odzyska równowag psychiczna. Nie ma natomiast w art. 445 k.c. podstaw do |dania zasdzenia sumy pieni|nej, w takiej wysoko[ci, aby nie tylko stanowiBa ona tak rozumiane zado[uczynienie, ale ponadto jeszcze  ze wzgldu na sw wysoko[  realizowaBa funkcj represji majtkowej. Dlatego je|eli konkretne okoliczno[ci sprawy usprawiedliwiaj ustalenie wysoko[ci zado[uczynienia z uwzgldnieniem rodzaju i stopnia winy sprawcy, to tylko ze wzgldu na zwizek przyczynowy midzy rodzajem i stopniem tej winy a odczuciem przez poszkodowanego wyrzdzonej mu krzywdy, a nie w celu majtkowego ukarania sprawcy, jak to sBusznie podkre[liB Sd Najwy|szy w orzeczeniu z dnia 10.X.1967 r. I CR 224/67 (OSNCP 1968, z.6. poz. 107). W przeciwieDstwie do tak rozumianego zado[uczynienia, przysBugujce poszkodowanemu roszczenie wobec sprawcy umy[lnego naruszenia dóbr osobistych o zapBat odpowiedniej sumy pieni|nej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a (art. 448 k.c.) ma wyrazny charakter represji majtkowej, pitnujcej sprawc za umy[lno[ jego dziaBania. Jest to wic szczególna sankcja wobec sprawcy, który dziaBa umy[lnie. Sprawca taki bowiem zasBuguje na surowsza odpowiedzialno[ ni| ten, kto |adnej winy nie ponosi (np. w razie odpowiedzialno[ci za skutek) albokto dopu[ciB si uszkodzenia ciaBa lub wywoBania rozstroju zdrowia na skutek nieznacznego niedbalstwa. Represja ta, realizujc wymagania sprawiedliwo[ci spoBecznej oraz ochrony zasad wspóB|ycia spoBecznego i porzdku prawnego, wpBywa wychowawczo i prewencyjnie na sprawc i otoczenie oraz satysfakcjonuje poszkodowanego, wi|c krzywd wyrzdzon umy[lnym naruszeniem dóbr osobistych z obowizkiem przysporzenia majtkowego na cele spoBeczne. Ten charakter roszczenia z art. 448 k.c. pozwala na zakwalifikowanie go jako [rodka zmierzajcego do udzielenia poszkodowanemu satysfakcji moralnej ztym samym do usunicia takich skutków naruszenia dobra osobistego, które za pomoc innych [rodków nie mog by usunite, gdy| sama rekompensata nie czyni w tym wypadku zado[ wymaganiom porzdku prawnego. Tylko w tym znaczeniu mo|na uwa|a roszczenie z art. 448 k.c. za szczególn form zado[uczynienia, co w niczym nie zmienia jej zasadniczego charakteru jako swoistego rodzaju kary cywilnej. Podobn rol speBnia w prawie karnym nawizka przewidziana w art. 59 § 3 i art. 178 § 3 k.k., uwa|ana za odrbny rodzaj kary pieni|nej prawa karnego materialnego. PodobieDstwo to miaB na uwadze Sad Najwy|szy, wyja[niajc w uzasadnieniu uchwalonej w dniu 25.II.1971 r. zasady prawnej (VI KZP 70/70  OSNKW 1971, z. 6, poz. 80), |e jakkolwiek uwzgldnieniu przez sd karny roszczenia z art. 448 k.c. nie stoi na przeszkodzie mo|liwo[ orzeczenia przez ten|e sd nawizki na podstawie art. 59 § 3 k.k., to jednak w razie uwzgldnienia powództwa o roszczenie z art. 448 k.c. orzeczenie nawizki jest z reguBy nieuzasadnione. Zbli|onafunkcja roszczenia z art. 448 k.c. i nawizki z art. 59 § 3 oraz art. 178 § 3 k.k. nie pozostaje bez wpBywu na wykBadni art. 448 k.c. Gdyby, bowiem sd karny zasdziB od sprawcy umy[lnego uszkodzenia ciaBa sum pieni|n na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a, to uznanie, |e orzeczenie takie wyBcza prawo poszkodowanego do |dania zado[uczynienia na podstawie art. 445 k.c., je|eli zostaBo oparte na podstawie art. 448 k.c., nie wyBcza za[, je|eli zostaBo oparte na podstawie art. 59 § 3 k.k., byBoby trudne do zrozumienia. Stanowisko takie prowadziBoby do tego, |e art. 448 k.c. zamiast wzmacnia ochron poszkodowanego osBabiaBby j i w okre[lonych wypadkach mógBby stanowi swego rodzaju privilegium odiosum dla poszkodowanego. Podwa|aBoby to ustanowiona przez kodeks cywilny zasad peBnego odszkodowania, majc istotne znaczenie w wypadkach szkód wyrzdzonych czynem niedozwolonym, w których ochrana poszkodowanego jest szczególnie intensywna. Wynikajce z tych przesBanek wnioski potwierdza te| samo sformuBowanie art. 448 k.c., a mianowicie |e poszkodowany mo|e |da  niezale|nie od innych [rodków potrzebnych do usunicia skutków wyrzdzonej szkody , a|eby sprawca ui[ciB odpowiedni sum pieni|na na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a. Przeciwstawienie tego obowizku innym [rodkom potrzebnym do usunicia szkody majtkowej nie miaBoby |adnego znaczenia normatywnego, gdyby obowizek taki byB tylko jednym ze [rodków naprawienia szkody majtkowej. Tymczasem art. 445 k.c. okre[la tego, kto doznaB krzywdy, mianem poszkodowanego, a nie pokrzywdzonego, jakkolwiek z uszkodzeniem ciaBa lub wywoBaniem rozstroju zdrowia mo|e nie Bczy si szkoda majtkowa. Prowadzi to z kolei do wniosku, |e pojcie szkody w znaczeniu art. 448 k.c. obejmuje uszczerbek majtkowy i krzywd, za któr nale|y si poszkodowanemu zado[uczynienie pieni|ne. Wynika z tego, |e gdyby przez pojecie szkody w rozumieniu art. 448 k.c. nale|aBo rozumie tylko ram uszczerbek majtkowy, wówczas u|yte w tym przepisie sBowa  niezale|nie od innych [rodków potrzebnych do usunicia skutków wyrzdzonej szkody byByby zbdne, gdy| to samo wynika ju| z art. 24 § 2 k.c. Dalszym argumentem, który nie mo|e by pominity przy wykBadni art. 448 k.c., jest lokata tego artykuBu. Nasuwa si bowiem wniosek, |e zamieszczenie tego przepisu w[ród przepisów dotyczcych odszkodowania za szkod majtkow i uszczerbek niemajtkowy, bez |adnej wskazówki wyBczajcej mo|liwo[ kumulowania okre[lonej w nim sankcji z sankcj okre[lon w art. 445 k.c., nie mogBo by przypadkowe i nie mo|e by uwa|ane za Przeoczenie lub brak koniecznej w tym wzgldzie precyzji. Gdy- by bowiem byBo inaczej, wówczas wBa[ciw lokat art. 448 k.c. byBoby bezpo[rednie ssiedztwo przepisów dotyczcych naruszenia dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.). Tak wic wszystkie przedstawione argumenty, oparte na analizie tekstu ustawy, a dotyczce charakteru i funkcji przepisów art. 445 i 448 k.c., wzajemnego stosunku roszczenia z art. 448 k.c. i nawizki prawa karnego, jzykowego znaczenia u|ytych wyra|eD oraz systematyki kodeksowej, prowadz do wniosku, |e w razie umy[lnego naruszenia dóbr osobistych okre[lonych w art. 445 k.c. poszkodowany mo|e dochodzi od sprawcy zarówno zado[uczynienia pieni|nego (art. 445 k.c.), jak i zasadzenia odpowiedniej sumy pieni|nej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a (art. 448 k.c.). III W rozwa|aniach na temat funkcji roszczenia z art. 448 k.c. zostaBo podkre[lone, |e ma ono sBu|y wzmocnieniu ochrony osoby poszkodowanej umy[lnym naruszeniem jej dóbr osobistych w tych wszystkich wypadkach, w których inne [rodki potrzebne do usunicia skutków wyrzdzonej szkody nie czyni zado[ postulatowi tej ochrony. Ten cel roszczenia z art. 448 k.c. powinien stanowi podstawow dyrektyw jego wykBadni. Dyrektyw t sd powinien bra pod uwag szczególnie w tych wszystkich wypadkach, w których poszkodowany nie rezygnuje z zado[uczynienia, a stan majtkowy sprawcy uzasadnia przypuszczenie, |e nadmierne obci|enie go obowizkiem zapBaty sumy pieni|nej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a utrudni lub uniemo|liwi poszkodowanemu zaspokojenie roszczenia o zado[uczynienie. Je|eli bowiem art. 448 k.c. ma prawidBowo realizowa postulat uzupeBnienia ochrony praw osoby poszkodowanej umy[lnym naruszeniem jej dóbr osobistych, to  w razie uszkodzenia ciaBa lub wywoBania rozstroju zdrowia albo DopeBnienia czynów, o których mowa w art. 445 § 2 k.c.  mo|e to nastpi tylko wtedy, gdy bdzie on stosowany w sposób nie ograniczajcy, chocia|by tylko praktycznie, zasady, |e poszkodowany powinien zawsze otrzyma peBne zado[uczynienie z art. 445 k.c. Dlatego roszczenie z art. 448 k.c. powinno by traktowane jako uzupeBniajce inne przewidziane przez kodeks cywilny [rodki potrzebne do usunicia skutków wyrzdzonej szkody. Oznacza to, |e o tym, jaka suma pieni|na jest odpowiednia w rozumieniu art. 448 k.c., decyduj  oprócz innych kryteriów  zawrze konkretne okoliczno[ci sprawy, a przede wszystkim mo|liwo[ci majtkowe (stan majtkowy, dochody, tryb |ycia) sprawcy, chyba |e poszkodowany zrzeka si zado[uczynienia z art. 445 k.c. Je|eli powództwo o zapBat sumy pieni|nej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzy|a wytoczyB prokurator, a poszkodowany ani nie wstpiB do sprawy, ani nie zBo|yB stosownego o[wiadczenia, nale|y uwa|a, |e zrzeczenie takie nie nastpiBo. Miarkowanie kwot zasadzonych na podstawie art. 448 k.c. oznacza zawsze ustalanie ich w sposób  w konkretnych okoliczno[ciach  realny w sensie praktycznych mo|liwo[ci uzyskania przez poszkodowanego zado[uczynienia, natomiast nie oznacza, |e sd mo|e oddali powództwo z art. 448 k.c. tylko ze wzgldu na stan majtkowy sprawcy. W kraDcowych wypadkach zasdzona na podstawie art. 448 k.c. suma pieni|na mo|e mie nawet charakter symboliczny.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
III CZP 37 05
III CZP 72 93
III CZP 76 12
Uchwała z dnia 3 marca 2004 III CZP 0122 publ
III CZP 14 75
III CZP 32 11
III CZP 31 07
III CZP 43 03
III CZP 8 11
III CZP 42 04
III CZP 36 13
III CZP 68 94
III CZP 32 66
III CZP 60 11
III CZP 111 06

więcej podobnych podstron